Ο Νέρων ο αυτοκράτορας το 66 μ.Χ. βρισκόμενος στην Κόρινθο για τα Ίσθμια, ανακήρυξε την ελευθερία της Ελλάδας και αποφάσισε την αποπεράτωση του μεγάλου έργου της διόρυξης. Αναφέρεται επίσης ότι ο Νέρων έφερε χιλιάδες εργάτες και στρατιώτες αλλά και έξι χιλιάδες Εβραίους αιχμαλώτους για την αποπεράτωση του έργου. Το έργο είχε ξεκινήσει, αλλά οι υπεύθυνοι μηχανικοί δίστασαν γιατί η στάθμη του νερού του Κορινθιακού κόλπου είναι πολύ μεγαλύτερη από του Σαρωνικού και υπήρχε φόβος πως η Αίγινα και άλλες περιοχές θα κατακλειστούν με νερό. Τα έργα σταμάτησαν μυστηριωδώς και απότομα. Η προσπάθεια μετά από χρόνια του Ηρώδου του Αττικού να συνεχίσει το έργο είχε την ίδια τύχη. Ακόμα και οι Βενετοί το 1687 επιχείρησαν την διόρυξη αλλά δεν κατάφεραν τίποτα.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους, ο Καποδίστριας στα έργα που σχεδίαζε να κάνει στην Ελλάδα ήταν και η διόρυξη του Ισθμού της Κορίνθου που θα στοίχιζε περίπου 40.000 φράγκα. Το έργο δεν υλοποιήθηκε λόγω οικονομικών δυσχερειών αλλά και λόγω της δολοφονίας του Καποδίστρια. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ στις 17-11-1869 υπογράφει νόμο «περί διορύξεως του Ισθμού της Κορίνθου» που λόγω έλλειψης χρημάτων καθυστέρησε η κατασκευή και φτάσαμε στις 18 Μαΐου 1881. Τότε ο Ούγγρος στρατηγός Στέφανος Τυρ (István Türr) ανέλαβε την αποπεράτωση και εκμετάλλευση του έργου για 99 χρόνια. Τα εγκαίνια των έργων της διόρυξης έγιναν στις 29-03-1882 παρουσία όλων των αρχών και του βασιλιά. Όμως ο στρατηγός Τυρ στις 20-04-1882 μεταβιβάζει τα προνόμιά του στην νεοϊδρυθείσα τότε «Διεθνή Εταιρεία Ναυτικής διώρυγος Κορίνθου» με κεφάλαιο 30.000.000 φράγκων που καλύφθηκε πέντε φορές σε δημόσια εγγραφή στο Παρίσι. Τα έργα συνεχίστηκαν μέχρι το Μάρτιο του 1889 από τη νέα εταιρεία που όμως έπεσε έξω και δεν είχε χρήματα να πληρώσει τους εργαζόμενους. Πρόλαβε όμως και έγινε η σιδηροδρομική γραμμή που από τα δύο πορθμεία Ισθμίων και Ποσειδωνίας συνδέθηκε η Πελοπόννησος σιδηροδρομικά με την υπόλοιπη Ελλάδα.

Η συνέχιση και αποπεράτωση του έργου έγινε από το 1890 με την κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη και τη συμμετοχή του Αντρέα Συγγρού (τραπεζίτη και εθνικού ευεργέτη) που βοήθησε την νέα εταιρεία με κεφάλαιο 5.000.000 φράγκων για να παραδώσει μετά όλα τα προνόμια στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας ενισχύοντας και αυτή τον οργανισμό της διώρυγας με το ποσό των 1.750.000 δραχμών.

Ο ισθμός της Κορίνθου έχει μήκος 6.300 μέτρα, ύψος που φτάνει τα 79 μέτρα, πλάτος από 50 έως 70 μέτρα, λιθόκτιστο κατά 90%, το βάθος από την επιφάνεια της θάλασσας είναι 8 μέτρα και το πλάτος κάτω από την επιφάνεια του νερού και σε όλο το μήκος της διώρυγας κυμαίνεται από 21 έως 24,60 μέτρα. Η ολοκλήρωση του έργου ένωσε το Ιόνιο με το Αιγαίο πέλαγος. Ήταν ένα έργο μεγάλης σημασίας για τη ναυσιπλοΐα και καθοριστικό για την ταχύτερη και ασφαλέστερη διακίνηση των ελληνικών και ευρωπαϊκών προϊόντων από την Αδριατική θάλασσα προς τον Πειραιά, την Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη. Ένα καράβι για να πάει από την Πάτρα στον Πειραιά έπρεπε να κάνει το γύρο της Πελοποννήσου διανύοντας 295 μίλια, ενώ τώρα χρειάζονταν μόνο 100 μίλια.

Τα εγκαίνια της διώρυγας του Ισθμού της Κορίνθου έγιναν με πανηγυρική εκδήλωση στις 25 Ιουλίου 1893 παρουσία των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών, πρεσβευτών από Ευρώπη και Αμερική καθώς και του Φερδινάνδου ντε Λεσσέψ που κατασκεύασε τη διώρυγα του Σουέζ. Ο νέος πρωθυπουργός της Ελλάδας Σωτήριος Σωτηρόπουλος ήταν εκεί, όπου ένα μήνα νωρίτερα ανέλαβε την πρωθυπουργία από τον Χαρίλαο Τρικούπη.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης ήταν ο πρωθυπουργός που έβαλε την Ελλάδα στις ράγες της σύγχρονης Ευρώπης, ήταν ο άνθρωπος που πίστεψε ότι το μέλλον της χώρας και η πραγμάτωση των αιώνιων ονείρων μας θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν μόνο μέσω των πανίσχυρων δυνάμεων εκείνων της Ευρώπης (δηλαδή της Αγγλίας και της Γαλλίας) και αγωνίσθηκε μέχρι το τέλος της ζωής του για τη δόξα και την ευημερία της Ελλάδας, ερχόμενος όμως πολλές φορές αντίθετος με το δημόσιο και δημοκρατικό αίσθημα.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης γεννήθηκε στο Ναύπλιο την 11η Ιουλίου 1832 και σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στο Παρίσι. Το 1856 πήγε στο Λονδίνο ως ιδιαίτερος γραμματέας του πατέρα του Σπυρίδωνα που τότε ήταν πρεσβευτής της Ελλάδας στο Λονδίνο. Το 1862 ως επιτετραμμένος πήρε τη θέση του πατέρα του που παραιτήθηκε για λόγους υγείας και ήταν αυτός που από αυτή τη θέση συντέλεσε τα μέγιστα στις διαπραγματεύσεις για την παραχώρηση των νησιών του Ιονίου στην Ελλάδα. Το 1865 παραιτήθηκε από πρεσβευτής στο Λονδίνο και κατέβηκε στην Ελλάδα όπου πολιτεύτηκε και εξελέγη βουλευτής Μεσολογγίου σε ηλικία 33 χρόνων.

Το 1866 έγινε υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση του Κουμουνδούρου. Το 1871 με την παρουσία του Αλ. Κουμουνδούρου στη συνθήκη του Βερολίνου, η Θεσσαλία και ένα μέρος της Ηπείρου με την Άρτα, περιήλθαν στην Ελλάδα. Οι μεγάλες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης της Θεσσαλίας έφερε μεγάλα έσοδα στο κράτος από την αγροκτηνοτροφική παραγωγή (σιτηρά κ.λπ.). Έσοδα ήρθαν και από τις πωλήσεις των τσιφλικιών των αποχωρησάντων μπέηδων από την θεσσαλική γη. Όμως η γη δεν πήγε σε ντόπιους. Εμφανίστηκαν ως νέοι ιδιοκτήτες τσιφλικιών μια σειρά από βαθύπλουτους μεγάλους εθνικούς ευεργέτες του εξωτερικού. Αναφέρονται μεταξύ άλλων τα 16 τσιφλίκια του Ευάγγελου Ζάππα, τα 32 του Στεφάνοβιτς και ονόματα των Σκυλίτζη, Μπαλτατζή, Συγγρού, Τερτίπη, Καρτάλη κ.λπ. Παράλληλα ο Αντρέας Συγγρός ίδρυσε την τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας με κρατικό προνόμιο και αρμοδιότητα την διευκόλυνση των κτηματικών αγοροπωλησιών και τη συγκρότηση της μεγάλης γαιοκτησίας στις νέες επαρχίες. (βιβλ.2,σελ.70)

Το 1872 ο Τρικούπης κάνει δικό του κόμμα με το όνομα «Πέμπτον» και μετά κι από τα δημοσιεύματά του έρχεται σε αντίθεση με το στέμμα και το κατεστημένο υποστηρίζοντας την εφαρμογή της «δεδηλωμένης» ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εκλογή των βουλευτών από τον λαό και την έγκριση της κυβέρνησης από την πλειοψηφία της Βουλής. Το κοινοβουλευτικό σύστημα που ισχύει και σήμερα πρωτοεφαρμόστηκε από τον Τρικούπη.

