Της Μαρίνας Αποστολοπούλου
Υπερβαίνει τους 29 χιλιάδες ο πληθυσμός των Ρομά στην Περιφέρεια Θεσσαλίας οι οποίοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν βασικά προβλήματα καθημερινής διαβίωσης, προσβασιμότητας αλλά και ένταξης στην κοινωνία. Μία κατηγορία πολιτών με τις ιδιαιτερότητες που η ίδια η κουλτούρα τους υπαγορεύει στον τρόπο ζωής και δράσης τους, με διαφορετικά ήθη και έθιμα και, θα έλεγε κανείς και με διαφορετική αντίληψη ζωής στο σύνολό της, τόσο «ξένη» ενδεχομένως για τη συντριπτική πλειονότητα των υπόλοιπων πολιτών.
Και μία κατηγορία πολιτών έναντι της οποίας η πολιτική των διακρίσεων, η προκατάληψη και ο ρατσισμός συνοδεύονται από μακρά ιστορία και στην Ελλάδα.
Τα τελευταία χρόνια και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης καταβάλλονται οργανωμένες ευρωπαϊκές προσπάθειες και δράσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των Ρομά αλλά και την «εξίσωσή» τους με τους λοιπούς πολίτες, πάντα με σεβασμό στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, αφού αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονότητα της Ευρώπης η οποία φθάνει τα 12 εκ.
Αλλά και σε επίπεδο Ελλάδας και περιφέρειας Θεσσαλίας, έχουν καταβληθεί συγκεκριμένες προσπάθειες για τη βελτίωση του επιπέδου της καθημερινότητάς τους, για την καλύτερη πρόσβασή τους στη γνώση και για την εν γένει «ένταξή» τους στην κοινωνική καθημερινότητα.
Και για να λέμε και την αλήθεια των πραγμάτων, εκτός από τα τελευταία χρόνια, η εκάστοτε πολιτική ηγεσία είτε σε εθνικό, είτε σε τοπικό επίπεδο, «θυμόταν» τους Ρομά και τα προβλήματά τους-την έλλειψη στοιχειωδών υποδομών στους οικισμούς που εκ των ενόντων-στις περισσότερες των περιπτώσεων- δημιούργησαν (οπότε από τη γένεσή του ήταν προβληματικοί και πρακτικά και σε επίπεδο νομιμότητας), μόνο κάθε που έρχονταν εκλογές. Και μετά την πάροδο των εκλογών, επανερχόταν η «λήθη».
Όπως προαναφέραμε τα τελευταία χρόνια τα πράγματα έχουν αλλάξει, Ευρωπαϊκή Ένωση, Περιφέρειες και Δήμοι κατ’ επέκταση, προωθούν έργα και δράσεις για τους Ρομά που αφορούν στη βελτίωση των γενικότερων συνθηκών διαβίωσής τους, την πρόσβαση στη γνώση και σε υπηρεσίες υγείας.
ΕΘΝΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ
Στο πλαίσιο και του νέου ΕΣΠΑ ή ΣΕΣ (2014-20), προβλέπονται δράσεις που αφορούν στους Ρομά και την ένταξη στην καθημερινότητα των κρατών-μελών, καθώς τα τελευταία χρόνια η κατάσταση των Ρομά βρίσκεται όλο και συχνότερα στο επίκεντρο της πολιτικής προσοχής στην Ευρώπη.
Άλλωστε οι Ρομά ανέρχονται στα 10 με 12 εκατομμύρια και αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονότητα της Ευρώπης.
Τα κράτη μέλη έχουν την πρωταρχική ευθύνη και τις αρμοδιότητες για να αλλάξουν την κατάσταση των περιθωριοποιημένων πληθυσμών. Επομένως, η ανάληψη δράσης για τη στήριξη των Ρομά εναπόκειται πρωτίστως στα κράτη μέλη. Η Ε.Ε., για να στηρίξει αυτή την προσπάθεια, έχει θέσει στη διάθεσή τους ένα ευρύ φάσμα νομικών, πολιτικών και οικονομικών μέσων.
Έως τον Μάρτιο του 2012, όλα τα κράτη μέλη παρουσίασαν είτε εθνική στρατηγική για την ένταξη των Ρομά, είτε σχετική δέσμη μέτρων πολιτικής -εντός των ευρύτερων πολιτικών τους- κοινωνικής ενσωμάτωσης. Ορισμένα κράτη μέλη επέλεξαν να επανεξετάσουν τις υφιστάμενες στρατηγικές τους με βάση το πλαίσιο της ΕΕ, ενώ άλλα ανέπτυξαν τις πρώτες τους εθνικές στρατηγικές. Οι εθνικές στρατηγικές ποικίλλουν ανάλογα με το μέγεθος του πληθυσμού των Ρομά και τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα κράτη μέλη.
Με βάση την αξιολόγηση, καθορίστηκαν οι προτεραιότητες που πρέπει να εξετάσουν περαιτέρω τα κράτη μέλη, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σ’ αυτά, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Αυτές οι συστάσεις πολιτικής θα πρέπει να ενσωματωθούν στο γενικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της φτώχειας και του αποκλεισμού.
ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΝΕΥΡΑΛΓΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ
Εκπαίδευση
Ο στόχος της ΕΕ είναι να εξασφαλίσει ότι όλα τα παιδιά των Ρομά θα ολοκληρώνουν τουλάχιστον τη φοίτησή τους στο δημοτικό σχολείο και θα έχουν πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση.
Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, όλα τα παιδιά σχολικής ηλικίας στην ΕΕ πρέπει να πηγαίνουν σχολείο. Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησε πρόσφατα ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, σε αρκετά κράτη μέλη ένα ποσοστό τουλάχιστον 10% των παιδιών Ρομά ηλικίας 7 έως 15 ετών δεν πηγαίνει σχολείο. Σε αρκετά κράτη μέλη σχεδιάζονται μέτρα για τον περιορισμό της πρόωρης αποχώρησης από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ κάποια κράτη μέλη εξετάζουν το ενδεχόμενο να αυξήσουν το ποσοστό των Ρομά που φοιτούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο ολοκληρωμένης προσέγγισης, θα πρέπει κατά προτεραιότητα στον τομέα της εκπαίδευσης: να εξαλείψουν τον σχολικό διαχωρισμό και την πλημμελή προσφυγή στην ειδική εκπαίδευση* να επιβάλουν πλήρη υποχρεωτική εκπαίδευση και να προωθήσουν την επαγγελματική κατάρτιση* να αυξήσουν τις εγγραφές στην προσχολική αγωγή και φροντίδα* να βελτιώσουν την κατάρτιση των εκπαιδευόμενων και τη σχολική διαμεσολάβηση* να ευαισθητοποιήσουν τους γονείς σχετικά με τη σημασία της εκπαίδευσης.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Ο στόχος της ΕΕ είναι να μειωθεί το χάσμα μεταξύ των Ρομά και του υπόλοιπου πληθυσμού όσον αφορά στην απασχόληση.
Όλα τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν την ανάγκη να μειωθεί το χάσμα που υπάρχει μεταξύ των Ρομά και των μη Ρομά στον τομέα της απασχόλησης. Τα μέτρα που προτείνονται στο πλαίσιο της ΕΕ –όπως η παροχή πρόσβασης σε μικροπιστώσεις, η απασχόληση προσοντούχων δημοσίων υπαλλήλων στον δημόσιο τομέα, η παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών και η διαμεσολάβηση– εφαρμόστηκαν μόνο από ορισμένα κράτη μέλη. Η αύξηση της συμμετοχής των Ρομά στην αγορά εργασίας των κρατών μελών που έχουν μεγάλους πληθυσμούς Ρομά θα φέρει σαφή οικονομικά οφέλη, ιδίως σε καιρούς οικονομικής δυσπραγίας.
Τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο ολοκληρωμένης προσέγγισης, θα πρέπει κατά προτεραιότητα στον τομέα της απασχόλησης: να παρέχουν εξατομικευμένη βοήθεια για την εξεύρεση εργασίας και εξατομικευμένες υπηρεσίες απασχόλησης* να υποστηρίζουν μεταβατικά προγράμματα κοινωνικής εργασίας συνδυασμένα με την εκπαίδευση, καθώς και κοινωνικές επιχειρήσεις που απασχολούν Ρομά ή τους παρέχουν ειδικές υπηρεσίες* να υποστηρίζουν την απόκτηση πρώτης επαγγελματικής εμπειρίας και την κατάρτιση κατά την απασχόληση* να αίρουν τους φραγμούς, καθώς και τις διακρίσεις, όσον αφορά στην είσοδο –ιδίως των γυναικών– στην αγορά εργασίας* να παρέχουν μεγαλύτερη υποστήριξη στην αυτοαπασχόληση και την επιχειρηματικότητα.
ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
Ο στόχος της ΕΕ είναι να μειωθεί το χάσμα μεταξύ των Ρομά και του υπόλοιπου πληθυσμού όσον αφορά στην υγειονομική περίθαλψη.
Αν και η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι καθολική σε όλα τα κράτη μέλη, στην πραγματικότητα δεν μπορούν όλοι οι Ρομά να επωφεληθούν αυτών των υπηρεσιών στον ίδιο βαθμό με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Στόχος των περισσότερων κρατών μελών είναι να βελτιώσουν την πρόσβαση των Ρομά στην υγειονομική περίθαλψη μέσω της προσέγγισής τους ή με άλλες μεθόδους.
Αρκετά κράτη μέλη επισημαίνουν την ανάγκη να εστιαστεί η προσοχή στην υγεία των παιδιών και των γυναικών. Ορισμένα κράτη μέλη αναφέρουν τη σημασία που έχει η κατάρτιση επαγγελματιών του τομέα υγείας, ώστε να μπορούν να συναλλάσσονται με άτομα από διαφορετικό κοινωνικοπολιτιστικό υπόβαθρο.
Τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο ολοκληρωμένης προσέγγισης, θα πρέπει κατά προτεραιότητα στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης: να επεκτείνουν την κάλυψη και τις υπηρεσίες όσον αφορά στην υγεία και τη βασική κοινωνική ασφάλιση (και μέσω της εγγραφής στα μητρώα των τοπικών αρχών)* να βελτιώσουν την πρόσβαση των Ρομά, και άλλων ευάλωτων ομάδων, σε βασικές, επείγουσες και ειδικευμένες υπηρεσίες* να πραγματοποιήσουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης όσον αφορά στους τακτικούς ιατρικούς ελέγχους, την προγεννητική και μεταγεννητική φροντίδα, τον οικογενειακό προγραμματισμό και την ανοσοποίηση* να εξασφαλίσουν την εφαρμογή προληπτικών υγειονομικών μέτρων στους Ρομά, ιδίως στις γυναίκες και στα παιδιά* να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης, με έμφαση στους διαχωρισμένους καταυλισμούς.
ΣΤΕΓΑΣΗ-ΟΥΣΙΩΔΕΙΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
Ο στόχος της ΕΕ είναι να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ του ποσοστού των Ρομά που έχουν πρόσβαση σε στέγαση και σε υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και του υπόλοιπου ποσοστού αυτού του πληθυσμού.
Μόνο ελάχιστα κράτη μέλη σχεδιάζουν ειδικά μέτρα για την προώθηση της ισότιμης πρόσβασης στη στέγαση. Τα περισσότερα κράτη μέλη με μετακινούμενους πληθυσμούς προβλέπουν ειδικά μέτρα για πληθυσμούς χωρίς μόνιμο τόπο εγκατάστασης. Η δραστηριοποίηση των περιφερειακών και τοπικών αρχών, καθώς και των τοπικών κοινοτήτων των Ρομά και των μη Ρομά είναι σημαντική για την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων από τα κράτη μέλη.
ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΩΝ ΡΟΜΑ
Τι θέλουν όμως οι Ρομά της Θεσσαλίας από το νέο ΕΣΠΑ;
Ποιοι είναι οι στόχοι που θέτουν;
Η απάντηση στα ερωτήματα τίθεται από τους ίδιους, οι οποίοι ήταν και από τους λίγους θεσσαλικούς φορείς (14 συνολικά) που εγγράφως απέστειλαν τις προτάσεις τους προς την Περιφέρεια Θεσσαλίας, στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης που έγινε, σχετικά με τη συγκρότηση της πρότασης της Περιφέρειας για το ΣΕΣ 2014-20 η οποία την προηγούμενη Πέμπτη κατατέθηκε ηλεκτρονικά με τελικό παραλήπτη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Όπως αναφέρεται σε επιστολή που υπογράφει ο πρόεδρος του Συλλόγου Νίκος Παϊτέρης οι προτάσεις αφορούν σε όλους τους άξονες που τίθενται από την ΕΕ και χρήζουν ολιστικής παρέμβασης.
