Η ανάλυση έγινε από Εργαστήριο της περιοχής μας και μας δείχνει ότι το νερό έχει υψηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα που υποδηλώνει αυξημένα άλατα, αλλά κυρίως σημαντική περιεκτικότητα σε χλώριο και χλωριούχο νάτριο. Χλωριούχο νάτριο είναι το αλάτι της θάλασσας. Κατά τους εδαφολόγους η ανάλυση δεν είναι πλήρης, αλλά έπρεπε να περιλάβει και στοιχεία για ασβέστιο και μαγνήσιο που θα έκαναν σωστότερη την εκτίμηση. Η ύπαρξη όμως αυξημένων ποσοτήτων αλατιού είναι κρίσιμη. Το νάτριο μπορεί να κάνει μακροχρόνια ζημιά στο έδαφος και στις καλλιέργειες. Ουσιαστικά κάνει το νερό ακατάλληλο για άρδευση. Ο κίνδυνος είναι πραγματικός και πρέπει να αντιδράσουμε άμεσα. Το νάτριο είναι επικίνδυνο γιατί σε πρώτη φάση εκπλύνεται τον χειμώνα με τα νερά των βροχών. Ένα καλό στραγγιστικό δίκτυο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο, αλλά μακροχρόνια θα γίνει η ζημιά στο έδαφος.
Μια πρώτη υποψία είναι ότι η ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων που η ανεξέλεγκτη άντληση κατέβασαν υπερβολικά τη στάθμη των υπογείων υδάτων από είσοδο νερού της θάλασσας έφτασε στη Χάλκη αρκετά μακριά από τη θάλασσα. Έχω γράψει πολλές φορές για τον κίνδυνο καταστροφής της γόνιμης Ανατολικής πεδιάδας της Θεσσαλίας από χρήση ακατάλληλων νερών άρδευσης. Πολλές μελέτες και αναλύσεις νερών γεωτρήσεων έχουν μέχρι σήμερα δείξει ότι τα νερά είναι επικίνδυνα, αλλά μέχρι σήμερα κανείς δεν το έχει πάρει στα σοβαρά. Ένα ζοφερό μέλλον αναδεικνύεται για την Ανατολική Θεσσαλία. Ένα μέρος των καλλιεργούμενων εκτάσεων (οι επικλινείς) καταστρέφεται από τη διάβρωση, ένα μέρος κινδυνεύει από χρήση ακατάλληλων υδάτων που μακροχρόνια θα το κάνουν ακατάλληλο για καλλιέργεια και ένα μέρος θα το αφαιρέσουμε από τη γεωργική παραγωγή μετατρέποντας γόνιμη γεωργική γη σε φωτοβολταϊκά πάρκα. Και μέχρι τώρα το πολιτικό προσωπικό σφυρίζει αδιάφορα, καθώς όλα, ακόμη και η διατροφική κρίση, θα έρθουν αργότερα. Για την ώρα κερδίζουμε ψήφους.
Έχω γράψει πολλές φορές για τον κίνδυνο καταστροφής των εδαφών από τη διάβρωση (στον χάρτη με κόκκινο φαίνονται οι περιοχές που κινδυνεύουν από τη διάβρωση). Τα Υπουργεία Γεωργίας και Περιβάλλοντος αδιαφορούν. Μάλιστα το ΥΠΑΑΤ στις αρχές του 2019 φρόντισε να γίνει μελέτη που να υποδεικνύει ότι τα προγράμματα νιτρορρύπανσης, βιολογικής γεωργίας και οι εξισωτικές αποζημιώσεις περιορίζουν (!) τη διάβρωση. Περιμένω να δω τι περιέχει το σχέδιο για τη νέα ΚΑΠ. Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης σε συνδυασμό με περιορισμό της κατεργασίας του εδάφους με ιδανική την ακατεργασία αυξάνουν την αποθήκευση του άνθρακα στο έδαφος. Κρίσιμο στοιχεία για τη συμβολή της γεωργίας στη μείωση των ΑτΘ στην ατμόσφαιρα, αλλά και την προσαρμογή στις νέες καιρικές συνθήκες (καύσωνες, έντονες βροχοπτώσεις κ.λπ.). Έχω περιγράψει σε προηγούμενα σημειώματα τον μηχανισμό της διάβρωσης του εδάφους που αρχίζει από το χτύπημα των σταγόνων της βροχής. Επομένως η προώθηση της χρήσης καλλιεργειών φυτοκάλυψης και μείωση της κατεργασίας του εδάφους θα είναι κρίσιμα στοιχεία μιας ανθρακο-δεσμευτικής γεωργίας. Για την ώρα το μόνο που διαρρέει το ΥΠΠΑΤ είναι συνδεδεμένες επιδοτήσεις σε μαλακό σιτάρι και κριθάρι και άλλες καλλιέργειες, χωρίς φυσικά να εξηγεί ποιο είναι το γενικό σχέδιο που προωθεί τις επιδοτούμενες καλλιέργειες.
Η χρήση ακατάλληλων νερών είναι ένα δεύτερο ουσιαστικό πρόβλημα που μπορεί να καταστρέψει γόνιμη γεωργική γη και να οδηγήσει σε ερημοποίηση της Θεσσαλίας. Κατά τη γνώμη μου πρέπει άμεσα να γίνει μελέτη με αναλύσεις των νερών των γεωτρήσεων. Κάποιος πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλία. Από τους Δήμους που πρέπει να προστατεύσουν τους δημότες τους -αγρότες, την Περιφέρεια (αιρετή και αποκεντρωμένη που έχει την ευθύνη διαχείρισης των υδάτων). Τα Υπουργεία δεν τα αναφέρω. Η Αθήνα είναι πολύ μακριά για να ενδιαφερθούν. Η μακροπρόθεσμη λύση βέβαια είναι η αντικατάσταση των γεωτρήσεων με καλής ποιότητας και φθηνό επιφανειακό νερό που θα σταματήσει τις αντλήσεις και θα επιτρέψει την αποκατάσταση των υδροφορέων. Ήδη σε ένα τμήμα των περιοχών κοντά στον ταμιευτήρα της λίμνης Κάρλας, η παροχή νερού από το ταμιευτήρα θα σταματήσει την άντληση του νερού, αρκεί να μπορούμε να τον γεμίσουμε με νερό από τον Πηνειό. Θεωρητικά 80-90 εκατομμύρια κ.μ. νερού μπορούν να ποτίσουν 180.000 στρέμματα και να περιορίσουν τις αντλήσεις. Θα μπορέσουν να γίνουν οι απαραίτητοι εσωτερικοί ταμιευτήρες (Ενιπέας, Μουζάκι κ.λπ.) για να ταμιεύουν τα χειμερινά νερά, που περισσεύουν και χύνονται στη θάλασσα, τα οποία μαζί με μια ποσότητα νερού από τον Αχελώο θα λύσουν μακροχρόνια το πρόβλημα;
Είναι προφανές από τα πιο πάνω ότι η Ανατολική Θεσσαλική πεδιάδα κινδυνεύει άμεσα από καταστροφή των γόνιμων και υψηλής παραγωγικότητας εδαφών της που θα οδηγήσουν σε ερημοποίηση. Τι κάνουμε;

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος,
ομότιμος καθηγητής
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας