Γράφει ο Δημήτρης Βάλλας

Η σημερινή ιστορία είναι αληθινή και έχει συμβεί στα τέλη Οκτωβρίου του 1938 πριν από ακριβώς 77 χρόνια στην Αμερική μέσω του μεγαλου ραδιοφωνικού δικτύου της χώρας CBS.

Ιχνηλατώντας την σήμερα γίνεται επίκαιρη γιατί έχει να κάνει με το πώς μπορεί να επηρεαστεί η κοινή γνώμη από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, αλλά και με τον περιβόητο Κόκκινο Πλανήτη τον Άρη που ακόμα και σήμερα συγκινεί τους κατοίκους του πλανήτη Γή που τον εξερευνούν και καταστρώνουν σχέδια για την εποίκηση του στο μέλλον, αναζητώντας στις χαράδρες του ίχνη ζωής από το παρελθόν.

Στις 30 Οκτωβρίου του 1938, ώρα 8 και 15 το απόγευμα λοιπόν, Αρειανοί …επιτίθεται στη Γη. Οι εξωγήινοι προσγείωσαν το διαστημόπλοιό τους στη μικρή πόλη Γκρόβερς Μιλ του Νιου Τζέρσεϊ στις Η.Π.Α. και τα λόγια του ραδιοφωνικού εκφωνητή σκόρπισαν τον πανικό σε όλη τη χώρα καθώς περιέγραφε…

«Κάτι ξεπροβάλει απ’ τη σκιά σαν γκρι φίδι. Τώρα βγαίνει κι άλλο ένα, κι άλλο ένα. Μοιάζουν με πλοκάμια.

 Τώρα μπορώ να δω ολόκληρο το σώμα. 
Είναι τεράστιο. Τεράστιο σαν αρκούδα και γυαλίζει σαν βρεγμένο δέρμα. Αλλά αυτό το πρόσωπο… κυρίες και κύριοι, είναι απερίγραπτο. Δεν αντέχω να το κοιτάω. Τα μάτια είναι μαύρα και γυαλίζουν σαν ερπετού και από το στόμα του στάζει σάλιο». Λίγα λεπτά αργότερα, ο εξωγήινος επιτέθηκε. Η ταραγμένη φωνή του εκφωνητή περιέγραφε κάθε κίνηση του Αρειανού: «Μια σκυφτή μορφή βγαίνει απ’ το πιλοτήριο. Μπορώ να δω ένα φως… Τι είναι αυτό; Φλόγες ξεπηδούν απ’ τον καθρέφτη και κατευθύνονται προς τους ανθρώπους τριγύρω. Τους χτυπούν κατά πρόσωπο. 
Θεέ μου, τους τύλιξαν οι φλόγες. Τώρα όλο το χωράφι καίγεται. Εκρήξεις.. τα δέντρα… οι αποθήκες… τα αυτοκίνητα… πάει παντού. Έρχεται προς εμένα… απέχει μόλις μερικά μέτρα …» Ξαφνικά, η περιγραφή διακόπηκε και ο κόσμος που παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα, κατάλαβε ότι το χειρότερο είχε συμβεί.

Πέρασαν σχεδόν 30 λεπτά απόλυτου πανικού. Το ραδιόφωνο μετέδιδε ότι ο στρατός ετοιμαζόταν να αντεπιτεθεί, ακούστηκε η φωνή του Προέδρου Ρούσβελτ να εμψυχώνει τους πολίτες και ο κόσμος βγήκε στους δρόμους πανικόβλητος. Μια γυναίκα ούρλιαζε ότι το τέλος του κόσμου είχε φτάσει. Όσοι έμειναν κλεισμένοι στα σπίτια τους με την προσοχή στραμμένη στο ραδιόφωνο, άκουσαν την εξής ανακοίνωση, σχεδόν 40 λεπτά μετά την επίθεση: «Ακούτε την παραγωγή του CBS από τον Όρσον Γουέλς και το Ραδιοφωνικό Θέατρο Μέρκιουρι, στη δραματοποίηση του «Πολέμου των Κόσμων» του Χ. Τζ. Γουέλς. Η παράσταση θα συνεχιστεί μετά το σύντομο διάλειμμα»…

¨όλα αυτά δεν ήταν τιποτε ‘άλλο παρα η θεατρική διασκευή ενός μυθιστορήματος του 1898 που περιέγραφε εισβολή Αρειανών στη Γη. Η παραγωγή ήταν του 23χρονου Όρσον Ουέλς. Στα πρώτα 40 λεπτά ο Ουέλς διασκεύασε το μυθιστόρημα σε σειρά έκτακτων δελτίων με ζωντανό ρεπορτάζ, κατά τα οποία οι ακροατές ενημερώνονταν για μια εισβολή εξωγήινων από τον Άρη. Δεδομένου ότι η εκπομπή δεν διέκοπτε για διαφημίσεις, αλλά και οι συνεχιζόμενες διακοπές για τις εξελίξεις αύξησε το ρεαλισμό του προγράμματος σε σημείο που μεγάλη μερίδα των ακροατών πίστεψε ότι επρόκειτο για πραγματική εισβολή που λαμβάνει χώρα σε πραγματικό χρόνο.

