Ο Homo Universalis1 του 15ου και 16ου αιώνα, γίνεται λάτρης της Αρχαίας ελληνικής παράδοσης (Γράμματα – Τέχνες – Επιστήμες), εμπνέεται από τα κλασικά ιδανικά της ηθικής, της γνώσης και της δημιουργικότητας των Ουμανιστών, ενώ ο πλούτος που συσσωρεύεται από την εξόρυξη του ασημιού στο γειτονικό Τυρόλο, αυξάνει το διαθέσιμο χρήμα των φιλότεχνων τραπεζιτών της οικογένειας των Μεδίκων στη Φλωρεντία, και οι Δημοκρατίες της Βενετίας και της Γένοβας γίνονται πλουσιότερες με το χρυσάφι που μεταφέρουν οι Σταυροφόροι πλιατσικολόγοι, γυρίζοντας από την Ανατολή.

Στη Γαλλία, αν και η πνευματική επανάσταση της Αναγέννησης άργησε περίπου έναν αιώνα, παραμερίζονται οι ενδοθρησκευτικές συγκρούσεις, διαχέεται η αισιοδοξία και δημιουργούνται μεγάλα έργα σε όλες τις μορφές της τέχνης, τη λογοτεχνία, την ποίηση, αρχιτεκτονική, ζωγραφική.

Ο Φρανσουά Ραμπελαί (Francois Rabelais, 1483 – 1553), κύριος εκπρόσωπος της αφηγηματικής ποίησης στη Γαλλία της εποχής του, γεννημένος στη πόλη Σινόν της Κοιλάδας του Λίγηρα ποταμού, συμπατριώτης του Μπαλζάκ (1799 – 1850) και συνομήλικος του Λούθηρου (1483 – 1546), ενώ γίνεται μοναχός σε μοναστήρι των Φραγκισκανών, από νωρίς, σπουδάζει Ιατρική στο πανεπιστήμιο του Μομπελιέ, εργάζεται για λίγο στο νοσοκομείο της Λυών (Hotel Dieu), το 1532 μεταφράζει τους «Αφορισμούς» του Ιπποκράτη και το «Περί Τέχνης Ιατρικής» του Γαληνού και διδάσκει μπροστά σε μεγάλο ακροατήριο Ανατομία – ως διάσημος Ανατόμος που ήταν – στο πανεπιστήμιο της Λυών. Τον 11ο και 12ο αιώνα οι θρύλοι, οι παραδόσεις, τα κατορθώματα των βασιλιάδων, όπως ο Καρλομάγνος, οι περιπέτειες των Σταυροφόρων με τις ερωτοδουλειές τους, έγιναν στη λαϊκή φαντασία ιστορίες που περνούσαν, με το στόμα, από γενιά σε γενιά. Ο Ραμπελαί μια τέτοια ιστορία κάθεται και γράφει (ιπποτικό μυθιστόρημα) που αποτελεί «χρονικό της εποχής με πρωταγωνιστές πρίγκιπες, βασιλιάδες, ακόλουθους και πάνω απ’ όλα, τις ιδέες του ανθρωπισμού. Γνώστης των αρχαίων ελληνικών και της Λατινικής, ενώ εργάζεται στο νοσοκομείο της Λυών, το 1532, γράφει «Τα φοβερά και τρομερά κατορθώματα του περίφημου Πανταγκρουέλ», μία έμμετρη παρωδία ιπποτικού μυθιστορήματος, όπου περιγράφονται οι περιπέτειες και τα παθήματα ενός γίγαντα πρίγκιπα του βασιλείου της Ουτοπίας. O Πανταγκρουέλ και ο πατέρας του, ο Γαργαντούας, βασιλιάς της Ουτοπίας, μέσα από τις περιπέτειες και το χιούμορ, που συχνά γίνεται «χοντρό», στηλιτεύουν την απληστία, την υποκρισία, την αμάθεια, την απανθρωπιά και σκορπίζουν την αισιοδοξία, τη χαρά, το γέλιο. «Κάλιο για γέλια παρά για κλάματα να γράφω, αφού το γέλιο είναι γνώρισμα του ανθρώπου μόνο», γράφει ο P. για το έργο του.

