Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
Η σημερινή εικόνα είναι του Ιουνίου του 1917, δηλαδή ηλικίας εκατό περίπου χρόνων. Απεικονίζει μια σημαντική στιγμή στην ιστορία της Λάρισας, την παρέλαση γαλλικών στρατευμάτων στην κεντρική πλατεία στις 12 Ιουνίου 1917 (30 Μαΐου με το παλιό ημερολόγιο που υπήρχε τότε στη χώρα μας) κατά την περίοδο του εθνικού διχασμού. Προέρχεται από τις συλλογές του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας και την έθεσε υπ’ όψη μου ο καλός φίλος Αχιλλέας Καλτσάς. Ο Γάλλος φωτογράφος Dubray που συνόδευε τα στρατεύματα της χώρας του στάθηκε στο κεντρικό εξώστη της Λέσχης Ασλάνη (Στρατιωτική Λέσχη σήμερα) και αποτύπωσε το σύνολο σχεδόν της κεντρικής πλατείας (Θέμιδος ονομαζόταν τότε) και τα κτίρια της νότιας πλευράς της.
Γνωρίζουμε ότι από το 1915 είχε αρχίσει να συγκεντρώνεται στη Θεσσαλονίκη ο στρατός της Ανατολής, η γνωστή Αντάντ,με επικεφαλής τον γάλλο στρατηγό Sarrail και λίγο αργότερα, ως συνέπεια του εθνικού διχασμού, βρέθηκε και ο ίδιος ο Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη, όπου δημιούργησε την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, αντιπολιτευόμενος την φιλογερμανική πολιτική του βασιλιά Κωνσταντίνου. Ένα σύνολο 20.000 περίπου ανδρών του γαλλικού στρατού, που περιλάμβανε πολλά αποικιακά στρατεύματα, όπως π.χ. Σενεγαλέζους, Μαροκινούς σπαχήδες[1] και Ανναμίτες (Βιετναμέζοι), είχαν τεθεί υπό τις διαταγές του Γάλλου στρατηγού Venel και προχώρησαν νότια για να καταλάβουν τη Θεσσαλία. Στις 11 Ιουνίου οι Γάλλοι είχαν καταλάβει την Ελασσόνα χωρίς να υπάρξει αντίσταση και το πρωί της 12ης Ιουνίου ξεκίνησαν για την κατάληψη της Λάρισας. Απέναντι στην στρατιά αυτή, οι Ελληνικές δυνάμεις περιορίζονταν σε 200 αξιωματικούς και 600 άνδρες της Ιης μεραρχίας που βρισκόταν στην Λάρισα υπό τις διαταγές του Έλληνα στρατηγού Ανδρέα Μπαΐρα. Ο τελευταίος πήγε να προϋπαντήσει τον Γάλλο στρατηγό Venelστην είσοδο της πόλεως. Στην συνάντηση τους ο Έλληνας στρατηγός γνωστοποίησε στον Γάλλο ομόλογο του τις διαταγές που είχε από τη κυβέρνηση της Αθήνας και έθεσε τις δυνάμεις του στην διάθεση του. Ο Venel όμως του απάντησε ότι τον συλλαμβάνει, μαζί με τους αξιωματικούς του επιτελείου του, ενώ απείλησε ότι θα βομβάρδιζε την Λάρισα αν έπεφτε έστω και ένας πυροβολισμός. Ορισμένες ελληνικές στρατιωτικές μονάδες με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Αθανάσιο Φράγκου προέβαλαν αντίσταση και ακολούθησε αιματηρή συμπλοκή με πολλούς νεκρούς στην περιοχή του σημερινού κλειστού Γυμναστηρίου της Νεάπολης. Η πολεμική αυτή σύγκρουση έμεινε στην ιστορία της Λάρισας ως «Μάχη της Σημαίας»[2]. Έξω από το κλειστό γυμναστήριο στήθηκε το 1930 μαρμάρινη στήλη η οποία αναφέρει: «ΕΙΣ ΕΝΔΕΙΞΙΝ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΑΣ ΤΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ Ο ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΕΣΤΗΣΕ ΤΟΔΕ» καθώς και τα ονόματα ορισμένων από τους πεσόντες στις 30 Μαΐου του 1917 με το παλαιό ημερολόγιο.
Κατά την προσεκτική ανάγνωση της γαλλικής φωτογραφίας που δημοσιεύεται, διακρίνονται χαμηλά δεξιά δύο άμαξες (λαντώ), οι οποίες την περίοδο εκείνη στάθμευαν στην οδό Αλεξάνδρας (σήμερα Κύπρου), κατά μήκος της βόρειας πλευράς της πλατείας.
