12 Δεκεμβρίου 1916, στα περίχωρα της πόλης καίγονται χωριά. 14 Δεκεμβρίου 1916, ολόκληρα χωριά καίγονται μαζί με τα σχολεία και τις εκκλησίες. 17 Δεκεμβρίου 1916, στην περιφέρεια Σαμψούντας έκαψαν 11 χωριά. Η λεηλασία συνεχίζεται. Οι χωρικοί κακοποιούνται. 31 Δεκεμβρίου 1916, 18 περίπου χωριά κάηκαν εξ ολοκλήρου και 15 εν μέρει. 60 περίπου γυναίκες βιάστηκαν. Λεηλάτησαν ακόμα και εκκλησίες» Η αναφορά αυτή είναι από το βιβλίο του καθηγητή Κωνσταντίνου Φωτιάδη (βιβλ1 , σελ 166).

Στην ίδια βιβλιογραφία καταγράφονται με ντοκουμέντα όλες οι θηριωδίες των Τούρκων, οι κρεμάλες, οι βιασμοί και οι καταστροφές στον Πόντο, οι ομαδικοί διωγμοί από το 1909 έως το 1922 αλλά και όλες οι συμφωνίες του Κεμάλ με τους Γάλλους, του Άγγλους και τους Ιταλούς. Όλοι αυτοί μετά τις εκλογές στην Ελλάδα της 1η Νοεμβρίου 1920 και την απομάκρυνση και παραίτηση του Βενιζέλου από την πολιτική αλλά και την επαναφορά του βασιλιά Κωνσταντίνου, αθέτησαν την υπογραφή τους στη συνθήκη των Σεβρών και στην ουσία βοήθησαν τον Κεμάλ στον ελληνοτουρκικό πόλεμο.

Ο Κεμάλ και το κίνημα των νεότουρκων ξεκίνησε από την Θεσσαλονίκη με το νεοτουρκικό συνέδριο που έγινε τον Οκτώβριο του 1911 και καθόρισε όλα τα χαρακτηριστικά του νέου τουρκικού κράτους. Το σύνθημά του ήταν «η Τουρκία στους Τούρκους» και στόχος του κινήματος ήταν να μετατραπεί η οθωμανική αυτοκρατορία σε ένα νέο οθωμανικό τουρκικό κράτος εξουδετερώνοντας κάθε άλλη φυλή και εθνικότητα. Στα όρια του τουρκικού κράτους έπρεπε να γίνει εθνοκάθαρση και η απόφασή τους ήταν: «Πρέπει να φροντίσουμε να τους ελαττώσουμε αριθμητικά και τελικά να τους εξοντώσουμε, ξεκαθαρίζοντας έτσι την τουρκική γη ώστε να μην αποσπούν άλλα εδάφη». Έτσι το νέο κόμμα των νεότουρκων που επικράτησε πραξικοπηματικά το 1912 με την αρχηγεία των τριών αδίστακτων νεότουρκων Ταλαάτ Πασά (ανέλαβε πρωθυπουργός), του Εμβέρ Πασά και του Τσεμάλ Πασά ξεκίνησε την εφαρμογή των αποφάσεών τους. Είχαν την απόλυτη υποστήριξη της Γερμανίας του Κάιζερ που έστειλε μεγάλη πολεμική βοήθεια και το κυριότερο έστειλε το 1913 τον στρατηγού Λίμαν φον Σάντερς με συνοδεία 800 αξιωματικών και στρατιωτών για την οργάνωση και εκπαίδευση του τουρκικού στρατού.

Από το 1912 και με κάθε τρόπο οι Τούρκοι προσπάθησαν να αλλαξοπιστήσουν χιλιάδες ορθόδοξους χριστιανούς και να τους εντάξουν στο Ισλάμ. Πολλές χιλιάδες από τους Έλληνες της Μικράς Ασίας και του Πόντου για να γλιτώσουν τις σφαγές και τις ατιμάσεις αλλαξοπίστησαν αλλά δεν έπαψαν ποτέ από γενιά σε γενιά να κρύβουν τα οικογενειακά σύμβολα του χριστιανισμού, τους σταυρούς και τις εικόνες. Αυτοί ήταν και είναι οι λεγόμενοι «κρυπτοχριστιανοί» που ήταν και είναι πολλές χιλιάδες. Το 1912 ήταν 50.000 περίπου.