Αναλυτικότερα:
-Στέγαση- αποσυμφόρηση. Μεγάλη η παρέμβαση που πρέπει να γίνει σχεδόν σε όλες τις Περιφερειακές Ενότητες της Θεσσαλίας (Λάρισα, Μαύρικα, Κηπάκι, Φάρσαλα), αναζητείται άμεση εξεύρεση λύσεων. Δημιουργία και βελτίωση βασικών υποδομών.
-Ανεργία: Μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι σε διαρκή και μόνιμη ανεργία. Η κρίση όξυνε περαιτέρω το πρόβλημα. Πολλοί που υποαπασχολούνταν στο λιανεμπόριο σήμερα διώκονται καθώς δεν έχουν άδειες, δεν είναι ασφαλισμένοι με αποτέλεσμα να διώκονται και να τους επιβάλλεται προσωποκράτηση και μεγάλα πρόστιμα χωρίς όμως να αμβλύνουν το πρόβλημα. Απαιτούνται μέτρα προστασίας στην κατεύθυνση της νομιμοποίησης όλων των παραπάνω παραχωρώντας νόμιμες άδειες ασφαλιστικό και φορολογικό καθεστώς εφικτό στις οικονομικές ικανότητές τους με στόχο να μπορούν να ανταποκριθούν.
-Εκπαίδευση: Η φτώχεια οδηγεί στη σχολική διαρροή καθώς οι οικογένειες μετακινούνται διαρκώς μαζί με τα παιδιά τους τα οποία αδυνατούν να παρακολουθήσουν το σχολείο. Επιπλέον οικογένειες που στερούνται τα απαραίτητα είναι αδύνατον να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αντεπεξέλθουν σε ένα άκρως ανταγωνιστικό εκπαιδευτικό περιβάλλον στο οποίο ενυπάρχει και το στοιχείο του ρατσισμού. Παρότι στην Πρωτοβάθμια υπάρχουν Δημοτικά που διακρίνονται για το παρεχόμενο εκπαιδευτικό έργο και την προσφορά τους, όπως το 33ο Δημοτικό Λάρισας, εν τούτοις πρέπει να γίνουν πολλά και κυρίως στη Δευτεροβάθμια.
-Υγεία: Μεγάλη ανάγκη για ελέγχους προληπτικούς σε συνεργασία με την ΔΥΠΕ. Δυνατότητα χορήγησης κάρτας υγείας για όλο τον πληθυσμό.
Ακόμη ακροθιγώς ο κ. Παϊτέρης αναφέρει και λοιπά ζητήματα, όπως η κατανομή γης σε ακτήμονες, η προσπάθεια βελτίωσης των δεικτών ανεργίας μέσω των κοινωνικών συνεταιρισμών, η προσπάθεια της ανακύκλωσης. κ ά
Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ
Όπως επισήμανε στην «Ε», ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Κώστας Αγοραστός κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας της αιρετής Περιφέρειας έγιναν συγκεκριμένες επιλογές και δράσεις οι οποίες αφορούν στην καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης των Ρομά, αναβάθμισης της καθημερινότητας τους αλλά και διαφύλαξης συνολικά της δημόσιας υγείας σε συνεργασία με τους Δήμους. Έργα που έχουν να κάνουν με δρόμους αλλά και με τη δημιουργία ιατρικών κέντρων, αποχετευτικών δικτύων στους οικισμούς, όπως και έργα νερού κάποια από τα οποία έχουν ολοκληρωθεί, ενώ άλλα βρίσκονται σε εξέλιξη.
Η περιφέρεια Θεσσαλίας, υπογραμμίζει ο κ. Αγοραστός, υποστηρίζει τους Ρομά και προσπαθεί να αναβαθμίσει τις περιοχές που ζουν καθώς πιστεύει στην ισονομία των πολιτών και στην παροχή ίσων ευκαιριών πρόσβασης στην καθημερινότητα.
Συγκεκριμένα τα έργα που αφορούν στους Ρομά ανά τη Θεσσαλία είναι προϋπολογισμού 3,4 εκ. ευρώ περίπου για το ΕΣΠΑ που βρίσκεται σε εξέλιξη και εκπνέει το 2015 και η πορεία υλοποίησης τους έχει ως ακολούθως:
