Από τον Λεωνίδα Τζέκα

Φίλοι μου τι θα λέγατε σήμερα να απολαύσουμε ένα καφεδάκι και να ταξιδέψουμε στον χρόνο μαθαίνοντας την ιστορία του;

Κάθομαι σ’ ένα από τα αμέτρητα καφέ της πόλης, απολαμβάνω το καφεδάκι μου και ακούω την ιστορία του από τον Κώστα, καφετζής πάνω από δύο δεκαετίες.

«Η ιστορία του είναι σαν ένα όμορφο παραμύθι. Ξεκινάει από την Αιθιοπία, οι άνθρωποι εκεί χρησιμοποιούσαν τον καρπό αυτούσιο, είτε μασώντας τον, είτε αλέθοντάς τον σε μικρούς σβόλους – ακούω τη φωνή του Κώστα. Την πρώτη περίοδο, ο καφές δεν καταναλώνονταν ψημένος, ούτε παρασκεύαζαν ροφήματα καφέ, ενώ ένα από τα πρώτα ροφήματα με συστατικό τον καφέ, εικάζεται πως ήταν ένα αφέψημα το οποίο παρασκευαζόταν από τα κεράσια αλλά και τα φύλλα της Καφέας. Ένας μύθος αποδίδει την ανακάλυψη των ιδιοτήτων του καφέ στον Αιθίοπα βοσκό, ονόματι Καλντί, ο οποίος παρατήρησε ότι τα ζώα του γίνονταν πιο δραστήρια όταν έτρωγαν τους καρπούς του φυτού του καφέ.

Με το πέρασμα του χρόνου το δέντρο του καφέ άρχισε να καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις και να παρασκευάζεται ως ρόφημα με την ονομασία - qahwa (κάουα), που κατά μια έννοια σημαίνει «αυτό που εμποδίζει τον ύπνο» και κατά μια άλλη αποτελεί

παραφθορά τμήματος της αρχικής αραβικής ονομασίας του καφέ, qahwat al-būnn, «κρασί του κόκκου», που αναφέρεται στο γεγονός ότι ο καφές χρησιμοποιείται σαν υποκατάστατο του κρασιού, καθώς το Κοράνι απαγορεύει το αλκοόλ.

Αρχικά ο καφές ήταν αποκλειστικότητα των μουσουλμανικών εθνών μέχρι που μεταφέρθηκε λαθραία στην Ινδία, στη Δυτική Ευρώπη και τελικά στην Αμερική, όπου στο Νότιό της τμήμα διαδόθηκε με πολύ γρήγορους ρυθμούς.

Η πρώτη αναφορά από τους Μουσουλμάνους γίνεται περίπου στο 900 μ.Χ. στα γραπτά του Πέρση γιατρού Ραζί και υπολογίζεται ότι η παρασκευή του καφέ όπως τη γνωρίζουμε σήμερα (με καβούρδισμα των σπόρων δηλαδή και βράσιμό τους) άρχισε γύρω στο 14ο αιώνα.

Ο καφές, σαν έτοιμο προϊόν, καθώς οι Άραβες απαγόρευαν αυστηρά την εξαγωγή σπόρων, πέρασε στην Ευρώπη από τη Βενετία, στα τέλη του 16ου αιώνα. Διατέθηκε αρχικά από τους Βενετούς έμπορους στους πλούσιους, σαν εξωτικό είδος.

Η δημοτικότητά του μεγάλωσε αφου ο Πάπας Κλήμης Η’, παρά τις συμβουλές του περίγυρού του να αφορίσει τον καφέ σαν ισλαμική απειλή προς το χριστιανισμό, δοκίμασε στα 1600 καφέ, τον βρήκε εξαίσιο και τον «βάπτισε» Χριστιανικό ρόφημα, αναφέροντας, σύμφωνα με το μύθο, πως «είναι κρίμα οι άπιστοι να έχουν την αποκλειστική χρήση του καφέ».

Ένα από τα λάφυρα Πολωνών, Αυστριακών και Γερμανών μετά τη νίκη τους στη Βιέννη το 1683 ήταν τα πολλά σακιά με καφέ που άφησε πίσω του ο ηττημένος οθωμανικός στρατός. Ο Φραντσίζεκ Κουλτζίτσκι, Πολωνός αξιωματικός στον οποίο χαρίστηκαν τα σακιά του καφέ σαν δώρο για τη γενναιότητά του, άνοιξε ένα καφεκοπτείο, ενώ πρωτοτύπησε και με την προσθήκη ζάχαρης και γάλακτος στον καφέ. Έτσι διαδόθηκε ο καφές στην Αυστρία, την Πολωνία και τη Γερμανία.

Στην Αμερική ο καφές έφτασε μέσω των γαλλικών αποικιών. Τα πρώτα φυτά έφερε ο Γκαμπριέλ ντε Κλιού στη Μαρτινίκα το 1714. Από εκεί πέρασε στη Γαλλική Γουινέα. Το 1727, ο Φραντσίσκο Παλχέτα στάλθηκε από το βασιλιά της Βραζιλίας στη Γουινέα, προκειμένου να φέρει σπόρους καφέ για να καλλιεργηθούν στη χώρα του και σήμερα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός καφέ στον κόσμο.

Την ίδια περίπου εποχή ο καφές καλλιεργήθηκε στην Τζαμάικα, το 1740 στο Μεξικό, το 1784 στη Βενεζουέλα και στα τέλη του αιώνα στην Κολομβία. Το 1893, ο καφές πέρασε από τη Βραζιλία στην Κένυα και την Τανζανία, ολοκληρώνοντας έτσι το διηπειρωτικό του ταξίδι που ξεκίνησε λίγο βορειότερα, στην Αιθιοπία, 900 χρόνια πριν.

Η ιστορία του καφέ στην Ελλάδα αρχίζει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η Ελλάδα, σαν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δοκιμάζει τον καφέ πριν από την υπόλοιπη Ευρώπη. Ιδιαίτερα οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Βόρειας Ελλάδος πρώτοι γνωρίζουν και συνηθίζουν τον καφέ. Σήμερα αποτελεί βασικό ρόφημα σχεδόν όλων τον Ελλήνων – ακούω τα λόγια του Κώστα καθώς πίνουμε την τελευταία γουλιά μας».

Ακολουθήσαμε ένα ταξίδι στο χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου, μέσα απ’ τα αρώματα, τις γεύσεις, τους θρύλους και της παραδόσεις που συνοδεύουν την Καφέα, ανακαλύψαμε πώς απέκτησε δύναμη ο μικρός καρπός, η επεξεργασία του οποίου, έχει ως αποτέλεσμα τη δυνατότητα να απολαμβάνουν καθημερινά δισεκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο, την απόλαυση ενός ποιοτικού καφέ.