Του Χάρη Ανδρεόπουλου *

Με ενδιαφέρουσα θεματολογία επί επικαίρων ζητημάτων που αφορούν σε εξελίξεις στο χώρο της εκκλησιαστικής νομοθεσίας, όπως το θέμα των θρησκευτικών κοινοτήτων και της καύσεως των νεκρών, αλλά και της εκκλησιαστικής ζωής, όπως το θέμα των μικτών γάμων με το οποίο ασχολήθηκε η πρόσφατη (17 – 27 Ιουνίου) Πανορθόδοξη Σύνοδος στην Κρήτη, κυκλοφόρησε το νέο τεύχος (1/2016) του επιστημονικού περιοδικού (τα) «Νομοκανονικά».

Τα «Νομοκανονικά» είναι η εξαμηνιαία Επιθεώρηση που επιδιώκει να καλύψει δύο σύνθετους και δυσχερείς επιστημονικούς κλάδους, το Εκκλησιαστικό και το Κανονικό Δίκαιο, τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και δικαστηριακής πράξεως. Αποτελούν το επιστημονικό όργανο της Εταιρείας Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου και απευθύνονται σε δικηγόρους, δικαστές, θεολόγους και σε κάθε ερευνητή επιστήμονα από τον χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών (ιστορικό, κοινωνιολόγο, κ.λ.π.) που εντρυφεί στο πεδίο των σχέσεων Πολιτείας – Εκκλησίας / θρησκευτικών κοινοτήτων. Εκδίδονται ανελλιπώς από τον Μάιο του 2002 και ήλθαν, σύμφωνα με την πρόθεση του ιδρυτού και Διευθυντού τους, καθηγητού Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Ιωάννη Μ. Κονιδάρη, να καλύψουν την απουσία που είχε από ικανού χρόνου καταστεί ευκρινώς ορατή, μιας περιοδικής εκδόσεως, η οποία να προάγει την επιστήμη στα ζητήματα του Εκκλησιαστικού και του Κανονικού Δικαίου και ευρύτερα τον δημόσιο διάλογο στα ζητήματα των σχέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας.

ΜΕΛΕΤΕΣ / ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ

Στην ύλη του περιοδικού περιλαμβάνονται τρεις ενότητες, που περιέχουν άρθρα, μελέτες ή / και γνωμοδοτήσεις, αποφάσεις ελληνικών και διεθνών δικαστηρίων, ιδίως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κατά το δυνατόν με σχόλια και παρατηρήσεις, καθώς και βιβλιοκρισίες και βιβλιοπαρουσιάσεις. Στο νέο τεύχος (1/2016) περιέχονται οι ακόλουθες μελέτες / άρθρα:

α) του λέκτορος του Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών κ. Γεωργίου Ι. Ανδρουτσοπούλου με θέμα «Οι μικτοί γάμοι κατά την πολιτειακή νομοθεσία: Στο μεταίχμιο νομιμότητας και κανονικότητας», το οποίο ο συγγραφέας προσεγγίζει ιστορικά και νομοκανονικά από την βυζαντινή περίοδο μέχρι σήμερα, εξειδικεύοντας και αναλύοντας τα νομικώς και εκκλησιαστικώς ισχύοντα στις περιπτώσεις των θρησκευτικών γάμων μεταξύ δύο χριστιανών διαφορετικού δόγματος

β) της Ειδικής Επιστήμονος στον «Συνήγορο του Πολίτη», διδάκτορος Νομικής κ. Ζωής Ι. Καραμήτρου, με θέμα «Ο Ν. 4301/2014 περί θρησκευτικών κοινοτήτων», μέσω του οποίου επιχειρείται μια κριτική θεώρηση του νομοθετήματος που χαρακτηρίζεται ως «άτολμο», καθώς η κ. Καραμήτρου υποστηρίζει ότι ο νομοθέτης βαθιά επηρεασμένος από την ορθόδοξη παράδοση αγνόησε στοιχεία διαφορετικότητας, διάκρισης και μοναδικότητας κάθε μιας θρησκευτικής κοινότητας καταλήγοντας έτσι, κατά την άποψη της αρθογράφου, όχι στην προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας, αλλά στον κρατικό έλεγχο και περιορισμό της, και,

γ) των κ.κ. Γ. Ι. Ανδρουτσοπούλου λέκτορος της Νομικής και Βασιλείου Κ. Μάρκου, δικηγόρου, διδάκτορος Νομικής, με θέμα «Νομοθετικές παλινωδίες περί την καύση των νεκρών», όπου διατυπώνονται ενστάσεις και εγείρονται ερωτήματα περί της συνταγματικότητος τινών διατάξεων, π.χ. του αρθ. 49 § 3 του Ν. 4277/2014 για την δυνατότητα αποτεφρώσεως των οστών που προέρχονται από την ανακομιδή των ενταφιασμένων νεκρών. Οι κ.κ. Ανδρουτσόπουλος και Μάρκου, επισημαίνοντας ότι η επιλογή του ατόμου περί του τρόπου διαθέσεως του σώματός του μετά θάνατον απορρέει από την συνταγματικώς προστατευομένη ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητος (αρθ. 1 § 5 του Συντάγματος), θεωρούν ότι η εν λόγω διάταξη καταστρατηγεί τη συγκεκριμένη θεμελιώδη συνταγματική αρχή καθώς θεσπίζεται για ενταφιασμένο άτομο, το οποίο αυτονοήτως δεν είχε επιλέξει ρητώς ούτε είχε εκδηλώσει οποιαδήποτε επιθυμία για την αποτέφρωσή του, άλλως θα έπρεπε να είχε συντελεσθεί εξαρχής η αποτέφρωση της σορού του. Λίαν ενδιαφέρουσα είναι, επίσης, και η παρατήρησή τους σχετικώς με τι θα πρέπει να πράξει η Εκκλησία σε περιπτώσεις κηδεύσεως ατόμων που είχαν επιλέξει την αποτέφρωση. Είναι αδιανόητο – τονίζουν – να επιβάλει ο νομοθέτης διά νόμου στην Ορθόδοξη Εκκλησία τον τρόπο αντιμετωπίσεως όσων εκ των μελών της επιλέξουν, παρά την αντίθετη παράδοση και πρακτική της, αντί της ταφής, την καύση. Οι δύο νομικοί επιστήμονες θεωρούν πως είναι προφανές ότι μια τέτοια ρύθμιση που θα υποχρέωνε την Εκκλησία να τελέσει θρησκευτική κήδευση θα προσέβαλλε τη συνταγματικώς κατοχυρωμένη θρησκευτική ελευθερία και ακριβέστερα την αυτοδιοίκηση της «επικρατούσης» εν προκειμένω Ορθοδόξου Εκκλησίας, αυτονόητη προϋπόθεση της οποίας είναι η εξασφάλιση και ο σεβασμός του κύρους και της ισχύος του εσωτερικού της δικαίου.

ΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

Στο ίδιο τεύχος των «Νομοκανονικών» παρουσιάζονται και αναλύονται σημαντικές δικαστικές αποφάσεις που άπτονται ζητημάτων εκκλησιαστικής φύσεως, όπως η υπ’ αριθμ. 4596/2014 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (Γ’ Τμήμα), βάσει της οποίας απερρίφθη η αίτηση που είχε καταθέσει κληρικός ζητώντας την ακύρωση της επιβληθείσης εις αυτόν, από εκκλησιαστικό δικαστήριο, ποινής της καθαιρέσεως λόγω παραβάσεως σειράς Ιερών Κανόνων τα οποία τυποποιούν την αντικειμενική υπόσταση του κανονικού παραπτώματος της αρσενοκοιτίας. Δημοσιεύονται, επίσης, οι 1111/2015 και 3240/2015 αποφάσεις του Γ’ Τμ. του ΣτΕ που αφορούν σε αιτήσεις ακυρώσεως επί επιβληθεισών ποινών καθαιρέσεως η πρώτη και αργίας από πάσης ιεροπραξίας με ταυτόχρονη αφαίρεση των οφφικίων του αρχιμανδρίτου και της «πνευματικής πατρότητος», αιτήσεις τις οποίες το ανώτατο δικαστήριο απέρριψε κρίνοντας ότι οι εν λόγω επιβληθείσες σε κληρικούς ποινές, ως «αμιγώς πνευματικού χαρακτήρος», δεν προσβάλλονται ακυρωτικώς. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και η 2480/2015 Γ’ Τμ. του ΣτΕ η οποία θέτει νομολογιακή γραμμή επί σημαντικών ζητημάτων που αφορούν στην ειδική κατηγορία των ιεροκηρύκων – εκκλησιαστικών υπαλλήλων. Το ΣτΕ έκρινε ότι το επιτίμιο της ακοινωνησίας δεν στερεί το δικαίωμα ασκήσεως, παραδεκτώς, αιτήσεως ακυρώσεως κατά αποφάσεως που επέβαλε ποινή με άλλη νομική βάση και ότι οι πειθαρχικού χαρακτήρος αποφάσεις του Ανωτάτου Υπηρεσιακού Συμβουλίου της Εκκλησίας (ΑΥΣΕ) εις βάρος του ιεροκήρυκος και κάθε κληρικού θα πρέπει να είναι πάντοτε ειδικώς αιτιολογημένες. Στο ίδιο τεύχος των «Νομοκανονικών» δημοσιεύεται και η υπ’ αριθμ. 40/2014 (ασφαλιστικά μέτρα) απόφαση του Πρωτοδικείου Σπάρτης βάσει της οποίας υποχρεώθηκε Ιερός Ναός να απέχει προσωρινώς από την κρούση της καμπάνας για την σήμανση της ώρας, καθώς ο σχετικός ήχος, που δεν συνδέεται άλλωστε «με τον προορισμό του Ιερού Ναού και τα λατρευτικά καθήκοντα των πιστών», δεν ήταν αντικειμενικά ανεκτός. Τέλος, δημοσιεύονται δικαστικές αποφάσεις που αφορούν στις προϋποθέσεις για την αναγνώριση θρησκευτικού νομικού προσώπου υπό μελών της «Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών (Γ.Ο.Χ.)» (Πρωτοδικείο Θηβών, απόφαση 165/2015) και σε θέματα που αφορούν στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, τη μεταβίβαση κτητορικού δικαιώματος Ιερών Μονών των «Γ.Ο.Χ.» της Κύπρου (Επαρχιακό Δικαστήριο Λάρνακος, απόφαση της 30ης Νοεμβρίου 2015).

Τα «Νομοκανονικά» διευθύνονται υπό του ομοτίμου καθηγητού του Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ιωάννη Μ. Κονιδάρη και κυκλοφορούν τον Μάιο και Νοέμβριο κάθε έτους από τις Εκδόσεις «Σάκκουλας Α.Ε.» (http://www.sakkoulas.gr).

* O Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Θρησκευτικών (ΠΕ01) Β/θμιας Εκπαίδευσης, διδάκτωρ (PhD) Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ (xaan@theo.auth.gr)