Της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου προηγήθηκε από τους νεότουρκους η γενοκτονία των Αρμενίων το 1915. Σε σύσκεψη των νεότουρκων για το Αρμενικό θέμα το 1915 ειπώθηκε μεταξύ άλλων: «Αν αρκεστούμε στις συνηθισμένες σφαγές όπως το 1909 στα Άδανα και οι εκκαθαρίσεις δεν γενικευτούν και δεν γίνουν ολοκληρωτικές, θα έχουμε ζημιά μάλλον παρά κέρδος. Πρέπει το Αρμενικό Έθνος να ξεριζωθεί και να μη μείνει ούτε ένας Αρμένιος στην επικράτεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας» (βιβλ. 1 , σελ 146). Από τότε άρχισε η συστηματική γενοκτονία και εξολόθρευση του αρμενικού λαού, με κρεμάλες, αποκεφαλισμούς ανδρών, γυναικών ακόμα και παιδιών για να πετύχουν το σκοπό τους. Πολλοί από αυτούς που εκτελέστηκαν ήταν πλούσιοι και ήταν ασφαλισμένοι σε αμερικανικές ασφαλιστικές εταιρείες. Τούρκοι επιτήδειο που ήξεραν το ασφαλιστικό σύστημα εισέπραξαν εκατομμύρια δολάρια με την ανοχή και συνενοχή της τουρκικής κυβέρνησης.

Έτσι για την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου που άρχισε με συστηματικό τρόπο το 1916 οι νεότουρκοι είχαν αποκτήσει εμπειρία σε πολλούς τρόπους θανατικών εκτελέσεων. Ο Ταλαάτ Πασάς και ο αιμοσταγής γενοκτόνος Τοπάλ Οσμάν ανέλαβαν τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και χρησιμοποίησαν πολλούς τρόπους εξόντωσης. Τουρκικά δικαστήρια με ψευτοκατηγορίες όπως παράνομη προμήθεια όπλων από τη Ρωσία, οδήγησαν συνοπτικά στην αγχόνη πολλούς δημάρχους, δασκάλους, εκκλησιαστικούς επιτρόπους αλλά και δημοσιογράφους. Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν τα τάγματα εργασίας. Με διαταγή τοιχοκολλήθηκε ανακοίνωση στις εκκλησίες, στα καφενεία, στα τζαμιά και σε άλλους δημόσιους χώρους και καλούσαν τους άνδρες ηλικίας 19 έως 45 χρόνων να παρουσιαστούν προς κατάταξη στο στρατό και να πάρουν όπλα. Ο χρόνος παρουσίασης ήταν 15 μέρες κι όσοι δεν παρουσιάστηκαν, συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Οι πλατείες και οι γύρο δρόμοι τους στη Σεβάστεια, στην Τραπεζούντα, στη Σαμψούντα, στη Σινώπη και σε άλλες μεγάλες πόλεις του Πόντου γέμισαν με άντρες που θα στελέχωναν τα τάγματα εργασίας. Μεταξύ αυτών ήταν και Τούρκοι στρατευμένοι, αλλά αυτοί έμειναν στις πόλεις ενώ οι Έλληνες σε στρατόπεδα θανάτου όπως αποκαλέστηκαν αργότερα. Εκεί από την κακή διατροφή και εξοντωτική δουλειά ένας ήταν ο προορισμός τους, ο θάνατος όλων.

Οι γυναίκες, τα παιδιά και οι γονείς τους που άφησαν πίσω στις πόλεις οι στρατευμένοι έμειναν χωρίς προστασία, τα τρόφιμα άρχισαν να λιγοστεύουν και τα μαγαζιά να κλείνουν. Οι Τούρκοι άρχισαν να τους συγκεντρώνουν και να τους οδηγούν εκτός των πόλεων αφού είχαν πάρει μαζί τους ό,τι μπορούσαν όπως τροφή για λίγες μέρες, ρούχα και κουβέρτες για το κρύο. Όσοι είχαν μαζί τους χρήματα αγόραζαν λίγα τρόφιμα από τους Τούρκους επιτηρητές της πορείας αλλά και αυτά μετά από πολλές μέρες πορείας τελείωναν. Διανύοντας 200 έως 1200 χιλιόμετρα πορείας οι περισσότεροι πέθαναν στο δρόμο από τις κακουχίες, το κρύο, της αρρώστιες και την πείνα. Όσοι επέζησαν έφτασαν τελικά στη Ρωσία.

Σύμφωνα με τη Μαύρη Βίβλο του Κεντρικού Συμβουλίου των Ποντίων στην Αθήνα οι σφαγές και οπωσδήποτε εξολοθρευθέντες Έλληνες του Πόντου από το 1914 μέχρι το 1922 ήταν 303.238.

Η Βουλή των Ελλήνων στις 24 Φεβρουαρίου 1994 ψήφισε νόμο με τον οποίο αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.

Βιβλιογραφία:

1.«Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου», Κωνσταντίνος Φωτιάδης, εκδ. Ίδρυμα Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 2004.

2. «Η Γενοκτονία των Ελλήνων – Θράκη, Μικρά Ασία, Πόντος», Θεοφάνης Μαλκίδης, εκδ. Γόρδιος, Αθήνα, 2015.

* Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου*

Ο Στέφανος Παπαγεωργίου είναι τεχνολόγος μηχανικός – ιστορικός μελετητής