Δεν είναι μόνο ο τοπικισμός, δεν είναι μόνο η συναισθηματική πικρία των πρωτοπόρων αγωνιστών του ΕΛΑΣ της περιοχής μας και των απογόνων τους. Ούτε μειώνει ή αυξάνει την ουσία της συμμετοχής και της προσφοράς του κάθε αγωνιστή η ημερομηνία ένταξής του στον αγώνα.

Υπάρχει όμως το ζήτημα της απόδοσης της ιστορικής «αλήθειας», της απόδοσης των πραγματικών γεγονότων που ξεπερνούν κάθε συναισθηματική, τοπικιστική ή όποια άλλη σκοπιμότητα. Πολύ περισσότερο για όσους επικαλούνται την χρήση της μεθόδου της επιστημονικής έρευνας στην ιστορία.

Μετά από μακροχρόνια έρευνα (βιβλιογραφία, προσωπικές μαρτυρίες, αρχεία, ληξιαρχεία, κ.ά.) αναδείχτηκε, χωρίς καμιά αμφισβήτηση η χρονολογική σειρά συγκρότησης των πρώτων ομάδων του ΕΛΑΣ στην Ελλάδα.

Οι πρώτες, τουλάχιστον δύο, ομάδες του ΕΛΑΣ στην Ελλάδα συγκροτήθηκαν στη Θεσσαλία και συγκεκριμένα στο Ν. Λάρισας, από καταδιωκόμενους κομμουνιστές, της ευρύτερης περιοχής Γόννων και Τσαριτσάνης.

Αλλά ας τα πάρουμε με την σειρά. Το πρώτο δεκαήμερο Γενάρη του 1942 συνέρχεται η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ που «χάραξε νέα καθήκοντα πλατιάς εξόρμησης για … την οργάνωση των ενόπλων δυνάμεων της Εθνικής Αντίστασης» (1). Φλεβάρη στέλνεται στη Λάρισα, υπεύθυνος για την συγκρότηση των οργανώσεων της Θεσσαλίας και την μεταφορά και υλοποίηση των αποφάσεων της 8ης Ολομέλειας, ένας διορατικός, τολμηρός και διεισδυτικός και δοκιμασμένος αγωνιστής, ο Ακροναυπλιώτης Κώστας Γαμβέτας (ψευδ. Ψηλός). Αργότερα στάλθηκε στην Πελοπόννησο όπου πιάστηκε και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, ενώ εδώ την θέση του κάλυψε ο χωριανός του, από την Λίμνη Ευβοίας, Κώστας Γυφτοδήμος (Καραγιώργης).

Στον παράνομο μηχανισμό ο Γαμβέτας εκλαϊκεύει τις αποφάσεις και αποφασίζεται οι εφαρμογή με μικρά, συνετά αλλά αποφασιστικά βήματα.

Η πρώτη ομάδα που επιλέχτηκε να συγκροτηθεί ο ΕΛΑΣ, ήταν έτοιμη και θα αποτελούνταν από τους καταδιωκόμενους της περιοχής των Γόννων .

Ο πυρήνας που δημιουργήθηκε ο ΕΛΑΣ Θεσσαλίας, ήταν δύο ομάδες πατριωτών, που ταυτόχρονα σχεδόν στον Άνω και Κάτω Όλυμπο, άφησαν τα χωριά τους και άρχισαν να ζουν στην ύπαιθρο. Ένα μήνα αργότερα βγήκε και η τρίτη ομάδα στον Κίσσαβο. Και οι τρείς ομάδες βγήκαν στο βουνό κατόπιν εντολής των οργανώσεων της περιφέρειάς τους και του Θεσσαλικού γραφείου του ΕΑΜ, από το οποίο και καθοδηγούνταν.

Έτσι η τιμή του πρώτου Ελασίτικου κινήματος ανήκει στις τρεις πρώτες ομάδες που βγήκαν από τον Απρίλη μέχρι τον Ιούνη του 1942 στον Όλυμπο και Κίσσαβο.

