Γράφει ο Γιώργος Νάνος*

Τις τελευταίες δεκαετίες βλέπουμε όλο και πιο συχνά πυκνές φυτεύσεις οπωροφόρων. Επίσης οι άνθρωποι διαβάζουν και ‘παίζουν’ τους έξυπνους ότι πυκνές φυτεύσεις γίνονται όπου θες και με όποιο δέντρο θες. Κατ’ αρχήν κανονικές φυτεύσεις είναι αυτές που τα δέντρα μπαίνουν σε αποστάσεις έως το λιγότερο 5 επί 5 μέτρα, δηλ. σε τετράγωνα όπου το κάθε δέντρο απέχει από τα άλλα επί της γραμμής 5 μέτρα και οι γραμμές απέχουν 5 μέτρα. Αυτός ο φυτευτικός σύνδεσμος απαιτεί 40 δέντρα το στρέμμα. Τώρα υπάρχουν πυκνές ή υπέρπυκνες φυτείες με εκατοντάδες δέντρα το στρέμμα.

Μπορούν όμως να εφαρμοστούν οι πυκνές φυτεύσεις παντού; Να ξεκαθαριστεί ότι για να κάνει κάποιος μια πυκνή φύτευση δεν χρειάζεται να είναι γιατρός ή να έχει πολλά λεφτά. Τα μπόλικα χρήματα βέβαια χρειάζονται για την εγκατάσταση αυτών των φυτειών. Πάνω από όλα όμως πρέπει: α) να έχει μεγάλο χωράφι, β) το έδαφος να είναι γόνιμο, γ) να έχει σίγουρη σταθερή αρκετή ποσότητα αρδευτικού νερού (συνήθως δική του πομόνα), και, το βασικότερο, δ) να έχει γνώσεις και να είναι εκεί (και όχι να καθοδηγεί από το γραφείο).

Φυσικά, πυκνές φυτεύσεις δεν γίνονται σε όλα τα δενδροκομικά είδη. Δεν μπορείς μια μέρα να πεις: εγώ έχω λεφτά, να κάνω 50 στρέμματα πυκνή φύτευση στα περισσότερα είδη. Δύο-τρία πράγματα απαιτούνται: να υπάρχουν κατάλληλα νάνα υποκείμενα, ίσως αδύναμες ποικιλίες (χωρίς έντονη ζωηρότητα) και κατάλληλη διαμόρφωση με κατάλληλη στήριξη των δέντρων. Αυτά τα έχουμε στη μηλιά, αχλαδιά και κερασιά. Σε κανένα άλλο φυλλοβόλο είδος στην Ελλάδα.

Στη μηλιά και αχλαδιά έχουμε πολύ νάνα υποκείμενα, αλλά και μερικές ποικιλίες που είναι νάνες από μόνες τους. Οι τελευταίες πρέπει να εμβολιαστούν σε ζωηρότερο υποκείμενο για να γίνουν κανονικά μικρής πάντα κόμης δέντρα. Έχουμε όμως κύρια ζωηρές ποικιλίες μηλιάς και αχλαδιάς και το νάνο υποκείμενο τις ‘κρατάει’ να μην αναπτυχθούν πολύ. Όλα είναι σχετικά. Μπορεί να έχουμε αυτό το νάνο δέντρο σε μέγεθος ενός φυσιολογικού ανθρώπου αλλά να φτάσουμε και τα 3 μέτρα ύψος. Μια λεπτομέρεια: η απόσταση μεταξύ των σειρών πρέπει να είναι κατά το 1/3 πιο μεγάλη από το τελικό ύψος των δέντρων για να φωτίζονται ικανοποιητικά τα κατώτερα μέρη της κόμης.

Επίσης στην κερασιά έχουμε νάνα υποκείμενα αλλά όχι αδύναμες ποικιλίες. Αντίθετα, για τη Θεσσαλία έχουμε πολλές ποικιλίες που δεν θα αναπτυχθούν καλά στα θερμότερα μέρη της. Επίσης, με τα νάνα υποκείμενα μερικές ποικιλίες (ιδιαίτερα οι αυτογόνιμες) θα καρπίσουν πάρα πολύ με αποτέλεσμα να μείνουν μικροί οι καρποί και να μην πωληθούν. Εκεί απαιτείται εξειδικευμένο κλάδεμα.

Όπου όμως φυτεύουμε πυκνά και υπέρπυκνα με τα νάνα υποκείμενα πρέπει να διαμορφώσουμε κατάλληλα τα δέντρα από τη στιγμή της φύτευσης και να υποστηρίξουμε τα δέντρα με πασσάλους και σύρματα. Αυτό σημαίνει περισσότερο κόστος και περισσότερες τεχνικές γνώσεις, που πρέπει να αποκτηθούν πριν τη φύτευση.

Επίσης έχουμε για υπέρπυκνη φύτευση επιλεγμένο κλώνο ελιάς ξενικής ποικιλίας που έχει το χαρακτηριστικό της ανάπτυξης σε σχήμα έλατου και είσοδο στην καρποφορία σχεδόν αμέσως μετά τη φύτευση. Έχουν φυτευτεί αρκετά χωράφια με τέτοιες ελιές στην Θεσσαλία. Μερικά έχουν αναπτυχθεί καλά, μερικά είναι άτσαλα. Κινδυνεύουν από τους παγετούς, απαιτούν πολύ περισσότερες εισροές από τις κλασικές ελιές. Αλλά αποδίδουν καλά, ελαιόλαδο βέβαια με μικρή αξία γιατί ούτε ΠΟΠ μπορεί να γίνει ούτε να δώσει ένα διαφοροποιημένο προϊόν εκτός από ένα καλό λάδι.

Στα άλλα είδη φυλλοβόλων οπωροφόρων δεν έχουμε ακόμα διαθέσιμα νάνα υποκείμενα. Έρχονται πολύ σύντομα σχετικά νάνα υποκείμενα, αλλά θα μας λείπουν οι αδύναμες ποικιλίες. Έτσι για τα ροδάκινα έρχονται ημινάνα υποκείμενα και, αν διαμορφώσουμε τις ροδακινιές σε κεντρικό άξονα ή ισπανικό κύπελλο, τότε μπορούμε να τις φυτέψουμε πιο κοντά και να ζήσουν λίγα χρόνια. Ποιος διαθέτει όμως σήμερα ημινάνα υποκείμενα; Μάλλον κανείς. Και πόσοι γνωρίζουν τη διαμόρφωση ροδακινιάς σε κεντρικό άξονα ή Ισπανικό κύπελλο; Ελαχιστότατοι! Το ίδιο συμβαίνει με την αμυγδαλιά. Στην Ισπανία υπάρχουν ημινάνα υποκείμενα μιας ιδιωτικής εταιρείας και αδύναμες ποικιλίες αμυγδαλιάς της ίδιας εταιρείας. Δεν έχουν μελετηθεί στην Ελλάδα. Δεν πιστεύω ότι κάποιος έχει τα δικαιώματα χρήσης αυτών των υποκειμένων και ποικιλιών στην Ελλάδα. Αλλά να κυκλοφορεί ότι την ποικιλία αμυγδαλιάς Φυρανιά, μια ζωηρή ποικιλία, μπορείς επιτυχώς να τη φυτέψεις σε αποστάσεις μικρότερες από 4 (και 5 θα έλεγα) μέτρα σήμερα στην Ελλάδα, δεν ξέρει τι του γίνεται! Εκτός αν θέλεις να αφαιρέσεις τα μισά δέντρα σε 5 χρόνια!

* Ο Γιώργος Νάνος, είναι καθηγητής Δενδροκομίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας