Στο βιβλίο του «Για τις αιτίες και τη θεραπεία των εξαρτήσεων», ο Φοίβος Ζαφειρίδης παρουσιάζει, μέσα σε μόλις 100 σελίδες, τις απόψεις του επί του θέματος, «Απαντώντας στις ερωτήσεις του Αμερικανού εξαρτησιολόγου William White», όπως αναφέρεται και στον υπότιτλο. Μια επιστημονική συζήτηση για τα αίτια των εξαρτήσεων, τις προϋποθέσεις και την ιστορία των θεσμών απεξάρτησης στον δυτικό κόσμο και στην Ελλάδα.

 Ο Φοίβος Ζαφειρίδης, ο ψυχίατρος που αγαπάει τη Ραψάνη, στην οποία και δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια, αποτελεί εμβληματική μορφή στον χώρο της απεξάρτησης, ιδρυτής της Κοινότητας Ιθάκη και του Προγράμματος ΚΕΘΕΑ προ τριακονταετίας, καθηγητής Ψυχολογίας στο ΑΠΘ. Κι όπως αναφέρει ο καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Μανόλης Τζανάκης, προλογίζοντας το βιβλίο, η απεξάρτηση αποτελεί μια μείζονα πρόκληση, τόσο ατομική, για το άτομο το οποίο αισθάνεται εγκλωβισμένο σε συνήθεια που νιώθει να το απειλούν, όσο και συλλογική.

Όμως, ποιοι είναι οι κατάλληλοι θεσμοί τους οποίους μια κοινωνία θα πρέπει να οργανώσει προκειμένου να παρέμβει σε αυτές τις προκλήσεις; Ποιες κοινωνικές παραστάσεις και ποιες θεωρητικές συλλήψεις είναι πιο δόκιμες προκειμένου το φαινόμενο των εξαρτήσεων να καταστεί ερμηνεύσιμο; Οι εξαρτήσεις οφείλονται σε ατομικές ιδιομορφίες, γενετικές, αναπτυξιακές, βιογραφικές, ή μήπως πρόκειται για ένα αμιγώς κοινωνικό φαινόμενο; Ποια είναι εν τέλει η «ουσία» της εξάρτησης; Μια βιοχημική διεργασία του ανθρώπινου εγκεφάλου, μια παραβατική συμπεριφορά, μια μορφή αυτοβοήθειας που αστόχησε; Από τις απαντήσεις σε αυτές και άλλες συναφείς ερωτήσεις εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό το είδος των υπηρεσιών απεξάρτησης που μια κοινωνία θα επιχειρήσει να οργανώσει αλλά και ο τρόπος με τον οποίο θα κατανοήσει το βίωμα των εξαρτήσεων, ατομικό και συλλογικό. Σε αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να δώσει απαντήσεις το βιβλίο του Φοίβου Ζαφειρίδη, όχι ακολουθώντας την πεπατημένη ενός κλασικού επιστημονικού εγχειριδίου, αλλά με τη μορφή διαλόγου μεταξύ των δύο πολύπειρων επιστημόνων με μακροχρόνια εμπειρία στο πεδίο των εξαρτήσεων.

Ο διάλογος αυτός είναι αποτέλεσμα πρωτοβουλίας του Αμερικανού εξαρτησιολόγου William White, ο οποίος εδώ και μερικά χρόνια υλοποιεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πρόγραμμα βασισμένο σε συζητήσεις, με τη μορφή εκτενών συνεντεύξεων, με επιστήμονες από όλο τον κόσμο, οι οποίοι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στις χώρες τους στο πεδίο των εξαρτήσεων. Δεν ξενίζει που από την Ελλάδα επέλεξε τον Φοίβο Ζαφειρίδη. Όχι μόνο για την καθοριστική δράση του προκειμένου να αναπτυχθούν στη χώρα δομές απεξάρτησης που να υπερβαίνουν τον ψυχιατρικό εγκλεισμό, ήδη από τη δεκαετία του 1980, αλλά επιπλέον γιατί και οι δύο συμφωνούν στο ότι οι εξαρτήσεις, στον πληθυντικό, συνιστούν ένα πολύπλοκο, ιστορικά και κοινωνικά καθορισμένο φαινόμενο.

Ζ.