Η ΠΡΩΤΗ ΟΜΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ»…

Στοιχείο 1. Στους Γόννους και από γειτονικά χωριά συγκροτήθηκε ομάδα καταδιωκομένων στον Κάτω Όλυμπο, με αρχηγό τον Μήτσιο Ασπροπούλιο (ψευδ. Παππούς)(2) και την συμπλήρωναν οι Βάιος Κορδελάς, Βαγγέλης Μόκκας, Γιώργος Οικονομίδης, Ανδρέας Ζιούνας, Γιώργος Πατσατζής, Βασίλης Κοντογιάννης, κ.ά.. Η περιοχή άλλωστε είχε ισχυρή οργάνωση κατά τον μεσοπόλεμο, έχοντας και αρκετούς εξόριστους.

Ο Κώστας Χαλκιάς (ψευδ. Βουνίσιος)(3) από τα Αμπελάκια, που είχε οριστεί γραμματέας την αχτιδικής επιτροπής της περιοχής αυτής, σε σύσκεψη που έγινε στη Λάρισα και συζητήθηκε το ανάλογο θέμα, ανέφερε στον Κώστα Γαμβέτα ότι οι οργανώσεις της περιοχής ήταν έτοιμες και υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να φέρουν σε πέρας έναν τέτοιο στόχο…

«Έτσι τελικά αποφασίστηκε να σχηματισθεί η πρώτη ομάδα απ’ αυτή την περιοχή και την συγκρότησαν καταδιωκόμενοι των Γόννων (Δερελί) Μήτσιος Ασπροπούλιος (ψευδ. Παππούς), Βάιος Κορδελάς κ. ά. Από την Μπάκραινα (Γυρτώνη) που ήταν τσιφλίκι του Παπαγεωργίου, βιομηχάνου του Βόλου, έμεναν από το Βαγιατσικό Καστοριάς οι καταδιωκόμενοι κομμουνιστές Δημήτριος Σαρακατσάνης και Γεώργιος Κλαδής και από το Μακρυχώρι Λαρίσης ο Χρυσόστομος Μπουροτζίκας και από την Μπάκραινα ο Μάρκος Θανάσης ή Λουκάς, μέλη του Κ.Κ.Ε. Όλοι αποφασιστικοί, δραστήριοι, έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για του λαό και τη λευτεριά του.

Αυτοί, μετά από συνεννόηση με τον Χαλκιά όρισαν μέρος συνάντησης «το Μαντρί του Γραμμουστιάνου», στις 2/5/42, στη θέση Καρακόπετρα της περιοχής Μακρυχωρίου και απετέλεσαν την πρώτη ένοπλη ομάδα του Ε.Λ.Α.Σ. σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια »(4).

Στοιχείο 2. Προς επιβεβαίωση των παραπάνω, υπάρχει και η προσωπική μαρτυρία ενός ακόμα πρωτοπόρου αντάρτη του ΕΛΑΣ, που ζει ακόμα - του Δημήτρη Κορδέλα - που εντάχθηκε στην πρώτη ομάδα λίγες μέρες αργότερα.

Στοιχείο 3. Εκτός απ’ αυτή την περιγραφή, για την σειρά συγκρότησης των ομάδων του ΕΛΑΣ με πρώτη αυτή των Γόννων και λίγο μετά της Τσαριτσάνης, μας το επιβεβαιώνουν οι καλύτεροι γνώστες των γεγονότων, όπως είναι ο Δημήτρης Μπαλλής, μέλος του Στρατηγείου Θεσσαλίας, για ένα διάστημα στρατιωτικός αρχηγός των ανταρτών Θεσσαλίας – Μακεδονίας – Ηπείρου, επιτελάρχης της 1ης Μεραρχίας (Θεσσαλίας) (6) .

Στοιχείο 4. Η αναμφισβήτητη επιβεβαίωση, για την σειρά εμφάνισης των ομάδων του ΕΛΑΣ, τεκμηριώνεται από την κοινή κατάθεση των δύο πρώτων καπεταναίων. Του Δημήτρη Σαρακατσιάνη (ψευδ. Μακεδόνα) των Γόννων και του Νίκου Ξυνού (ψευδ. Σμόλικα) της Τσαριτσάνης, όπως καταγράφηκε στο περιοδικό «Εθνική Αντίστασή» .