Πιο πάνω μια μικρή ομάδα Λαρισαίων παρακολουθεί την παρέλαση των Ανναμιτώνστρατιωτών[3]οι οποίοι παίρνουν θέση στην πλατεία. Πίσω τους προβάλλει η κομψή μαρμάρινη εξέδρα, υπερυψωμένη κατά πέντε βαθμίδες από τον υπόλοιπο χώρο, που είχε μεταφερθεί το 1896 από το Αλκαζάρ με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και είχε στηθεί στο κέντρο της πλατείας, με προορισμό να φιλοξενείται η μπάντα του στρατού και να εκτελεί διάφορα μουσικά κομμάτια για την ψυχαγωγία των περιπατητών.
Ο υπόλοιπος τεράστιος χώρος της πλατείας είναι κενός, ενώ πίσω είναι παρατεταγμένα τα κτίρια της νότιας πλευράς, μπροστά από την οδό Κούμα. Η νεοκλασική αρχιτεκτονική μορφή τους προσδίδει μια ιδιαίτερη ομορφιά στην εικόνα. Τα κτίρια αυτά τα έχουμε περιγράψει σε προηγούμενο σημείωμα. Στη φωτογραφία αυτή παρουσιάζονται όλα στη σειρά και μπορεί κανείς εύκολα να τα εντοπίσει τοπογραφικά. Από αριστερά ξεκινώντας, διακρίνεται το αέτωμα της μιας από τις τρεις πτέρυγες του κτιρίου των Δικαστηρίων. Στη συνέχεια είναι το διώροφο μέγαρο του Κώστα Κατσαούνη, στον επάνω όροφο του οποίου ήταν για πολλά χρόνια εγκατεστημένη η Διοίκηση της Μεραρχίας Ιππικού. Ακολουθεί το κτίριο που αγοράσθηκε από την Εμπορική Τράπεζα το 1920 περίπου και το οποίο με ορισμένες εξωτερικές οικοδομικές μεταρρυθμίσεις στέγασε το υποκατάστημά της. Δίπλα του προβάλλει το τριώροφο μέγαρο «Πανελλήνιον» των αδελφών Μποσινιώτη με την ξακουστή αίθουσα ψυχαγωγίας στο ισόγειο και το ξενοδοχείο στους δύο ορόφους, ενώ στη γωνία Κούμα και Ακροπόλεως (Παπαναστασίου σήμερα) διακρίνεται ισόγειο κατάστημα, στο οποίο στεγάσθηκαν κατά καιρούς διάφορα καταστήματα, κυρίως ζαχαροπλαστεία.
Στην απέναντι γωνία προβάλλει η οικία του Γεωργίου Νικόδημου, η οποία στέγασε προπολεμικά για πολλά χρόνια τη Νομαρχία. Σήμερα στη θέση της βρίσκεται το Δημαρχιακό Μέγαρο. Τελευταίο στην άκρη δεξιά είναι το μέγαρο του γαιοκτήμονα Νικολάου Καρανίκα, το οποίο μεταπολεμικά κατεδαφίσθηκε από την Θάλεια Καρανίκα-Δημητράτου και στη θέση του υψώθηκε πολυώροφο κτίριο που μέχρι πρόσφατα στέγαζε οικονομικές υπηρεσίες του Δημοσίου.
-----------------------------------------
[1]. Η λέξη σπαχήδες συναντιέται στην ισλαμική στρατιωτική ορολογία και σήμαινε τους έφιππους πολεμιστές.
[2]. Βάλλας Δημήτριος, Η Σημαία των Ευζώνων που «χάθηκε» στη Λάρισα!, εφ. Ελευθερία, Λάρισα, φύλο της 8ης Μαρτίου 2014.
[3]. Ανήκαν και αυτοί στον αποικιακό στρατό που ενίσχυσε τις γαλλικές δυνάμεις στην Ανατολή και προέρχονταν από το Βιετνάμ. Με τα λοξά μάτια και τα σκούρα δόντια, βαµένα από το μάσημα κάποιου φυτού της πατρίδας τους, αποτελούσαν μια εξωτική παρουσία για τους κατοίκους της Λάρισας. Μάλιστα τους συνόδευε και η αποκρουστική φήμη ότι έτρωγαν ποντίκια επειδή, μεταξύ των άλλων, τους είχε ανατεθεί η συλλογή και εξόντωση των τρωκτικών, για την πρόληψη επιδημιών.
