Ευλογιά ή Σάρκα στα πυρηνόκαρπα

Του Γιώργου Κατσαντώνη, Γεωπόνου Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος Ασθένεια πολύ σοβαρή για μερικά είδη πυρηνοκάρπων που περιγράφηκε για πρώτη φορά στη Βουλγαρία από τον Atanasoff το 1932 και πήρε το όνομα sarka ( sharka ) που σημαίνει ευλογιά. Το όνομα της οφείλεται στα χαρακτηριστικά συμπτώματα που προκαλεί στους καρπούς. Σήμερα, έχει εξαπλωθεί στην Ευρώπη ( ιδιαίτερα Νοτιοανατολική Ευρώπη ), την Τουρκία και ίσως στη Νέα Ζηλανδία. Προσβάλλει κυρίως τη δαμασκηνιά, βερικοκιά και ροδακινιά και προκαλεί μεγάλης οικονομικής σημασίας ζημιές γιατί μειώνει σημαντικά την ποιότητα και επομένως την εμπορική αξία της παραγωγής. Στην Ελλάδα η ευλογιά διαπιστώθηκε για πρώτη φορά το 1967 ( Δημητριάδης - Κατσίμπας ) στην περιοχή της Αργολίδας σε βερικοκιά ( ποικιλία Πρώϊμο Τύρινθος ). Σήμερα η ασθένεια υπάρχει σε ολόκληρη τη χώρα. Συμπτώματα Τα πλέον σοβαρά και χαρακτηριστικά συμπτώματα εμφανίζονται στους καρπούς οι οποίοι λόγω της προσβολής γίνονται τελείως άνοστοι και χάνουν την εμπορική τους αξία. Στη βερικοκιά, οι καρποί παρουσιάζουν μικρή ή έντονη παραμόρφωση και ανομοιογενής ωρίμανση της σάρκας. Στην επιφάνεια των καρπών παρατηρούνται ακανόνιστες υπερυψωμένες περιοχές κανονικού χρώματος και βυθισμένες θέσεις χρώματος υποκίτρινου ή υποπράσινου ή ακόμη σκοτεινού καστανού ή καστανέρυθρου. Στην επιφάνεια των πυρήνων ( κουκούτσια ) παρατηρούνται χαρακτηριστικές ποικιλοχρώσεις χρώματος κίτρινου ή καστανού με μορφή κηλίδας . Στα φύλλα, η ασθένεια εκδηλώνεται με χαρακτηριστικούς πρασινοκίτρινους δακτυλίους ή χλωρωτικούς μεταχρωματισμούς. Στη ροδακινιά, οι καρποί παρουσιάζουν επιφανειακή δακτυλιωτή κηλίδωση χρώματος κίτρινου και ερυθρού και είναι ιδιαίτερα ευκρινής με την ωρίμανση των καρπών. Η δακτυλιωτή κηλίδωση εμφανίζεται κατά θέσεις ή σε ολόκληρη την επιφάνεια του καρπού. Στα φύλλα, εμφανίζονται μικρές ακανόνιστες χλωρωτικές κηλίδες, ελαφρό κιτρίνισμα των νευρώσεων και παρατηρείται και παραμόρφωση στο έλασμα του φύλλου. Τέλος, στην δαμασκηνιά οι καρποί εμφανίζουν ακανόνιστες βυθισμένες περιοχές που πολλές φορές έχουν σχήμα δακτυλίου και χρώμα σκοτεινό. Η σάρκα κάτω από τις κηλίδες έχει καστανό ή ερυθρό μεταχρωματισμό και στον πυρήνα παρατηρούνται καφέ κηλίδες. Στα φύλλα, παρατηρούνται χλωρωτικοί μεταχρωματισμοί. Σε πολύ έντονες προσβολές παρατηρείται καρπόπτωση μέχρι 90%. Αίτιο - Συνθήκες ανάπτυξης Η ασθένεια οφείλεται στον ιό plum pox virus ( συν. sarka virus, sharka virus, prunus virus 7 ). Ο ιός προσβάλλει 15 είδη του γένους Prunus, μεταξύ των οποίων είναι η δαμασκηνιά, κορομηλιά, ροδακινιά, βερικοκιά, και διάφορα άγρια είδη όπως το Prunus spinosa ( τσαπουρνιά ) το οποίο δεν εμφανίζει συμπτώματα. Δεν προσβάλλει την κερασιά και βυσσινιά. Ο ιός μεταδίδεται με τις αφίδες Myzus persicae, Brachycaudus cardui, Aphis craccivora, Phorodon humuli κ.α. Οι περισσότερες μολύνσεις με αφίδες γίνονται την άνοιξη και το φθινόπωρο. Ο κύριος τρόπος μετάδοσης της ασθένειας ιδίως σε αμόλυντες περιοχές γίνεται με το αγενές πολλαπλασιαστικό υλικό ( δενδρύλλια, υποκείμενα, μοσχεύματα και εμβόλια ). Ο ιός δεν μεταδίδεται με το σπόρο, τη γύρη και το έδαφος. Η ασθένεια εξαπλώνεται από τα μολυσμένα δέντρα στα υγιή αρκετά σύντομα. Βρέθηκε, πως το 48 - 100% των δέντρων που βρίσκονται σε απόσταση 100 μέτρων γύρω από ένα μολυσμένο δέντρο προσβάλλονται από την ασθένεια μέσα σε 10 χρόνια. Νεαρά δενδροκομεία που βρίσκονται σε αποστάσεις μεγαλύτερες από 500 μέτρα από μολυσμένα δέντρα παραμένουν υγιή. Ο χρόνος επώασης της ασθένειας κυμαίνεται από λίγους μήνες έως και 3 - 4 χρόνια. Καταπολέμηση Λόγω της σοβαρότητας της ασθένειας πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά μέτρα για την αποφυγή της εξάπλωσής της στις αμόλυντες περιοχές. Αυτό γίνεται με την χρησιμοποίηση φυτικού υλικού τελείως υγιούς και μετά από αυστηρό έλεγχο. Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό πρέπει απαραίτητα να χρησιμοποιηθεί για την εγκατάσταση κάθε νέου δενδροκομείου. Σε περιπτώσεις εμφάνισης της σε μια περιοχή σε λίγα δέντρα, επιβάλλεται η εκρίζωση αυτών και η καταστροφή τους με φωτιά όλων των ύποπτων δέντρων. Καταπολέμηση των αφίδων. Στις περιοχές που η ασθένεια ενδημεί, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής της αποτελεί η χρησιμοποίηση ανεκτικών ποικιλιών.