ΑΘΗΝΑ
Η χαρτογράφηση των σχέσεων επιστημών και θρησκείας από τον 4ο αιώνα μ.Χ. μέχρι τον 20ό αιώνα στις περιοχές της ΝΑ Ευρώπης και Ανατολικής Μεσογείου ολοκληρώθηκε από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ).
Το έργο, που χρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Αριστεία του ΕΣΠΑ, μελέτησε τις σχέσεις αυτές σε περιόδους που η Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν κυρίαρχο ή μείζον δόγμα. Το έργο NARSES κάλυψε ένα κενό στην ιστοριογραφία, καθώς παρόλο που υπάρχει μια εκτεταμένη βιβλιογραφία για τις σχέσεις επιστημών και χριστιανισμού στη Δύση, είναι σχεδόν ανύπαρκτες αντίστοιχες μελέτες για τις περιοχές του Βυζαντίου, της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και των Βαλκανίων, οι οποίες ανήκαν στη σφαίρα επιρροής της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση, το NARSES, επικεφαλής του οποίου υπήρξε ο διευθυντής ερευνών του ΕΙΕ Ευθύμιος Νικολαϊδης, αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές των σχέσεων επιστημών και θρησκείας. Το έργο, μεταξύ άλλων, αναδεικνύει την πολυπλοκότητα των σχέσεων Ορθοδοξίας - επιστημών.
Από τον 3ο έως τον 8ο αιώνα, οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι βυζαντινοί θεολόγοι επιχείρησαν να μελετήσουν τη Δημιουργία με τη βοήθεια των φιλοσοφικών εργαλείων των αρχαίων Ελλήνων. Όμως, από την Εικονομαχία (711-843 μ.Χ.) και μετά, ένα μέρος των θεολόγων παραμέρισε τις επιστήμες και την κοσμική γνώση, καθώς η εστίασή τους μετατοπίσθηκε από τον φυσικό κόσμο ως εικόνα της θείας δημιουργίας, στην εσωτερική ζωή του ανθρώπου ως εικόνα του Θεού. Η στάση αυτή ενισχύθηκε από το κίνημα των Ησυχαστών του 14ου αιώνα, παρόλα αυτά, την ίδια περίοδο, οι επιστήμες άνθησαν στο κόσμο του Βυζαντίου.
ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΤΗΤΑ
ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΚΑΙ ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ
Το NARSES αναδεικνύει επίσης τις δυσκολίες της μετάβασης της Ανατολικής Ορθόδοξης εκκλησίας από την προ-νεωτερικότητα στη νεωτερικότητα. Καθώς οι ορθόδοξοι λαοί δεν μετείχαν άμεσα στην Αναγέννηση τον 15ο αι. και στην ανάδειξη των νέων επιστημών τον 16ο-17ο αι., ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός προκάλεσε κατά τον 18ο αι. αντιπαραθέσεις, που ενισχύθηκαν από την αντιπαλότητα μεταξύ Καθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η διαμάχη για το πού ανήκει η Ορθοδοξία, στην ευρωπαϊκή Δύση ή στην ασιατική Ανατολή, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Τα αποτελέσματα του NARSES θα διατίθενται με ανοικτή πρόσβαση στον ιστότοπο http://narses.hpdst.gr/project και περιλαμβάνουν:
- Ανοικτή βάση δεδομένων που συγκεντρώνει, αποδελτιώνει και σχολιάζει τα θρησκευτικά κείμενα περί φύσης, τα επιστημονικά κείμενα περί θεολογίας και τις εκκλησιαστικές εγκυκλίους περί γνώσης και επιστήμης. Πρόκειται για τα σχετικά κείμενα σε ελληνική γλώσσα από τον 4ο αιώνα ως το 1960 (Βυζάντιο, ορθόδοξες κοινότητες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και των ενετικών κτήσεων, ελληνικό κράτος).
- Βιβλιογραφία για τις σχέσεις Ορθοδοξίας-Επιστημών.
- Κείμενα ανάλυσης και παρουσίασης των σχέσεων Ορθοδοξίας-Επιστημών από τον 4ο ως τον 20ό αιώνα.
- Πρακτικά των συνεδρίων, συμποσίων και εργαστηρίων του Narses.
Εκτός του ιστότοπου, θα δημοσιευθεί ένας θεματικός τόμος στα αγγλικά σε διεθνή εκδοτικό οίκο και τα βασικά αποτελέσματα του έργου θα παρουσιαστούν στο επιστημονικό περιοδικό ISIS τον Σεπτέμβριο του 2016.
Με το έργο NARSES, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, εγκαινιάστηκε ένα νέο ερευνητικό πεδίο, που θα αποτελέσει το υπόβαθρο για τη διαθεματική συγκριτική έρευνα περί θρησκείας και επιστήμης μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Θα συνεισφέρει επίσης στο διάλογο μεταξύ θρησκείας και επιστήμης, καθώς μεταξύ κοινωνιών με διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις και ιστορίες.
Πηγη: ΑΠΕ/ΜΠΕ