Του Δημήτρη Βάλλα

«Σημαίνει ο Θιος, σημαίνει η Γη, σημαίνουν τα επουράνια,

σημαίνει κι η Αγιασοφιά, το Μέγα Μοναστήρι,

με τετρακόσα σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες,

κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.

Ψάλλει ζερεβά ο Βασιλιάς, δεξά ο Πατριάρχης

κι απ’την πολλή την ψαλμωδιά εσειότανε οι κολόνες.

Φωνή ηκούσθη εξ’Ουρανού κι απ’Αρχαγγέλου στόμα:

-Πάψετε το χερουβικό και χαμηλώστε τ’άγια,

γιατί ’ναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει!

Ήταν η τελευταία λειτουργία στην Αγιά Σοφιά εκείνη την αποφράδα Τρίτη 29 Μαΐου 1453 λίγο πριν ο Μωάμεθ ο Πορθητής αλώσει την Πόλη.

Από τότε κατά πως λέει και ο λαϊκός ποιητής, έπαψε το χερουβικό, και στην Αγιά Σοφια που έγινε τζαμί και μουσείο η θεια λειτουργία δεν ξανάγινε ποτέ.

Όμως ένας Κρητικός στρατιωτικός παπάς, που τολεγε η καρδιά του έμελλε να ανατρέψει τα πάντα όταν τον Ιανουάριο του 1919 μέσα στη δίνη των πολέμων και λίγα χρόνια πριν την καταστροφή στη Μικρά Ασία βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη λίγο πριν η Μεραρχία που υπηρετούσε μεταφερθεί στην Ουκρανία.

Ο στρατιωτικός ιερέας Λευτέρης Νουφράκης εκείνη την ημέρα προκάλεσε ολόκληρο διπλωματικό επεισόδιο και λίγο έλλειψε να χυθεί αίμα, όμως τα κατάφερε και λειτούργησε στην Αγιά Σοφιά και ας μην ακούστηκαν τα τετρακόσια σήμαντρα και οι εξηνταδυό καμπάνες…

«Τον Ιανουάριο του 1919 δύο Ελληνικές μεραρχίες που είχαν σταλεί στην εκστρατεία της Κριμαίας στάθμευσαν στην Κωνσταντινούπολη. Την εποχή εκείνη η Βασιλεύουσα βρισκόταν υπό «συμμαχική επικυριαρχία». Ο πατήρ Λευτέρης Νουφράκης υπηρετούσε στην Β’ Ελληνική Μεραρχία. Όπως εκμυστηρεύτηκε στους συντρόφους του ο Κρητικός Ιερέας από τις Αλώνες Ρεθύμνου «το όνειρό του ήταν να ακουστεί ο λόγος του Θεού και πάλι στην Αγία Σοφία».

Την εποχή εκείνη η εκκλησία λειτουργούσε ως τζαμί και 4 άλλοι στρατιωτικοί Φραντζής, Λιαρομάτης, Σταματίου και Νικολάου επεσήμαναν στον ιερέα πως μια λειτουργία θα προκαλούσε τους Τούρκους.

Όμως ο παπα-Λευτέρης έχει πάρει την απόφασή του, ήταν αποφασιστικός και κατηγορηματικός!

- Αν δεν έρθετε εσείς, θα πάω μοναχός μου! Μόνο έναν ψάλτη θέλω. Εσύ, Κωνσταντίνε (Λιαρομάτη), θα μου κάνεις τον ψάλτη;

- Εντάξει, παππούλη, του απάντησε ο Ταγματάρχης, που πήρε και αυτός την ίδια απόφαση, κι όλα πια είχαν μπει στο δρόμο τους...

Τελικά, μαζί τους πήγαν και οι άλλοι.

Με την βοήθεια ενός Ρωμιού βαρκάρη κατέβηκαν από το πλοίο που μετέφερε την μεραρχία τους και βρέθηκαν στην εκκλησία. Στον χώρο που βρισκόταν η Αγία Τράπεζα ο Παπά-Λευτέρης τοποθέτησε ένα μικρό τραπεζάκι. Βάζει το πετραχήλι του και αρχίζει την λειτουργία με ψάλτη τον ταγματάρχη Λιαρομάτη. Χρέη νεωκόρου εκτελεί ο υπολοχαγός Νικολάου.

Η εκκλησία σιγά-σιγά γεμίζει από μουσουλμάνους που έχουν έρθει για την δική τους προσευχή.

Όπως εκμυστηρεύτηκαν στην συνέχεια ορισμένοι από τους πρωταγωνιστές «οι Τούρκοι μας έβλεπαν χωρίς να ξέρουν πώς να αντιδράσουν αφού αυτό που συνέβαινε ήταν κάτι περισσότερο από απίστευτο για αυτούς!». Οι 4 αξιωματικοί κοινωνούν και γίνεται η απόλυση.

