Πρόκειται για μια από τις περισσότερο δημοφιλείς όπερες του μεγάλου μουσουργού, ίσως η πλέον δημοφιλής. Είναι μια από τις παλαιότερες όπερες που διατηρεί ακόμα μια αξιοζήλευτη θέση σε όλα τα μεγάλα λυρικά θέατρα του κόσμου. «Οι γάμοι του Φίγκαρο» βασίζονται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μπωμαρσαί, είναι όπερα σε τέσσερις πράξεις και σε κείμενο του Λορέντζο ντα Πόντε. Το έργο του Μπωμαρσαί θεωρήθηκε επαναστατικό για την εποχή που γράφτηκε (η πρώτη παράσταση δόθηκε το 1876 στη Βιέννη), είναι όμως εξίσου επαναστατική, όπως χαρακτηρίστηκε και η μουσική με την οποία ο Μότσαρτ παρέδωσε στην αθανασία τους ήρωές του. Δεν είναι υπερβολική η κρίση του Σαρλ Ροσέν ότι «οι Γάμοι του Φίγκαρο» είναι το τελειότερο έργο του 18ου αιώνα. Η οπερική εκδοχή αποτελεί και την καλύτερη κριτική ερμηνεία του.
Γράφτηκε ότι οι «Γάμοι» αποτελούν το πληρέστερο και πιο ισορροπημένο όραμα του Μότσαρτ για την κοινωνία της εποχής του.
‘Εχει παρατηρηθεί ότι τρείς σημαντικές όπερες του Μότσαρτ, η Απαγωγή απ’ το Σεράι, οι Γάμοι του Φίγκαρο και ο Μαγικός Αυλός αντιστοιχούν στις τρείς θεμελιώδεις αξίες που συμπύκνωσαν τη θεωρία και την πράξη της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, την ελευθερία, την ισότητα και την αδελφότητα. Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι είχε απαγορευτεί το ανέβασμα της κωμωδίας στη σκηνή λόγω ακριβώς του έντονου πολιτικού της χαρακτήρα. Αργότερα ο ντα Πόντε αναγκάστηκε να απαλείψει όλα τα επίμαχα σημεία που συνιστούσαν κοινωνική και πολιτική καταγγελία. Παρ΄ όλα αυτά η κοινωνικοπολιτική στάση του Μότσαρτ είναι εμφανής στην όπερά του. Διακρίνει κανείς το μουσικό σχόλιο, υπαινικτικό και διεισδυτικό που αποκαθιστά και υποκαθιστά τη δύναμη του σπουδαίου λογοτεχνικού κειμένου. Υποστηρίχθηκε ότι τόσο η μουσική της όπερας, όσο και το λιμπρέτο διατηρούν και πλουτίζουν τις αιχμές και τη δηκτικότητα της κοινωνικής κριτικής του Μπωμαρσαί, όπως και το ψυχολογικό βάθος των χαρακτήρων.
Τα πάθη στους Γάμους του Φίγκαρο δεν υπερβαίνουν πάντως τους υπάρχοντες κοινωνικούς φραγμούς, τους διατηρούν όμως αμφισβητώντας τους. Ό,τι θα μπορούσε να θεωρηθεί συμβιβασμός με την κοινωνική ιεραρχία είναι συγχρόνως και απόπειρα άρνησής της.
Στον Φίγκαρο του Μότσαρτ τα πρόσωπα πλουτίζονται με ανθρωπιά και φυσική ηθική υγεία που ξεπερνούν τα όρια της παραδοσιακής κωμικής όπερας, όσο και τον καθωσπρεπισμό που συνδυάζονταν με το αβρό στύλ στα γούστα της βιεννεζικής «καλής κοινωνίας» της εποχής. Με τους γάμους του Φίγκαρο ο Μότσαρτ μεταπηδά απ΄ τη συμβολική στη ρεαλιστική κωμωδία.
Ολόκληρη η μουσική του έργου, που γράφτηκε απ΄ τον Μότσαρτ σε έξι εβδομάδες, είναι πλημμυρισμένη από ένα άφθαστο κέφι και μια τόσο εκφραστική μελωδία που δίκαια θεωρήθηκε από τις περισσότερο ευτυχισμένες στιγμές του μεγάλου μουσουργού. Το έργο είναι γεμάτο από μελωδίες, άριες, ντουέτα και χορωδιακά μέρη που παρουσιάζονται μ΄ έναν ασύγκριτο ενορχηστρικό πλούτο και μια αρμονία ολότελα νέα και συναρπαστική για την εποχή του έργου και για πάντα. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές από τις άριες του «Φίγκαρο» ο κόσμος τις τραγουδούσε τότε στους δρόμους και στα πάρκα και είχαν γίνει μόδα, όπως γράφει ο Φινκελνστάιν στην «εισαγωγή στο νόημα της μουσικής».
ΝΙΚ. ΝΑΚ.