Η μετάδοση έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε οι ακροατές είχαν την εντύπωση πως ο εκφωνητής μιλούσε για αληθινές σκηνές που διαδραματίζονταν μπροστά στα μάτια του.

Η εκπομπή

Η ιστορία εξελισσόταν σταδιακά κατά την πορεία της εκπομπής. Ήταν η νύχτα του Χάλοουιν το φθινόπωρο του 1938. Είχε διαφημιστή στις εφημερίδες αρκετές φορές και ανακοινώθηκε και στο πρόγραμμα ότι επρόκειτο για θεατρικό έργο. Κάποια στιγμή ένα έκτακτο δελτίο ανακοινώνει την πρώτη είδηση. «Κυρίες και κύριοι, διακόπτουμε το πρόγραμμα μας για έκτακτο δελτίο. Στις 7:40 ο καθηγητής Φάρελ από το παρατηρητήριο του Σικάγο ανέφερε εκρήξεις διαφόρων αερίων στον πλανήτη Άρη»

Σε λίγο ακούστηκε καινούργια μετάδοση: «Ένας μετεωρόλιθος έπεσε προ ολίγου στη Γη», και για να γίνει η εκπομπή ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είπε ο εκφωνητής πως ο μετεωρόλιθος έπεσε στην Αμερική κοντά στην πόλη Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϋ. Ακολούθησε η ανακοίνωση πως δεν επρόκειτο για μετεωρόλιθο παρά για ένα κύλινδρο μέσα από τον οποίο βγήκαν πλάσματα από τον Άρη. Ήταν οπλισμένα με μια θερμική φοβερή ακτίνα που έκαιγε ότι βρισκόταν μπροστά της. Πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν από αυτήν και οι Αρειανοί βάδιζαν προς την Νέα Υόρκη.

Υπολογίστηκε τοτε,  ότι περίπου 6 εκατομμύρια άτομα άκουσαν την μετάδοση του CBS, εκ των οποίων 1.700.000 άτομα πίστεψαν ότι ήταν αλήθεια, και 1.200.000 άτομα φοβήθηκαν πραγματικά.

Πολλοί ακροατές δεν είχαν ακούσει πως πρόκειται για ραδιοσκηνοθεσία και νόμισαν πως όσα άκουγαν ήταν αληθινά. Οι κάτοικοι του Νιου Τζέρσεϋ και της Νέας Υόρκης πίστεψαν πως ήταν ο πρώτος στόχος των Αρειανών και τρομοκρατήθηκαν. Γέροι, νέοι και παιδιά ετοιμάστηκαν να φύγουν παίρνοντας μαζί τους ότι πιο πολύτιμο είχαν. Τα τηλέφωνα της αστυνομίας, των εφημερίδων και του σταθμού πήραν φωτιά.

Κάποιος βεβαίωσε ότι η αστυνομία είχε βγάλει διαταγή να εκκενωθεί αμέσως η Νέα Υόρκη, κάποιος άλλος έβλεπε εχθρικά αεροπλάνα να πετάνε πάνω από τον ποταμό Χάτσον, ενώ κάποιος άλλος έφτασε στο σημείο να δει τους καπνούς της μάχης ανάμεσα στους Αρειανούς και τον αμερικανικό στρατό! Από τις άλλες αμερικανικές περιοχές έφταναν τηλεγραφήματα συγγενών και φίλων που αγωνιούσαν για την τύχη των δικών τους. Μια γυναίκα στην Πενσυλβάνια τη βρήκε ο σύζυγος της τη στιγμή που ετοιμαζόταν να πιει δηλητήριο, λέγοντας «Καλύτερα να πεθάνω έτσι!»

Ο Γουέλς δεν αντιλήφτηκε τον πανικό που προκάλεσε παρά μόνο όταν η αστυνομία όρμισε και κατέλαβε το στούντιο διακόπτοντας την εκπομπή.

Το έργο επηρέασε τόσους πολλούς που εκδόθηκε μελέτη λίγο μετά που αναφέρετε ως έρευνα του Καντριλ.  Η μελέτη για την εισβολή από τον Άρη ήταν η πρώτη που έδειχνε την επιρροή των ΜΜΕ στην κοινή γνώμη.

Το συμπέρασμα του Κάντριλ αποδείχτηκε επανειλημμένα. Διασκευή του έργου παρουσιάστηκε δυο φορές στη Νότια Αμερική, στο Σαντιάγο της Χιλής το 1944, και Κίτο του Εκουαδόρ το 1949. Και στις δυο περιπτώσεις προκλήθηκε μαζική υστερία. Στο Κίτο, όταν μαθεύτηκε ότι η εκπομπή ήταν πλασματική εκατοντάδες οργισμένοι ακροατές έκαψαν το ραδιοσταθμό…