Στοιχείο 5. Το καταλυτικό όμως στοιχείο που τεκμηριώνει πότε συγκροτήθηκε η ομάδα είναι η ακριβής ημερομηνία της πρώτης ένοπλης πράξης της ομάδας του ΕΛΑΣ, που ήταν η εκτέλεση του διερμηνέα των Ιταλών από το Συκούριο, που με την ομάδα του Σκούπρα και άλλων Λεγεωνάριων λυμαίνονταν την περιοχή.

Αυτή έγινε όπως προκύπτει από τη ληξιαρχική πράξη θανάτου του λεγεωνάριου: «… του εκτελεσθέντος … από ομάδος Αντιστάσεως [σε] ενέδρα - έξωθι του Δημοτικού Σχολείου Συκουρίου - την δωδεκάτην (12) του μηνός Μαΐου ημέραν Τρίτην και ώραν 9μ.μ. του χιλιοστού εννεακοσιοστού τεσσαρακοστού δευτέρου (1942) έτους …».

Πολύ περιληπτικά, χωρίς να θέλουμε να κάνουμε κατάχρηση χώρου φιλοξενίας της εφημερίδας, γιατί υπάρχουν κι άλλες πολλές αναφορές στο θέμα, τεκμηριώνεται αδιάσειστα με τα παραπάνω «ντοκουμέντα.

Συμπερασματικά, απ’ όλα αυτά είναι φανερό πως η πρώτη ομάδα του ΕΛΑΣ συγκροτήθηκε μέρες πριν από την πρώτη ένοπλη πράξη, και ο τιμητικός τίτλος της ανήκει αναμφισβήτητα στις πρωτοπόρες ομάδες του νομού μας.

Αυτό βέβαια δεν υποβαθμίζει την σημασία των άλλων ομάδων ή των αγωνιστών που τις απάρτιζαν όπως του Βελουχιώτη, του Μπελή, του Περικλή κ.ά. που οι ίδιοι μας δίνουν ως ημερομηνίες συγκρότησης το τρίτο δεκαήμερο Μάη 1942.

Είναι όμως ιστορικά αβάσιμο και ηθικά ανέντιμο να συνεχίζεται η διαστρέβλωση γεγονότων, απέναντι σε ντοκουμέντα που θεμελιώνουν την αξιοπιστία τους σε αναμφισβήτητες και κοινά αποδεκτές ιστορικές πηγές.

Καταλυτική η ημερομηνία της 12 Μάη, πριν 75 χρόνια, που υπήρξε η αφετηρία της ένοπλης δράσης του ΕΛΑΣ στην σκλαβωμένη Ελλάδα, που όσο και αν προσπαθήσει ο ιστορικός οπορτουνισμός, δεν θα μπορέσει να την αμφισβητήσει.

(1). «Δοκίμιο ιστορίας του ΚΚΕ», Α΄ τόμος, σ.397)

(2). Το κανονικό του όνομα ήταν Ασπροπούλιος Δημήτρης, στην βιβλιογραφία αναφέρεται συνήθως με το επίθετο Πούλιος

(3). Ο Κώστας Χαλκιάς ήταν γραμματέας την αχτιδικής επιτροπής της περιοχής αυτής.

 (4). Παναγιώτης Ζαβλιάκης, «Το ξεκίνημα της Εθνικής Αντίστασης και ο ένοπλος αγώνας», εκδ. «Όμηρος», 1999, σ.139.

(5). Για ημερομηνίες μας δίνουν άλλες.

(6). Δημήτρης Εμ. Μπαλλής, «Ο ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία», εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 1981, σ.24

 (7). Οι ομάδες αναφέρονται με το όνομα των χωριών, γιατί και οι δυο προέρχονταν από την περιοχή του Κάτω Ολύμπου και έτσι χρησιμοποιήθηκαν στη βιβλιογραφία από πολλούς συγγραφείς για να ξεχωρίζουν. Τις ομάδες συγκροτούσαν από την πρώτη μέρα και αντάρτες άλλων χωριών…

 (8). «Εθνική Αντίστασή» Επίσημα Κείμενα, Συλλογή Δεκάτη, Οκτώβρης 1971, στις σ. 121 - 128

Του Δημήτρη Α. Μπάρμπα (takis-mp@hotmail.com)