Γράφει ο Δημήτρης Βάλλας
Ποτέ δεν θα το περίμενε ο Καρλ Έσνερ όταν κάπου στο 1890 στην τότε φτωχή Ελβετία έκανε μια ανακάλυψη που θα γινόταν παγκόσμιο σύμβολο!
Ο Καρλ, ανακαλύπτει τον ελβετικό σουγιά και εκείνους τους καιρούς που η Ελβετία ήταν μια από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης ( Σ.Σ είδατε γυρίσματα που κάνουν οι καιροί…), θέλοντας να δημιουργήσει θέσεις εργασίας στην πατρίδα του, ανοίγει ένα εργοστάσιο κατασκευής σουγιάδων αναλαμβάνοντας τις προμήθειες του Ελβετικού Στρατού , παρά το γεγονός ότι δεν φημίζονταν για τις …ένδοξες μάχες του στα πεδία των αναμετρήσεων!
Ο σουγιάς του Καρλ, γίνεται παγκόσμιο σύμβολο και για να είμαστε πιο κατανοητοί, ο λόγος για τον κλασσικό ελβετικό κόκκινο σουγιά με το σταυρουδάκι που όλοι μας γνωρίζουμε.
Να όμως που η ιστορία καμιά φορά εκδικείται με τον δικό της μοναδικό τρόπο καταρρίπτοντας μύθους , χρώματα και …παγκόσμιες πρωτοτυπίες.
Ο μύθος λοιπόν της πατροτητας του δισημου χαρακτηριστικου Swiss Made ελβετικου σουγια τσέπης καταρρίφθηκε εν τη γενέσει του όταν οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τον πραγματικό του πρόγονο…
Όπως λοιπόν αποδεικνύεται από έκθεµα που βρίσκεται σε µμουσείο του Κέιμπριτζ, η πατρότητα ενός εργαλείου που λατρεύτηκε από εκατομμύρια ανθρώπους για τη......χρηστικότητά του και την εργονομία του ανήκει στους Ρωµαίους.
Ο πρόγονος του ελβετικού σουγιά που εκτίθεται στο Fitzwilliam Museum του Κέµπριτζ δεν διαφέρει σχεδόν καθόλου από τον απόγονό του. Περιλαμβάνει ένα κουτάλι, ένα μαχαίρι, ένα πιρούνι µε τρεις µύτες και ένα είδος οδοντογλυφίδας. «Πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός δείγματος ελβετικού σουγιά της αρχαίας Ρώµης », είχε δηλώσει πριν λίγο καιρό η εκπρόσωπος του Βρετανικού Μουσείου . Οπως εξήγησε η ίδια, η ρωμαϊκή εκδοχή του διάσηµου πολυχρηστικού εργαλείου από ασήµι και σίδηρο ανακαλύφθηκε στην περιοχή της Μεσογείου. Ο ρωμαϊκός αυτός σουγιάς εκτιµάται ότι κατασκευάστηκε ανάµεσα στο 200 και το 300 µ.Χ.
Το µήκος του φτάνει τα 15 εκατοστά και πιθανότατα ανήκε σε κάποιον πλούσιο ταξιδιώτη. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η εφημερίδα η ιταλική εφημερίδα «La Repubblica», ο σουγιάς που εκτίθεται στο µμουσείο είναι µόνο ένα παράδειγμα της ιδιοφυΐας των αρχαίων Ρωµαίων.
Βέβαια η εφημερίδα με αφορμή τον σουγιά γενικά δοξάζει τους Ρωμαίους , που ας μην ξεχνάμε, από τους Έλληνες τα έμαθαν όλα και συνεχίζει:
«Τα εργαλεία που είχαν δημιουργήσει για να βοηθούν την αίσθηση του προσανατολισμού ήταν οι µακρινοί πρόγονοι των σημερινών GPS. Οι Ρωµαίοι είχαν κατασκευάσει κινητό ρολόι αλλά και τον πρώτο χάρτη πόλης, την περίφηµη «Forma Urbis Severiana». Στη ρωμαϊκή τεχνολογία ανήκει επίσης ο πρόγονος του ασανσέρ, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε στο Κολοσσαίο για τη μεταφορά των θηρίων. Μπορούµε να πούµε ότι στη σύγχρονη εποχή δεν έχει ανακαλυφθεί τίποτε, αφού σχεδόν τα πάντα είχαν ανακαλυφθεί τότε. Εµείς µπορέσαµε µόνο να προσαρµόσουµε στις σημερινές ανάγκες αυτό που υπήρχε από την αρχαιότητα».
Ενδιαφέρουσα άποψη, όμως οι «ιχνηλασίες» δεν πρέπει να αδικήσουν και το Ελβετό πρωτοπόρο που έστω και εάν τα σημερινά του δισέγγονα πικράθηκαν από την ανακάλυψη ο ίδιος δεν σημαίνει ότι δεν έγραψε ιστορία:
Ο Ελβετικός σουγιάς λοιπόν, είναι ένα πολυεργαλείο, για στρατιωτική και πολιτική χρήση.
Το 1891 ο Ελβετός επιχειρηματίας Καρλ Έλσενερ, ιδιοκτήτης εταιρείας που κατασκεύαζε ιατρικά εργαλεία, διαπίστωσε ότι οι σουγιάδες που χρησιμοποιούσε ο ελβετικός στρατός ήταν γερμανικής προέλευσης. Σαν εθνικιστής αισθάνθηκε να θίγεται το ελβετικό του φιλότιμο και αποφάσισε να γίνει αυτός ο προμηθευτής του ελβετικού στρατού. Έπρεπε, όμως, να παρουσιάσει κάτι διαφορετικό από τους Γερμανούς για να πάρει τη δουλειά. Κατασκεύασε, λοιπόν, ένα σουγιά με ξύλινη θήκη, που μέσα του χωρούσε όχι μόνο η λάμα του μαχαιριού, αλλά και κατσαβίδι, ανοιχτήρι κονσερβών και τρυπητήρι. Το πολυεργαλείο αυτό άρεσε στους Ελβετούς στρατηγούς και γρήγορα αποτέλεσε στρατιωτικό εξάρτημα.
Ο Έλσενερ δεν έμεινε ικανοποιημένος από το δημιούργημά του και το 1896 το εμπλούτισε με δεύτερη λάμα, ανοιχτήρι μπουκαλιών (τιρμπουσόν) και ψαλιδάκι. Τον επόμενο χρόνο έσπευσε να κατοχυρώσει την εφεύρεσή του, με σήμα την ασπίδα και τον ελβετικό σταυρό στο κέντρο της, αφού στην αγορά είχε εισέλθει και άλλος ανταγωνιστής. Η εταιρεία του ονομάστηκε Βικτόρινοξ (Victorinox), από το όνομα της μητέρας του (Βικτώρια) και τα γαλλικά αρχικά inox για τον ανοξείδωτο χάλυβα (acer inoxydable). Η ανταγωνίστρια εταιρεία ονομαζόταν Βένγκερ (Wenger) από το όνομα του ιδιοκτήτη της.
Η ελβετική κυβέρνηση ενθάρρυνε την ύπαρξη των δύο εταιρειών, που σήμαινε ανταγωνισμό και καλύτερες τιμές για τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας. Το 2006 η Βικτόρινοξ εξαγόρασε τη Βένγκερ κι έγινε η μόνη παραγωγός του πολυσουγιά στην Ελβετία, χωρίς να καταστεί μονοπώλιο, αφού υπάρχουν και άλλες εταιρείες στον κόσμο που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό. Κάθε χρόνο η Βικτόρινοξ προμηθεύει με 50.000 κομμάτια τον ελβετικό στρατό και η λοιπή παραγωγή της διατίθεται ελεύθερα στο εμπόριο.
Με την πάροδο του χρόνου, ο ελβετικός σουγιάς εξελίχθηκε σημαντικά, με αποκορύφωμα τη συλλεκτική έκδοση του 2007, που περιλαμβάνει 85 εργαλεία για 110 χρήσεις στην τιμή των 1.200 δολαρίων. Σήμερα, ένας ελβετικός σουγιάς περιλαμβάνει, εκτός των κλασικών του εργαλείων, ψηφιακό ρολόι, ψηφιακό αλτίμετρο, μνήμη φλας και δυνατότητα αναπαραγωγής αρχείων mp3. Θεωρείται σχεδιαστικό αριστούργημα και εκτίθεται ακόμα και στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και στο Μουσείο Εφαρμοσμένης Τέχνης του Μονάχου.
