Η συνέντευξη:

* Πού οδηγείται πλέον η ελληνική κοινωνία κ. Κοντιάδη;

- Η υπερφορολόγηση στράγγιξε την αγορά και σε συνάρτηση με τη ραγδαία αποδόμηση των θεσμών κοινωνικής προστασίας έχει φέρει την ελληνική κοινωνία, ιδίως τα μεσαία και χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα, στα όρια της απελπισίας. Χιλιάδες ελεύθεροι επαγγελματίες κλείνουν τα βιβλία τους. Όσοι δεν το πράττουν, μηχανεύονται νέες μεθόδους απόκρυψης εισοδήματος. Σε συνάρτηση με τις νέες εισφορές, που επέβαλε ο νόμος Κατρούγκαλου, η επιβάρυνση στο εισόδημά τους συνιστά κατ’ ουσία δήμευση. Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι στην πλειονότητά τους ευέλικτης απασχόλησης, με καθαρές αποδοχές περί τα 300 ευρώ, αν και πολλές υποκρύπτουν πλήρη απασχόληση και απλήρωτες υπερωρίες. Στα νοσοκομεία οι απλήρωτες υπερωρίες είναι χιλιάδες για κάθε νοσηλευτή. Ό,τι λειτουργεί ακόμη στους δημόσιους τομείς υγείας και ασφάλειας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο φιλότιμο των εργαζομένων, που με ανεπαρκή αναλώσιμα υλικά πασχίζουν να περισώσουν όσα θεωρούνται στις ανεπτυγμένες χώρες αυτονόητα.

* Τελικά εκτιμάτε πως φταίνε μόνο πάντα κάποιοι άλλοι, ή κάποτε θα πρέπει και εμείς να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, ως πολίτες;

- Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ανέτοιμη να αντιμετωπίσει μια τέτοιας μορφής κρίση. Τα μέτρα και οι όροι στήριξης της Ελλάδας έπρεπε να σχεδιαστούν υπό συνθήκες ακραίας πίεσης και με σοβαρές αντιδράσεις από ορισμένους εταίρους. Το αρχικό σχέδιο ήταν ημιτελές και με αρνητικές παράπλευρες επιπτώσεις.

Από την άλλη πλευρά, οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα αποδείχθηκαν ανώριμες να συνεργαστούν μεταξύ τους, προκειμένου να μη δυναμιτίζει η εκάστοτε αντιπολίτευση το κυβερνητικό έργο, αλλά ιδίως ανήμπορες να επεξεργαστούν ένα εναλλακτικό, συνεκτικό σχέδιο εξόδου από την κρίση, έστω ως διαπραγματευτικό εργαλείο έναντι των θεσμών. Αποκορύφωμα της καταστροφής ήταν, κατά γενική ομολογία, η πεντάμηνη διαπραγμάτευση Βαρουφάκη και η αυτοκτονική απόφαση προκήρυξης δημοψηφίσματος ακριβώς τη στιγμή που έληγε το προηγούμενο πρόγραμμα στήριξης. Ασφαλώς για την ανάδειξη των πολιτικών αυτών δυνάμεων, την επικράτηση του λαϊκιστικού λόγου και την αναπαραγωγή πελατειακών δικτύων ένα μερίδιο ευθύνης φέρουν και οι πολίτες.

* Τι πρέπει κατά τη γνώμη σας να αλλάξει στη δομή του κράτους;

- Η διαιρετική τομή Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο θόλωσε την κρίση μας για τα αίτια της χρεοκοπίας. Κατά τη γνώμη μου φταίνε πρωτίστως οι πολιτικοί θεσμοί, υπό την έννοια ότι το θεσμικό τοπίο διαμορφώνει ή επηρεάζει άμεσα τον σχηματισμό πολιτικών και κοινωνικών σχέσεων. Ούτε η πολιτική τάξη θα ανανεωθεί και θα αναβαθμιστεί, ούτε η πολιτική κουλτούρα μπορεί να αρχίσει σιγά-σιγά να μεταβάλλεται, αν δεν υπάρξουν ουσιώδεις αλλαγές στους θεσμούς. Απαιτείται λοιπόν μια προσπάθεια θεσμικής και πολιτικής αυτογνωσίας. Ριζοσπαστισμός δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτογνωσία και αυτοκριτική. Αυτό που επιδιώκει να εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια ως ριζοσπαστικό είναι ψευδεπίγραφο, επειδή στρέφεται προς τα πίσω, προς την παλινόρθωση του πολιτικού καθεστώτος που οδήγησε στη χρεοκοπία, άρα είναι κατ’ εξοχήν συντηρητικό και αυτοαναφορικό.

* Οι λεγόμενες μεταρρυθμίσεις ποιους τομείς θα πρέπει κυρίως να αφορούν;

- Ύστερα από σχεδόν επτά χρόνια Μνημονίων, ελάχιστα άλλαξαν προς το καλύτερο στη λειτουργία του κράτους. Οι πελατειακές πρακτικές, τα φαινόμενα άνομων συναλλαγών και διαφθοράς, η κακονομία και η κακοδιοίκηση, οι οργανωτικές αβελτηρίες, τα περιττά διοικητικά βάρη που δυσχεραίνουν την επιχειρηματικότητα, η κακή εξυπηρέτηση του πολίτη όχι μόνο δεν αντιμετωπίστηκαν, αλλά ενίοτε η κρίση προκάλεσε όξυνση των παθογενειών.

Το κράτος δεν βελτιώθηκε τα τελευταία χρόνια, αλλά συνέχισε να λειτουργεί ως μηχανισμός αναδιανομής προνομίων και προσόδων εις βάρος των πιο αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων, πλήττοντας άμεσα και τα μεσαία στρώματα. Κοινοτικοί πόροι που αρχικά προορίζονταν για τη μεταρρύθμιση του κράτους διοχετεύθηκαν στην κάλυψη αναγκών σε ελλειμματικές προνοιακές υπηρεσίες, γεγονός που δεν συνιστά συγκροτημένη άσκηση κοινωνικής πολιτικής, αλλά προσωρινή συγκράτηση κοινωνικών εκρήξεων.

Είναι επίσης σημαντικό να επισημανθεί ότι η υπερφορολόγηση, η ανεργία, η αδήλωτη εργασία και οι χαμηλές αποδοχές επιφέρουν συντριπτικά πλήγματα στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Η καταβολή συντάξεων οριακά χρηματοδοτείται μέχρι το ερχόμενο καλοκαίρι. Παρ' όλα αυτά, η κυβέρνηση συνεχίζει να ισχυρίζεται ότι σύντομα θα υπάρξει αύξηση των συντάξεων, χάρη στους δήθεν επερχόμενους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Όμως σε ποια χώρα με τέτοιο καθεστώς υπερφορολόγησης, υπερεισφοροδότησης, αρρύθμιστων στην πράξη εργασιακών σχέσεων, φυγής των ικανότερων στελεχών στο εξωτερικό, απαξιωμένου τραπεζικού συστήματος, βραδυκίνητης απονομής δικαιοσύνης και ιδεοληπτικής πολιτικής εξουσίας θα εισέρρεαν επενδυτικά κεφάλαια, ως αναγκαία προϋπόθεση της οικονομικής ανάπτυξης;

* Πώς βλέπετε την επόμενη μέρα στην Ευρώπη;

- Το 2017 θα είναι μια κρίσιμη χρονιά για την Ευρώπη. Οι εκλογικές αναμετρήσεις στη Γαλλία και τη Γερμανία έχουν καθοριστική σημασία για την πορεία της ΕΕ, που αντιμετωπίζει πολύπλευρες κρίσεις - οικονομική, νομισματική, τραπεζική, προσφυγική. Οι επιμέρους αυτές ευρωπαϊκές κρίσεις απορρέουν από την υποβόσκουσα κρίση ταυτότητας και πολιτικής ακυβερνησίας.

Έτσι, οι ποικίλες εσωτερικές αντιφάσεις και εντάσεις στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν έχουν επιτρέψει τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των αναγκαίων παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση των κρίσεων, με άμεσο αντίκτυπο και στην ελληνική κρίση.

* Θα αντέξει τους κλυδωνισμούς σε συνάρτηση με την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ;

- Αν συνυπολογιστεί ότι μέσα στη χρονιά θα αποκρυσταλλωθούν οι όροι εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ, αναδεικνύεται πόσες ανατροπές μπορεί να φέρει η νέα χρονιά.

Για την Ελλάδα, αλλά και για την υπόλοιπη Ευρώπη, απρόβλεπτες διαστάσεις ενδέχεται να λάβουν οι προσφυγικές ροές. Ο πρόεδρος Ερντογάν επιχειρεί να ενισχύσει τις εξουσίες του μέσω συνταγματικής αναθεώρησης και να ολοκληρώσει τη στροφή της Τουρκίας προς ένα ιδιότυπο ισλαμικό και αυταρχικό καθεστώς, εκβιάζοντας την Ευρώπη με την απελευθέρωση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών προς τη Δύση.

Αποτέλεσμα των υπαρξιακών προβλημάτων της ΕΕ, αλλά και παράγοντας της ανεπαρκούς διαχείρισής τους είναι η άνοδος ακραίων λαϊκιστικών κομματικών μορφωμάτων, που απειλούν να οδηγήσουν στην αποδόμηση της ΕΕ και στην αναβίωση μεσοπολεμικού χαρακτήρα συγκρούσεων.

Συνέντευξη στη Γεωργία Κωστακοπούλου