Η Θεία Λειτουργία στην Αγια-Σοφιά, έχει ολοκληρωθεί. Ένα όνειρο δεκάδων γενεών Ελλήνων έχει γίνει πραγματικότητα. Ο παπα-Νουφράκης και οι τέσσερις αξιωματικοί είναι έτοιμοι να αποχωρήσουν και να επιστρέψουν στο πλοίο. Η Εκκλησία όμως είναι γεμάτη Τούρκους, οι οποίοι έχουν αρχίσει να γίνονται άγριοι, επιθετικοί συνειδητοποιώντας τι ακριβώς είχε συμβεί... Η ζωή τους κινδυνεύει άμεσα. Όμως δε διστάζουν, πλησιάζει ο ένας τον άλλο, γίνονται «ένα σώμα», μια γροθιά και προχωρούν προς την έξοδο.

Οι Τούρκοι είναι έτοιμοι να τους επιτεθούν, όταν ένας Τούρκος αξιωματούχος παρουσιάζεται με την ακολουθία του και τους λέει: «Ντουρούν χέμεν….» (Αφήστε τους να περάσουν).

Το είπε με μίσος. Θα ήθελε να βάψει τα χέρια του στο αίμα τους, όμως εκείνη την στιγμή έτσι έπρεπε να γίνει, αυτό επέβαλαν τα συμφέροντα της πατρίδας του, δεν ήταν χρήσιμο γι αυτούς να σκοτώσουν τώρα πέντε Ρωμιούς αξιωματικούς μέσα στην Αγιά-Σοφιά. Δεν ξεχνά ότι στ’ ανοιχτά της Πόλης βρίσκονται δύο ετοιμοπόλεμες Ελληνικές Μεραρχίες κι ακόμη ότι η Κωνσταντινούπολη βρίσκεται ουσιαστικά υπό την επικυριαρχία των νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στους οποίους βέβαια δεν συμπεριλαμβάνονται οι Τούρκοι.

Στο άκουσμα αυτών των λόγων οι Τούρκοι υποχωρούν. Ο παπα-Νουφράκης και οι άλλοι αξιωματικοί βγαίνουν από την Αγιά-Σοφιά και κατευθύνονται προς την προκυμαία, όπου τους περιμένει η βάρκα. Ένας μεγαλόσωμος Τούρκος τους ακολουθεί, σηκώνει ένα ξύλο και ορμά για να χτυπήσει τον παπα-Νουφράκη. Διαισθάνεται, ξέρει ότι αυτός ο παπάς είναι ο εμπνευστής, ο δημιουργός αυτού του γεγονότος. Ο ηρωικός παπάς σκύβει για να προφυλαχθεί, αλλά ο Τούρκος καταφέρνει και τον χτυπά στον ώμο.

Λυγίζει το σώμα του από τον αβάσταχτο πόνο, όμως μαζεύει τις δυνάμεις του, ανασηκώνεται και συνεχίζει να προχωρεί. Στο μεταξύ ο ταγματάρχης Λιαρομάτης και ο λοχαγός Σταματίου αφοπλίζουν τον Τούρκο, που είναι έτοιμος για να δώσει το πιο δυνατό κι ίσως το τελειωτικό χτύπημα στον παπά. Ήδη, πλησιάζουν στην βάρκα. Μπαίνουν όλοι μέσα. Ο Κοσμάς μαζεύει τα σχοινιά και αρχίζει γρήγορα να κωπηλατεί. Σε λίγο βρίσκονται πάνω στο Ελληνικό πολεμικό πλοίο ασφαλείς και θριαμβευτές.

Ακολούθησε διπλωματικό επεισόδιο και οι «σύμμαχοι» διαμαρτυρήθηκαν έντονα στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος αναγκάστηκε να επιπλήξει τον παπα-Λευτέρη Νουφράκη. Όμως κρυφά επικοινώνησε μαζί του και επαίνεσε και συνεχάρη τον πατριώτη ιερέα, που «έστω και για λίγη ώρα ζωντάνεψε μέσα στην Αγια-Σοφιά τα πιο ιερά όνειρα του Έθνους μας».

Την ιστορία του παπα Νουφράκη διηγήθηκε στην Κρήτη ο εγγονός ενός από αυτούς που τον συνόδευαν και οι κρητικοί την ξέρουν καλά και την τραγουδούν ακόμα:

Νούφρη τον λέγαν τον παπά,

κι΄ήταν από τσ΄Αλώνες,

που΄ψαλλε στην Αγιά Σοφιά

και δάκρυσαν οι εικόνες!