Ο Τρικούπης κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή για 20 χρόνια και από αυτά τα 10 ως πρωθυπουργός. Πήρε και έχασε την πρωθυπουργία επτά φορές και το τεράστιο έργο του πραγματοποιήθηκε ιδίως στην τετραετία 1886-1890. Αυτό το έργο θα μείνει στην Ελλάδα ως αιώνια παρακαταθήκη. Τότε με τον προϋπολογισμό του 1886 είπε στη Βουλή το περίφημο «Η Ελλάς θέλει να ζήσει και θα ζήσει». Αναδιάρθρωσε την δημόσια διοίκηση, τις πρεσβείες στο εξωτερικό, έκανε νέους δρόμους με ευρωπαϊκά πρότυπα, δημιούργησε νέα σιδηροδρομικά δίκτυα όπως Πειραιά – Αθήνα – Λάρισα και Βελεστίνο – Τρίκαλα – Καλαμπάκα, ναυπήγησε τρία θωρηκτά πλοία για το πολεμικό στόλο (τα «Ύδρα», «Σπέτσες» και «Ψαρά» το 1885 στη Γαλλία) που έγιναν ο φόβος και ο τρόμος του τούρκικου ναυτικού και βέβαια, έκανε και την διάνοιξη του Ισθμού της Κορίνθου (που για αιώνες κανείς δεν είχε καταφέρει).

Για να γίνουν όμως όλα αυτά χρειάστηκαν δάνεια. Έτσι από το 1879 μέχρι το 1893 πήραμε επτά δάνεια σε εκατομμύρια χρυσά φράγκα και με επιτόκιο 4 ή 5 και 6 % που σε σύνολο έφτασαν τα 639,7 εκατομμύρια. (βιβλ.3,σελ.22) Επίσης, η μεγάλη κρίση της κορινθιακής σταφίδας λόγω της πτώσης της τιμής διεθνώς από τα 300 φράγκα τα 1000 ενετικά λίτρα το 1890, στα μόλις 44 φράγκα το 1893 είχε ως αποτέλεσμα να μην καλύπτονται ούτε τα έξοδα μεταφοράς. Οι εξαγωγές στη Γαλλία το 1889 ήταν 69.500 αγγλικά βαρέλια και το 1893 ήταν μόνο 3.100 με δραματική μειώσει στα έσοδα του κράτους. Παράλληλα και αναγκαστικά ένα μεγάλο μεταναστευτικό κύμα Ελλήνων έφευγε από την βορειοδυτική Πελοπόννησο με προορισμό κυρίως την Αμερική. Μεγάλο κύμα νεολαίας έφυγε απογοητευμένο για τις νέες αμερικανικές Πολιτείες και άφησε την τελευταία της πνοή σε ξένη γη σε ηλικία κάτω των 50 ετών.

Η οικονομική κατάσταση του κράτους αποδυναμώθηκε, δεν είχε να πληρώσει το δημόσιο χρέος, τα Ανάκτορα έπαιζαν βρώμικο παιχνίδι και η κυβέρνηση του Τρικούπη κήρυξε πτώχευση και δέχθηκε την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Στον Τρικούπη αποδίδεται η φράση «Κύριοι, δυστυχώς επτωχεύσαμεν» ενώπιον της Βουλής στις 10 Δεκεμβρίου 1893 (την οποία, όμως δεν διετύπωσε, όπως αποδεικνύεται από την ανάγνωση των πρακτικών της Βουλής).

Στις εκλογές της 16ης Απριλίου 1895 το κόμμα του χάνει παταγωδώς και ο ίδιος ο Τρικούπης δεν εκλέγεται στο Μεσολόγγι βουλευτής. Στις 5 Μαΐου 1895 έφυγε απογοητευμένος για τις Κάννες (!) της Γαλλίας και άφησε την τελευταία του πνοή στις 30 Μαρτίου 1896 σε ηλικία 64 ετών. «Πριν από το θάνατό του επρόλαβε να διατυπώσει το πικρό παράπονο, που και σήμερα ακόμη προκαλεί ειλικρινή συγκίνηση «Λυπούμαι βαθύτατα ότι αποθνήσκω εις ξένην γη». (βιβλ.4,σελ.43). Η κηδεία του έγινε με πάνδημη συμμετοχή στην Αθήνα στο Ναό της Ζωοδόχου Πηγής τις 11 Απριλίου 1896.         

Βιβλιογραφία :

1. ΝΕΟΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ», τόμος 11ος, σελ.246

2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΝΕΟΤΕΡΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ 1881-1913, Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΔ

3. ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Παν. Δερτιλής, Εκδόσεις Π.Σακκουλά, Θεσ/κη, 1960

4. ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ ΣΤΑ 150 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ, Εκδόσεις «Ευθύνης», Μετ. Αττικής, 1980

* Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου

* ο Στέφανος Παπαγεωργίου είναι Τεχνολόγος Μηχανικός, Ιστορικός Μελετητής