Παίρνοντας ιδέες και εικόνες από τις φυλλάδες της εποχής του Μεσσαίωνα, ο Ραμπελαί, καθώς είναι μέρες Καρναβαλιού, μπερδεύει νάνους με γίγαντες, διασκεδαστές με Τροβαδούρους που βωμολοχούν, εξυμνούν τις χαρές της ζωής, του κρασιού, του έρωτα, πειράζει ο ένας αγαθός τον άλλο αγαθό, και κάποτε γίνονται φιλόσοφοι, αφού βγαίνουν από το στόμα τους αλήθειες, όσο και αν σε μερικούς κύκλους φέρνουν τον «πόνο».

Το 1535 ύστερα από την έκδοση του «Γαργαντούα και Πανταγκρουέλ » ο Ρ. έρχεται σε ρήξη με τους γιατρούς της Λυών και τους κύκλους της Σορβόννης, οι οποίοι καταδικάζουν τα έργα του, ως αθεϊστικά.

Ο Λουδοβίκος Αριόστο ( Ludovico Ariosto, 1474 – 1533 ), γεννήθηκε στο Ρέτζιο Εμίλια της Ιταλίας(Λομβαρδία). Μεγαλύτερος από τα 10 αδέρφια του, αναλαμβάνει νωρίς τις ευθύνες της οικογένειας, ύστερα από τον θάνατο του πατέρα του. Σπουδάζει Νομικά, αλλά δεν απομακρύνεται ποτέ από τη μελέτη της ελληνικής και λατινικής ποίησης. Γράφει ποιήματα, πεζά, κωμωδίες και άλλοτε μικρά λυρικά έργα.

¨Το τραγούδι του Ρολάνδου¨ η Ορλάνδου, είναι ένας γαλλικός αγαπημένος θρύλος που η παράδοση τον κράτησε, αφού -όπως έλεγαν- αφορούσε τον ανιψιό του Αυτοκράτορα Καρλομάγνου. Αυτόν τον μύθο παίρνει ο Ματτέο Μπογιάρντο (Boiardo, 1441 - 1493), σπουδαίος Ιταλός ποιητής, και πλάθει, ως συνέχεια, τον δικό του «Ερωτευμένο Ρολάνδο». Ο Αριόστο, ακολουθώντας τον επικό χαρακτήρα των έμμετρων ποιημάτων της εποχής, προσθέτει ευτράπελα και εύπεπτα στοιχεία στη γαλλική αυτή αποποιϊα, και δημιουργεί τον φημισμένο «Μαινόμενο Ορλάνδο», σε ποιητική μορφή. Το έργο αποτελείται από 40 τραγούδια, ο Ορλάνδος μιλάει και μάχεται, ως Χριστιανός, εναντίον των Μωαμεθανών και περισσότερο για τις … γυναίκες, με πρώτη την Αντζέλικα.

Ο Λουίτζι Πούλτσι (Pulci, 1432 – 1484 ) από το Μοντεπουλτσιάνο της Τοσκάνης, γράφει και αυτός, ύστερα από υπόδειξη της Λουκρητίας Τορναμπουόνι, μητέρας του Λορέντζο των Μεδίκων, το δικό του επικό ποίημα, το ¨Μοργκάντε Ματζιόρε¨. Το ιπποτικό αυτό έμμετρο αφήγημα των 28 τραγουδιών (cantos), με βασικά στοιχεία την περιπέτεια, το λεπτό χιούμορ, τον ρομαντισμό, προβάλλει την αγαθή ψυχή του γίγαντα που γίνεται πιστός οπαδός του Ορλάνδου και πεθαίνει τρώγοντας μια μπουκιά καβουρόψυχα, ενώ ο φίλος του Μαργκούτε, πεθαίνει από τα γέλια…

[1] Homo Universalis. O καθολικός, οικουμενικός, αυτός που είναι ταυτόχρονα λόγιος, καλλιτέχνης, επιστήμονας, που έχει λάβει ολόπλευρη μόρφωση. Ο όρος αυτός είναι του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Βοηθήματα

Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα τ. 50ος σ. 277

GILBERT HIGHET . Η κλασική παράδοση ΜΙΕΤ 1988

Jean FAUVET. Ιστ. της Ιατρ. Ζαχαρόπουλος 1964

Π.Κανελλόπουλου, Ιστ. Ευρ. Πνεύματος τα 2ος

UNESCO. Ιστ. της Ανθρωπότητας Τα 6ος 2904

Γ. Μαρκαντωνάτου Λογοτεχν_Φιλολ. Όροι το Βήμα σ.156

Του Τάσου Πουλτσάκη