Αξίζει, λοιπόν, να ρίξουμε εδώ μια ματιά στην παρουσία του Spider-Man στην Ελλάδα. Το 1977 ξεκίνησε την κυκλοφορία του το περιοδικό «Σπάιντερ Μαν» από τις εκδόσεις Kabanas Hellas. Για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του ‘80 το Σπάιντερ Μαν ήταν η μόνη επαφή που είχε κανείς με τους υπερήρωες της Marvel. Στις σελίδες του περιοδικού αυτού διαβάσαμε μερικές από τις καλύτερες ιστορίες που στην Αμερική είχαν εκδοθεί στις δεκαετίες του 60, 70 αλλά και του 80 (το πρώτο τεύχος του εκεί εκδόθηκε το 1961).

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, η Kabanas εξέδιδε ήδη αρκετούς τίτλους όπως Κάπταιν Αμέρικα, Μάστερ Κουνγκ Φου, αλλά σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι τίτλοι αυτοί σταμάτησαν και διατηρήθηκε μόνο το Σπάιντερ Μαν που έφτασε τα 589 τεύχη.
Το περιοδικό ήταν εβδομαδιαίο. Στη Λάρισα, και την υπόλοιπη Ελλάδα εκτός Αθήνας, κυκλοφορούσε το κάθε τεύχος με μία εβδομάδα καθυστέρηση. Το περιοδικό ήταν ουσιαστικά ασπρόμαυρο, αφού οι μισές σελίδες ήταν χωρίς χρώμα και οι άλλες μισές σε αποχρώσεις του πορτοκαλί.
Κάθε τεύχος είχε τρεις ιστορίες. Η πρώτη ήταν πάντα με τον Σπάιντερ Μαν (ιστορίες από Amazing Spider-Man, Peter Parker, Marvel Team Up και Marvel Tales). Οι υπόλοιπες ιστορίες ήταν με τους Εκδικητές, τον Κάπτεν Αμέρικα, τον Άιρον Μαν, τον Ατρόμητο, τον Χουλκ, τον Ρομ, τους Μικροναύτες και τον Μάστερ Οφ Κουνγκ Φου. Κάποια στιγμή εξέδωσαν και τις μίνι σειρές Μυστικοί Πόλεμοι (Secret Wars) I και II.

Την επιμέλεια της έκδοσης είχε ο εικονογράφος Πάνος Παχνέλης, ένας άνθρωπος τόσο μερακλής που κάθε βδομάδα στο οπισθόφυλλο του περιοδικού, ή μέσα, υπήρχε και μία αφίσα φιλοτεχνημένη από τον ίδιο. Ο ίδιος απαντούσε ως «ο Αραχνοπερίεργος» στη στήλη με τα γράμματα των αναγνωστών. Κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 το περιοδικό έγινε έγχρωμο, με μεγαλύτερο σχήμα αλλά με δύο ιστορίες αντί για τρεις.

...και οι αναγνώστες χαμένοι στη μετάφραση

Μια δεκαετία μετά το ξεκίνημα της Kabanas, η Μαμούθ Κόμιξ μετά τον Αστερίξ και τον Λούκυ Λουκ αποφασίζει να ανοιχτεί και στα Marvel Comics, με τίτλους όπως Οι 4 Φανταστικοί, Χ-Μen, Θωρ. Όταν η Kabanas διέκοψε την έκδοση του περιοδικού της, η Μαμούθ αγόρασε τα πνευματικά δικαιώματα και προχώρησε και στην έκδοση του Ανθρώπου Αράχνη.

Γενικά, οι εκδόσεις της Μαμούθ υπερτερούσαν σε ποιότητα εκτύπωσης, αλλά από εκεί και πέρα, ήταν θέμα προτίμησης ιστοριών και χαρακτήρων.
Για εκείνους που δεν πρόλαβαν τους τίτλους αυτούς όταν πρωτοεκδίδονταν, τα περιοδικά ανακυκλώνονταν στα περίπτερα και τα πρακτορεία Τύπου μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90, οπότε είχανε την ευκαιρία να τα γνωρίσουν και οι νεαρότεροι αναγνώστες. Ήταν τα κόμικς που μας αποκάλυψαν ότι υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος, πέρα από τις περιπέτειες του Θείου Σκρουτζ και του Ντόναλντ Ντακ...
Η απόδοση σε μια άλλη από την αυθεντική γλώσσα ενός κειμένου είναι πολλές φορές μια δύσκολη δουλειά. Πόσο μάλλον όταν έχουμε να κάνουμε με θέματα pop κουλτούρας. Τα κόμικς της Kabanas και της Μαμούθ μας χάρισαν πολλές στιγμές γέλιου με διάφορες μεταφραστικές επιλογές. Το πλέον γνωστό, ακόμα και σε ανθρώπους άσχετους με το αντικείμενο, λάθος είναι σίγουρα η μετονομασία, από την Kabanas, του Hulk σε Χουλκ αντί Χαλκ. Το σοκ, όταν η έκδοση μεταφέρθηκε στη Μαμούθ και «αποκαταστάθηκε η τάξη», ήταν μεγάλο για όλους! Ακόμα και σήμερα οι παλιοί τον αποκαλούμε «Χουλκ» από συνήθεια.
Στη συνέχεια, όμως, οι εκδότες της Μαμούθ έφτασαν στην υπερβολή με την εμμονή τους να μεταφράζουν όλα τα ονόματα στα Ελληνικά. Έτσι ο Iron Man έγινε «Σιδεράνθρωπος», ο Wolverine «Λυκομάτης»(!) και ο Venom «Φαρμάκης», προξενώντας το γέλιο ειδικά μεταξύ Λαρισαίων αναγνωστών που γνώριζαν το ομώνυμο θρυλικό καφενείο απέναντι από το γήπεδο του Αλκαζάρ.
Φυσικά, η πλέον διαβόητη μετάφραση ήταν το όνομα του κακού Shocker, όπως βλέπετε στη πιο πάνω φωτογραφία. Πλημμύρα τα γράμματα διαμαρτυρίας από τους αναγνώστες, αλλά ο εκδότης παρέμεινε ανένδοτος στη μάχη υπεράσπισης της ελληνικής γλώσσας μέχρι τη διακοπή των εκδόσεων κάπου στα τέλη του ‘90.

Το κενό προσπάθησε να το καλύψει λίγο καιρό μετά η Modern Times και πιο πρόσφατα η Anubis. Το ενδιαφέρον, όμως, των αναγνωστών έχει στραφεί ολοκληρωτικά στις Αμερικανικές εκδόσεις, χάρη στην εύκολη πρόσβαση μέσω του ίντερνετ.
Υπάρχουν ακόμα αρκετοί αναγνώστες που έχουν κρατημένες στα σπίτια τους αυτές τις συλλογές ως ενθύμια από εκείνες τις εποχές...

• Του Γιάννη Νικολάου
nikolaou.animator@gmail.com