Ένας ασκητής από τη Μεγάλη Ελλάδα στη μεσαιωνική Λάρισα

Δημοσίευση: 14 Νοε 2017 15:30

Ο Φαντίνος ήταν ένας ασκητής από την Καλαβρία της Κάτω Ιταλίας. Είναι από τους ελάχιστους γνωστούς που πέρασε από τη Λάρισα, οπότε ό,τι περιγράφει ο ανώνυμος βιογράφος του από τη Θεσσαλονίκη είναι πολύτιμο για την ιστορία της πόλης. Η μνήμη του ως αγίου παραδίδεται στις 14 Νοεμβρίου.

 Η εμπειρία του αγίου Φαντίνου ήταν μεγάλη διότι εκ του μηδενός οργάνωσε στην Καλαβρία ένα πλήθος μοναστηριών και κελλίων. Παρ’όλα αυτά όμως περί το 964/965 άφησε όλα τα έτοιμα και να φύγει με δύο μοναχούς του στην Ελλάδα. Αποβιβάστηκε στην Πάτρα, και πήρε τον δρόμο για Κόρινθο, Αθήνα με τελικό προορισμό τη Θεσσαλονίκη. Πέρασε κι από τη Λάρισα. Εδώ υπήρχε οργανωμένο το προσκύνημα του Αγίου Αχιλλίου, όπως το αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη. Διέμενε αρκετό διάστημα στον ναό του αγίου, κατά πάσα πιθανότητα στο παραλληλόγραμμα κτίριο που ανασκάφθηκε από το βόρειο μέρος της βασιλικής, που θυμίζει κτίριο, όπως λέμε σήμερα, πολλαπλών χρήσεων. Φαίνεται ότι ο λόγος της παραμονής του ήταν να διδάξει σε Λαρισαίους ένα πιο πνευματικό λόγο. Στην επαρχία η ανάγκη για ανανέωση είναι μεγάλη.

Ο βιογράφος του, περιγράφει τη διαμονή του με τα εξής: «..και από κει (Αθήνα) φεύγοντας καταλαμβάνει την Λάρισα. Κι αφού διέμενε αρκετό διάστημα στον ναό του Αγίου Αχιλλίου όπου έσπειρε τον γνωστό του σπόρο των διδαχών του, μια φορά όταν διερχόταν έξω από την πόλη είπε: “Τόσο πολύ καλός τόπος, αλλά θα παραδοθεί στους εχθρούς”. Μόλις άκουσαν τον λόγο αυτό πάρα πολλοί είπαν: “Αυτό πατέρα μας έχει ήδη γίνει”. Αλλά ο μεγάλος απάντησε: «Ποτέ άλλοτε όμως δεν συνέβη τόσο επαχθέστερο (βαρύτατον) όπως τώρα που σας λέγω». Κι αφού μίλησε έτσι και ευχήθηκε με όλη την καρδιά του σε όλους που ήταν εκεί, κατέβηκε στην παραλία, επιβιβάστηκε σε πλοίο και ξεκίνησε για την περίβλεπτη πόλη της Θεσσαλονίκης». [Βλ. Ο όσιος Φαντίνος ο εν Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Ορμύλια, 1996, 106-111, 239-243].

Η παραλία (το αγχίαλον) μπορεί να ορισθεί η περιοχή των εκβολών του Πηνειού, και πιο συγκεκριμένα το λιμάνι στο Καστρί Λουτρό, όπου υπήρχε ένα μικρό οχυρό (τετραπυργία).

 Αλλά εκείνο που άφησε φεύγοντας ήταν η φοβερή προφητεία του για το μέλλον της πόλης. Την εξεστόμισε μάλλον αναχωρώντας. Ίσως βλέποντας για τελευταία φορά τη Λάρισα. Ήταν η τελευταία υποθήκη του μετά τα όσα θαυμάσια δίδασκε τόσον καιρό. Σκληρός ο λόγος…

Ο όσιος Φαντίνος διέβλεπε την άλωση της Λάρισας από τον αποστάτη Σαμουήλ το 985/86, μετά από μία τριετή πολιορκία. Αποδείχθηκε τρομακτικό βάρος για τους πολίτες της. Αυτοί που είχαν μείνει μέσα ο αγώνας τους ήταν προς την πείνα. Για τρία χρόνια μόλις πήγαιναν να θερίσουν, εμφανιζόταν ο στρατός του Σαμουήλ και δεν τους άφηνε. Τόσο πεινούσαν που έτρωγαν τα πάντα, μέχρι και ένα επεισόδιο κανιβαλισμού αναφέρεται προς πεθαμένο. Ο Σαμουήλ στη συνέχεια πήρε το μεγαλύτερο μέρος του λειψάνου του αγίου Αχιλλίου και το μετέφερε στη Μικρή Πρέσπα, όπου στο νησί Άγιος Αχίλλιος ίδρυσε μετά νέα βασιλική, την οποία οργάνωσε σε Αρχιεπισκοπή, που ήταν όμως σχισματική.

Ο Φαντίνος ήταν άνθρωπος με παιδεία. Στο μοναστήρι του ο ηγούμενος ανέθεσε σε δάσκαλο αρκετά χρόνια την εγκύκλιο παιδεία. Όπως διαπιστώνεται έμμεσα κοντά του ως πνευματικό ανάστημα που ήταν κατέφυγαν κάθε άλλο παρά τυχαίοι άνθρωποι, οι οποίοι έλαμψαν ομοίως με την παιδεία και αρετή τους. Πρώτα είχε για ένα διάστημα μοναχό τον Νείλο τον Καλαβρό, ο οποίος το 1004 ίδρυσε τη γνωστή μονή Κρυπτοφέρρης έξω από τη Ρώμη. Έδινε μια ευκαιρία στους Δυτικούς να γνωρίζουν από κοντά τι ήταν η ελληνική γλώσσα και παράδοση. Στη Θεσσαλονίκη διατηρούσε σχέση με τον όσιο Αθανάσιο Αθωνίτη, ο οποίος την ίδια εποχή (963 κ.ε.) ίδρυε τη μονή Μεγίστης Λαύρας στον Άγιο Όρος, με την οποία χάρη στην αυτοκρατορική χορηγία, άλλαζε εντελώς τον χαρακτήρα του μοναχισμού αποκτώντας τείχη για προστασία, εγκαταστάσεις με όλο το έμψυχο και άψυχο υλικό, για να είναι προσανατολισμένη στην υπηρεσία της κοινωνίας. Όμως πιο σημαντική ήταν η σχέση του με έναν άλλο όσιο, τον Φώτιο των Θεσσαλών, ο οποίος του συμπαραστάθηκε στις τελευταίες ημέρες του. Κι ως γνωστόν στα τελευταία του ανθρώπου λέγονται πολύ σημαντικά πράγματα. Ο Φώτιος ίδρυσε την περίφημη βασιλική μονή Ακαπνίου μέσα στη Θεσσαλονίκη, η οποία ήταν επίσης ένα πλήρες φιλανθρωπικό ίδρυμα για αιώνες, ίσως η πιο σημαντική από όλες της πόλης. Αλλά το πιο σημαντικό ήταν ότι ο Φώτιος, που γνώρισε από τα βαφτίσια του τον Βασίλειο Β΄ τον λεγόμενο Βουλγαροκτόνο -ο πνευματικός του, ο Βλάσιος, ήταν και πνευματικός του αυτοκράτορα Ρωμανού Β΄ πατέρα του Βασιλείου-, θα αναλάμβανε να τον συνοδεύσει στους πολέμους του κατά του αποστάτη Σαμουήλ. Στην τελική ειρήνη που επικράτησε το 1018, πριν 100 χρόνια, όταν δυναστεία και αξιωματούχοι αποδέχθηκαν το Βυζάντιο και αποκαταστάθηκαν από αυτό, έφερε την ίδρυση της νέας Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, υπαγόμενης απευθείας στον αυτοκράτορα, έχοντας πληθυσμούς Ρωμαίους (ελληνόφωνους, λατινόφωνους), Βουλγάρους και άλλους, πιθανότατα συνετέλεσε και ο Φώτιος.

Ο όσιος Φαντίνος ήλθε στην Ελλάδα για να συνδράμει με την εμπειρία του στην μόρφωση νέων ικανών και με όραμα πνευματικών ταγών, νέων κέντρων μοναχισμού και παιδείας, από τα οποία θα έβγαιναν νέα άξια στελέχη για υπηρεσία στο κοινωνικό έργο. Εκείνη την εποχή ένα μεγάλο μέρος του αναλάμβαναν εθελοντικά οι μοναχοί, οι οποίοι εθεωρούντο στρατιώτες της Εκκλησίας και του Χριστού για κάθε έργο αγαθό, κάθε τίμια αποστολή. (Όπως σήμερα το κράτος ή οι Μη ΚυΟ) Γι’ αυτό και τα μοναστήρια παρέμειναν ως τις μέρες μας χώροι που ενώνουν όλους και γι’ αυτό όλοι τα ενίσχυαν. Κι αν δεν είχαν χρήματα ή αγαθά μερικοί, οι πιο φτωχοί δηλαδή, έκαναν τάμα για εργασία. Αμισθί.

Του Σταύρου Γουλούλη*

* Ο Σταύρος Γουλούλης είναι διδάκτορας Βυζαντινής Τέχνης

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Προηγούμενο Επόμενο »

Συνδρομητική Υπηρεσία

διαβάστε την ελευθερία online

Ηλεκτρονικό Αρχείο Εφημερίδας


Σύνδεση Εγγραφή

Πρωτοσέλιδο εφημερίδας

Δείτε όλα τα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας

Ψιθυριστά

Ο καιρός στη Λάρισα

Διαφημίσεις

INTERCOMM FOODS
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΕΣΠΑ 1-3-24
Μείνε μαζί μας
ΣΕΞ ΣΤΗ ΓΑΥΔΟ

Η "Ελευθερία", ήταν από τις πρώτες εφημερίδες που σηματοδότησε την παρουσία της στο Internet, μ' ένα ολοκληρωμένο site.

Facebook Twitter Youtube

 

Θεσσαλικές Επιλογές

 sel ejofyllo karfitsa 1

Γενικές Πληροφορίες

Η Εφημερίδα

Ταυτότητα

Όροι Χρήσης

Προσωπικά Δεδομένα

Επικοινωνία

 

Η σελίδα είναι πλήρως συμμορφωμένη με τη σύσταση (ΕΕ) 2018/334 της επιτροπής της 1ης Μαρτίου 2018 , σχετικά με τα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο (L63).

 

Visa Mastercard  Maestro  MasterPass