Η Κεντρική πλατεία της Λάρισας εκτός από τις πολλές ονομασίες που απέκτησε κατά τη διάρκεια των 135 χρόνων ελεύθερου βίου της, είναι μαζί με την παλιά πέτρινη γέφυρα του Πηνειού τα πιο πολυφωτογραφημένα σημεία της πόλεως. Το πρώτο μισό του 20ου αιώνα θεωρείται ότι ήταν η χρυσή εποχή των εικονογραφημένων επιστολικών δελταρίων (cartpostales), γιατί ήταν το μοναδικό μέσο σύντομης επικοινωνίας, κοινωνικών επαφών και ανταλλαγής ευχών μεταξύ των ανθρώπων (γενέθλια, ονομαστικές εορτές, Πάσχα, Χριστούγεννα και Νέον Έτος, οικογενειακές εκδηλώσεις, κλπ.). Από το γεγονός αυτό επωφελήθηκαν μεγάλοι φωτογραφικοί οίκοι των Αθηνών και ορισμένοι επαγγελματίες φωτογράφοι από την επαρχία και φρόντισαν να εκτυπώσουν καλλιτεχνικές φωτογραφίες με απόψεις πόλεων, τοπίων και προσώπων, οι οποίες να ελκύουν τους αγοραστές. Η Λάρισα ήταν μεταξύ των πόλεων που προτιμήθηκαν ιδιαίτερα από τους εκδότες καρτών. Πρωτοπόροι στον τομέα αυτόν υπήρξαν η Ελληνική Ταχυδρομική Υπηρεσία[1], ο Ελευθερουδάκης, οι Πάλλης και Κοτζιάς από την Αθήνα, ο Στέφανος Στουρνάρας από τον Βόλο, ο Φραγκούλης Καλουτάς από την Σύρο και άλλοι. Τοπικοί φωτογράφοι εδώ στη Λάρισα μέχρι το 1930 δεν επιχείρησαν να εκδώσουν κάρτες, απλώς αντέγραφαν τις φωτογραφίες άλλων, τοποθετώντας και τον λογότυπο του καταστήματος τους στην πρόσθια ή στην οπίσθια πλευρά της. Εξαίρεση αποτελεί ο βιβλιοχαρτοπώλης Γεώργιος Βελώνης ο οποίος κυκλοφόρησε 25 χρωμολιθόγραφες κάρτες θαυμάσιας τέχνης με απόψεις από την περιοχή της Λάρισας και των Τρικάλων[2].
Κάρτες τοπικών φωτογράφων έκαναν την εμφάνιση στη Λάρισα μετά το 1930. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Ιωάννης Κουμουνδούρος. Προπολεμικά διατηρούσε κατάστημα στο ισόγειο κτίριο που βρισκόταν στη γωνία των οδών Φιλελλήνων και Αλεξάνδρας (Κύπρου). Το κτίριο αυτό από την πλευρά της πλατείας στέγαζε το υποκατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας, ενώ από την πλευρά της οδού Φιλελλήνων το κατάστημα του Ιωάννη Κουμουνδούρου. Έχουν κυκλοφορήσει αρκετές φωτογραφίες του με απόψεις αποκλειστικά από τη Λάρισα, οι οποίες όμως παρουσιάζουν ατέλειες στην εκτύπωση, το χαρτί που χρησιμοποιεί είναι λεπτότερο σε πάχος και τα γράμματα είναι χειρόγραφα, ασύμμετρα και άτεχνα, τοποθετημένα συνήθως στο κάτω μέρος της φωτογραφίας, όπως παρατηρούμε και στην δημοσιευόμενη σήμερα εικόνα. Φωτογραφίες του Κουμουνδούρου σε εσωτερικό χώρο (studio) με την μορφή πορτραίτων ή τοπίων από άλλες περιοχές εκτός Λαρίσης δεν έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα, γεγονός που μας προσανατολίζει να υποθέσουμε ότι δεν πρέπει να ήταν το κύριο επάγγελμά του η έκδοση καρτών.
Η σημερινή φωτογραφία απεικονίζει την πλατεία Θέμιδος όπως ήταν τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930. Η κάρτα έχει ως ημερομηνία αποστολής την 25η Οκτωβρίου 1934.Ο φωτογράφος στάθηκε στον εξώστη του ξενοδοχείου «Όλυμπος», το οποίο βρισκόταν στην γωνία των οδών Αλεξάνδρας (Κύπρου) και Ακροπόλεως (Παπαναστασίου), απέναντι από το κτίριο του τοπικού υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας και έστρεψε τον φακό του προς την πλατεία. Μπροστά διακρίνεται η διασταύρωση των οδών που αναφέρθηκαν και η βορειοδυτική γωνία της πλατείας Θέμιδος. Δεξιά και αριστερά, παράλληλα προς το πεζοδρόμιό της, είναι σταθμευμένα τα μόνιππα που την εποχή εκείνη εκτελούσαν μετακινήσεις των Λαρισαίων κυρίως μέσα στην πόλη. Άμαξες κυκλοφορούσαν στη Λάρισα μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, σταδιακά όμως αντικαταστάθηκαν από τα αγοραία αυτοκίνητα. Ολόκληρη η πλατεία διατηρεί τις νησίδες πρασίνου που είχαν σχεδιασθεί περί το 1930 επί δημαρχίας Σάπκα, με την εποπτεία του γεωπόνου της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής Ιωάννη Κατσίγρα, πατέρα του ιατρού και μεγάλου δωρητή Γεωργίου Κατσίγρα. Η διαμόρφωση αυτή της κεντρικής πλατείας διατηρήθηκε μέχρι την δεκαετία του 1990 και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Λαρισαίο ιτην θυμούνται πριν γίνουν οι σύγχρονες αλλαγές από την σπουδαία Λαρισαία γλύπτρια Νέλλα Γκόλαντα με τον γλυπτό ποταμό στις δύο πλατείες (Κεντρική και Ταχυδρομείου), κατά τη διάρκεια της δημαρχίας Χριστόδουλου Καφφέ. Αριστερά, μέσα σε πράσινο, απεικονίζεται η προτομή του Κων. Κούμα και στην απέναντι νησίδα μόλις διακρίνεται η προτομή του πρωθυπουργού της απελευθέρωσης της Θεσσαλίας Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, που κατά σύμπτωση φέρει το ίδιο όνομα με τον φωτογράφο της σημερινής εικόνας.
Στο βάθος διακρίνονται τα κτίρια που περιέβαλαν την πλατεία στην νοτιοανατολική πλευρά της. Εξέχει το μεγάλο καφενείο «Παράδεισος», ιδιοκτησία του φαρμακοποιού Μανεσιώτου, το οποίο διέθετε και θεατρική σκηνή, από την οποία πέρασαν κατά την περίοδο του μεσοπολέμου πολλοί και διάσημοι καλλιτέχνες της εποχής. Δεξιότερα απεικονίζεται η γωνία του εστιατορίου «Ερμής» και στη συνέχεια, κρυμμένο πίσω από τα δένδρα βρίσκεται το κτιριακό συγκρότημα των Δικαστηρίων. Τέλος στο δεξιό άκρο διακρίνεται καθαρά μέρος του επάνω ορόφου του κτιρίου που ήταν γνωστό ως «Παλλάδιον», στον οποίο στεγαζόταν για αρκετά χρόνια τα γραφεία της Μεραρχίας Ιππικού.
----------------------------------------------------
[1]. Η Ελληνική Ταχυδρομική Υπηρεσία είχε κυκλοφορήσει κατά διαστήματα μεταξύ των ετών 1901–1903, 384 εικονογραφημένα ταχυδρομικά δελτάρια απ’ όλη την τότε ελληνική επικράτεια, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν επί πολλά χρόνια και για την εποχή τους ήταν καλλιτεχνικά πολύ αξιόλογα. Ειδικά για την Λάρισα εκδόθηκαν και κυκλοφόρησαν με επιτυχία 8 (οκτώ) σπάνιες απόψεις της.
[2]. Χωρίς ο ίδιος να είναι φωτογράφος, χρησιμοποίησε αρνητικά άλλων, γι’ αυτό και μερικές φωτογραφικές απόψεις είναι πολύ παλαιότερες από τον χρόνο κυκλοφορίας τους και ξεκινούν από το 1897.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
