Ο Μάνος Ελευθερίου διέγραψε μια πορεία στον ελληνικό πολιτισμό που υπερβαίνει κατά πολύ τη βιολογική του παρουσία και με απόλυτη βεβαιότητα θα είναι παρών στις καρδιές των όπου γης Ελλήνων για πολλές γενιές. Ο μεγάλος αυτός δημιουργός είχε την ευτυχία να δει τους στίχους του να γίνονται τραγούδι απ’ όλους τους κορυφαίους συνθέτες και να φθάνουν στα χείλη των Ελλήνων κάθε ηλικίας. Το έργο που αφήνει πίσω του ανυπέρβλητο, θα τον θυμίζει για πάντα.

Πνεύμα ανήσυχο και οξυδερκές μέχρι το τέλος, έφυγε αφήνοντας πίσω του άλλο ένα δυσαναπλήρωτο κενό και μια τεράστια παρακαταθήκη μέσα από τις ποιητικές του συλλογές, τα πεζογραφήματα, αλλά και τους στίχους του, που τραγουδήθηκαν και θα τραγουδιούνται διαχρονικά απ’ όλους τους φιλόμουσους σε κάθε γωνία της Ελλάδας, της Κύπρου κι όπου υπάρχει ομογένεια.

Να τι γράφει στον αποχαιρετιστήριο λόγο του ο σπουδαίος μας ερμηνευτής Κώστας Μακεδόνας: «… “έφυγε” ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές που έβγαλε ποτέ αυτός ο τόπος. Άνθρωπος της τέχνης, των γραμμάτων και πάνω απ´ όλα άνθρωπος με Ήθος. Αφήνει πίσω του τεράστια κληρονομιά πολιτισμού για όλες τις επόμενες γενιές. Ήταν φίλος μου, τον αγαπούσα πολύ, τα λέγαμε συχνά κι είχα τη μεγάλη τύχη να μου εμπιστευτεί αρκετά τραγούδια του. Θα είναι πάντα κοντά μας να μας δείχνει τον δρόμο. Καλό ταξίδι Κύριε Μάνο Ελευθερίου».

Ο Μάνος Ελευθερίου γεννήθηκε και μεγάλωσε στις φτωχογειτονιές της Ερμούπολης στη Σύρου. Ο πατέρας του ήταν ένας γερόλυκος της θάλασσας, ένας Λεβέντης ναυτικός. Σε ηλικία 14 ετών έρχεται με την οικογένειά του από τη Σύρο στην Αθήνα, όπου πρώτα θα παρακολουθήσει μαθήματα στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ως ακροατής και αμέσως μετά θα γραφτεί στο τμήμα Θεάτρου της Σχολής Σταυράκου, όπου δίδασκαν σπουδαίοι καθηγητές, μεταξύ τους και ο γνωστός θεατράνθρωπος Γρηγόρης Γρηγορίου. Το 1960 στα Ιωάννινα, όπου βρέθηκε για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία, θα γράψει τα πρώτα του θεατρικά έργα και τους πρώτους στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και «Το τρένο φεύγει στις 8:00», αριστουργηματικοί στίχοι που αργότερα μελοποιήθηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη. Ακολούθησε η κυκλοφορία των πρώτων βιβλίων του με διηγήματα. Το διευθυντήριο (1964) και Η σφαγή (1965) για τα οποία γράφτηκαν εξαιρετικές κριτικές. Το 1964 συστήνεται για πρώτη φορά στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάζεται με τον συνθέτη Χρήστο Λεοντή, καθώς και τον Μίκη Θεοδωράκη (1967) με τον οποίο η συνεργασία διακόπηκε λόγω της Δικτατορίας. Τα συγκεκριμένα τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1970 στο Παρίσι. Συνεργάσθηκε ακόμη με τον Δήμο Μούτση (Άγιος Φεβρουάριος, 1971) και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στον δίσκο Θητεία, του οποίου η ηχογράφηση άρχισε τον Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974 με τη Μεταπολίτευση.

Το βιογραφικό του σημείωμα ατελείωτο, γεμάτο από κάθε είδους δημιουργία. Δημοσίευσε πολλές ποιητικές συλλογές, διηγήματα και πέντε μυθιστορήματα, ενώ ταυτοχρόνως ήταν αρθρογράφος και επιμελείτο και παρουσίαζε ραδιοφωνικές εκπομπές. Για όλο αυτό το σπουδαίο έργο, το 2013, θα τιμηθεί και από την Ακαδημία Αθηνών.

Μεταξύ των δισκογραφικών επιτυχιών του Μάνου Ελευθερίου περιλαμβάνονται: «Το παλληκάρι έχει καημό» (Μ. Θεοδωράκης), «Ο Άγιος Φεβρουάριος» (Δ. Μούτσης), «Θητεία» (Γ. Μαρκόπουλος), «Κάτω απ' τη μαρκίζα» (Γ. Σπανός), «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι» (Στ. Κουγιουμτζής), «Άμλετ της Σελήνης» (Θ. Μικρούτσικος), «Είναι αρρώστια τα τραγούδια» (Στ. Ξαρχάκος), «Έρημοι σταθμοί» (Δ. Τσακνής), «Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες» (Ηλ. Ανδριόπουλος), «Η διαθήκη» (Χρ. Νικολόπουλος), «Το σπίτι γέμισε με λύπη» (Χρ. Λεοντής), «Μη χτυπάς σ' ένα σπίτι κλειστό» (Λ. Κηλαηδόνης) και «Ατέλειωτη εκδρομή» (Θ. Γκαϊφύλλιας).

Έλα να σου δείξω τις τριανταφυλλιές, τα πράσινα, τα κόκκινα, τα σπίτια, τις αυλές. Πόσο σ’ αγαπώ, πουλάκι του δρόμου… κάπως έτσι θα σε καλωσορίσει στον δικό του παράδεισο ο άλλος Μάνος, ο δικός μας Μάνος Λοΐζου… Μας έμαθες να μην φοβόμαστε να αγαπήσουμε. Μάνο Ελευθερίου, καλό ταξίδι και καλό παράδεισο…. Θα είσαι πάντα στις αυλές μας… θα είσαι πάντα στις καρδιές μας!!!

Υστερόγραφο: Όταν γραφόταν το παρόν κείμενο δεν ήταν ακόμη γνωστή η ανείπωτη τραγωδία στην Αττική από τη λαίλαπα της πυρκαγιάς. Κρίμα πραγματικά που τόσο εύκολα και αναπάντεχα χάνονται τόσοι αθώοι συνέλληνες! Αιωνία ας είναι η μνήμη τους. Η Ελλάδα, η Κύπρος κι ο απανταχού Ελληνισμός θρηνούν επί των ερειπίων. Επ’ αυτού θα επανέλθουμε. Για την ώρα μόνο θρήνος και σιωπή ταιριάζουν στην περίσταση…

Από τον Δρ. Αυγουστίνο (Ντίνο) Αυγουστή

* Ο Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή είναι επίκουρος καθηγητής στο Τ.Ε.Ι. Λάρισας

a.avgoustis@hotmail.com