Τα Βαλκάνια είναι από τις περιοχές του πλανήτη που γνώρισε σημαντικές αλλαγές συνόρων με υψηλό τίμημα. Φτάνει να θυμηθούμε την προ ετών αλλαγή συνόρων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη που ήταν αποτέλεσμα βίαιων συγκρούσεων, η δε διάλυση της Γιουγκοσλαβίας οδήγησε σταδιακά στην δημιουργία νέων χωρών, μεταξύ δε αυτών και το Κόσοβο που σήμερα βρίσκεται σε διαπραγμάτευση με τη Σερβία που αφορά την αλλαγή των συνόρων των δύο χωρών με παράλληλη ανταλλαγή εδαφών χωρίς να χυθεί ούτε μια σταγόνα αίμα. Δεδομένου του βίαιου και πρόσφατου παρελθόντος της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων, τις «εκκρεμότητες» και τους αλυτρωτισμούς το εγχείρημα είναι σίγουρα πολύ φιλόδοξο.

Ενδεικτική των δυσκολιών η πρόσφατη οπισθοχώρηση των ηγετών των δύο χωρών να μην συναντώνται στις Βρυξέλλες όπως ήταν προγραμματισμένο, ενώ η Κομισιόν είναι αποφασισμένη να φέρει ξανά στο τραπέζι του διαλόγου τις δύο πλευρές. Ο διάλογος αυτός διεξάγεται υπό την υπεύθυνη για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Φρεντερίκα Μοργκερίνι και οι δύο πλευρές έχουν πολλά να χάσουν εάν δεν καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα τερματίσει την μεταξύ τους διένεξη.

Βέβαια η αλήθεια είναι, όπως παρατηρεί εύστοχα σχετικό δημοσίευμα της Deutsche Welle πως η προτεινόμενη συμφωνία ανταλλαγής εδαφών δεν είναι ένα δύσκολο εγχείρημα μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας αλλά η συζήτηση και μόνο περί αλλαγής συνόρων ακυρώνει τις διακηρύξεις της Ε.Ε. περί σταθεροποίησης των πολυεθνικών κοινωνιών.

Το σχέδιο φαντάζει απλό στη σύλληψή του και στην θεωρία αλλά δύσκολο στην υλοποίηση. Αυτό που επιχειρείται είναι να γίνει μια ανταλλαγή εδαφών αντί για μια ανταλλαγή πληθυσμών η οποία είναι σαφώς μια πολύ οδυνηρή εμπειρία για τους ανθρώπους που θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

Έτσι η Κοιλάδα του Πρέσεβο στη νότια Σερβία, όπου πληθυσμιακά επικρατεί το αλβανικό στοιχείο, θα περάσει στο Κόσοβο και σε αντάλλαγμα η Σερβία θα αποκτήσει τον έλεγχο των εδαφών του Κοσόβου σε περιοχές όπου κυριαρχεί το σερβικό στοιχείο.

Τα οφέλη, από μια πιθανή συμφωνία που θα δώσει τέλος στη διαμάχη, θα είναι σημαντικά και για τις δύο χώρες. Το Κόσοβο θα μπορέσει να αναγνωριστεί από τις 80 χώρες που μέχρι σήμερα το αρνούνται κάτι τέτοιο, η δε Σερβία τερματίζοντας τη διαμάχη με το Κόσοβο θα έχει εκπληρώσει ένα βασικό όρο για την ένταξή της στην Ε.Ε.

Η ίδια θετική εξέλιξη θα αποφέρει λοιπόν μια σειρά από οφέλη που συνδέονται με το μέλλον της κάθε χώρας και βέβαια είναι σε σημαντικό βαθμό και οικονομικά. Για τους «μεγάλου παίχτες» βέβαια είναι κυρίως γεωπολιτικά.

Πέραν όμως των πολιτικών ομάδων που μπορεί να δρουν στις δύο χώρες υπάρχουν και οι «φωνές» που αντιτίθεται σε μια τέτοια λύση προβάλλοντας σοβαρά επιχειρήματα.

Μεταξύ αυτών, όπως αναφέρει το BBC, ο Πάντυ Άστντάουν Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. στη Βοσνία, ο οποίος απευθύνει έκκληση στην Φ. Μοργκερίνι να μην προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις λέγοντας ότι

«Η αλλαγή συνόρων δεν πρόκειται να τερματίσει τον διχασμό. Αυτός θα βαθύνει ακόμη περισσότερο... Μια βιώσιμη ειρήνη μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν μάθουμε να ζούμε σε πολυεθνικές κοινότητες αντί να επαναπροσδιορίζουμε τα σύνορα για την δημιουργία μονοεθνικών κρατών. Ο πιο σίγουρος τρόπος για να γυρίσουμε πίσω στα χρόνια της διαίρεσης και στις συγκρούσεις στην περιοχή των Βαλκανίων, είναι αυτός που σήμερα κάποιοι προωθούν». Επίσης ουδείς θα πρέπει να παραβλέψει πως μια ανταλλαγή συνόρων θα μπορούσε να « ανοίξει» και άλλα εθνοτικά ζητήματα στα Βαλκάνια! Η κ. Μογκερίνι ως υπεύθυνη των συνομιλιών μεταξύ των δύο χωρών, φαίνεται να είναι πεπεισμένη πως αυτός είναι ο πλέον πρόσφορος τρόπος επίλυσης των διαφορών αλλά και ο τρόπος για να αναγνωριστεί πλήρως στην διεθνή κοινότητα το Κόσοβο, λέγοντας πως έχει έρθει η στιγμή για μπει ένα τέλος σε αυτή τη διένεξη. «Είμαι βέβαιη πως οι πρόεδροι Βούτσιτς και Θάτσι θα καταφέρουν να καταλήξουν σε μια δεσμευτική συμφωνία για την εξομάλυνση των σχέσεων και αυτή συμφωνία θα είναι σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο, βοηθώντας παράλληλα στην εδραίωση της σταθερότητας στην περιοχή». Ωστόσο ο πρωθυπουργός του Κοσόβου Ραμούς Χαραντινάι είναι αντίθετος στο ενδεχόμενο ανταλλαγής εδαφών, προειδοποιώντας πως κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε πόλεμο.

Το πρόβλημα επισημαίνεται και από Ευρωπαίους αξιωματούχους οι οποίοι δήλωναν ότι η σερβική πλευρά συζητά πολύ σοβαρά το θέμα ενώ η Πρίστινα εμφανίζεται διχασμένη στη διαπραγμάτευση.

Τέλος οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν δεσμευθεί πως δεν θα σταθούν εμπόδιο σε μία συμφωνία προσδοκώντας να αποκτήσουν περαιτέρω έλεγχο στην περιοχή, ενώ το Κρεμλίνο σταθερός σύμμαχος της Σερβίας δεν έχει ανοίξει ακόμη τα χαρτιά του. Ωστόσο τον Οκτώβριο ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν θα επισκεφτεί το Βελιγράδι, και τότε θα ξεκαθαρίσουν πολλά. 

Του Ντίνου Ζήσου