Όσο απομακρυνόμαστε από τη μαύρη περίοδο της γερμανοϊταλικής επίθεσης και Κατοχής, άλλο τόσο λιγοστεύουν κι αυτοί που έζησαν, υπερήλικες σήμερα, μικρά κι ανήσυχα παιδιά τότε, τα εφιαλτικά εκείνα χρόνια.

Με το σημερινό σημείωμα, μέρες που είναι, ο γράφων μεταφέροντας εδώ τις μνήμες κάποιων αγέραστων φίλων και γνωστών, δεν φιλοδοξεί να γράψει την ιστορία ή έστω ένα κομμάτι της από εκείνη την περίοδο της πόλης της Λάρισας, επ’ ουδενί, αλλά να παρουσιάσει κάποια ψήγματα, φευγαλέες λεπτομέρειες που έχουν το δικό τους ενδιαφέρον και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, όπως λέμε, σκηνές, στιγμές, ενσταντανέ (instantane) επί το γαλλικότερον, οι οποίες χαράχτηκαν στην παιδική τους μνήμη από τη φοβερή εκείνη εποχή. Για ευνόητους λόγους οι άνθρωποι οι οποίοι αφηγούνται τα γεγονότα δεν αναφέρονται με τα ονοματεπώνυμά τους, αλλά με τα αρχικά τους και την ηλικία τους.

Ο Δ.Π. 93 ετών σήμερα, λέει: «Τότε πολλές οικογένειες από την πόλη της Λάρισας όπως και η δική μας, για μεγαλύτερη ασφάλεια, εγκατέλειπαν τα σπίτια τους και ανέβαιναν σε ορεινά χωριά, όπου φιλοξενούνταν από γνωστές τους οικογένειες.

Όταν ύστερα από 1-2 μήνες επιστρέψαμε, βρήκαμε το εμπορικό κατάστημα του πατέρα μου λεηλατημένο. Μας έκλεψαν έξι τσουβάλια υφάσματα. Ποιοι; δε μάθαμε ποτέ. Επίσης, θυμάμαι τον ισχυρό σεισμό της 1ης Μαρτίου του 1941 και τα στιχάκια-όσα μου ‘ρχονται στον νου-που κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα.

Το μάθατε τι έγινε στη Λάρισα μια νύχτα;

Σεισμός μεγάλος έγινε και πέσανε τα σπίτια.

Την επομένη, συνεχίζει ο ίδιος, οι σειρήνες που ηχούσαν δαιμονισμένα, μας προειδοποιούσαν τι επρόκειτο να συμβεί σε λίγο. Τρία ιταλικά αεροπλάνα, πετώντας πολύ χαμηλά βομβάρδιζαν την πόλη. Βόμβες έπεσαν στην Κεντρική πλατεία, στην οδό Φιλελλήνων (στον φούρνο απέναντι απ’ το κτίριο του ΟΤΕ), στην οδό Δήμητρας πάνω στον δρόμο. Επίσης θυμάμαι και τη βόμβα τσιμέντου που έπεσε, άσκαστη, σε μια αυλή, απέναντι από τη Γαλλική Ακαδημία, στην οδό Κούμα. Ήμουν εκεί όταν την έβγαζαν από τον μεγάλο λάκκο που άνοιξε, πέφτοντας».

Και ο Λ.Κ. 87 ετών σήμερα, κάτοικος της οδού Δήμητρας θυμάται κι αυτός τον βομβαρδισμό που προαναφέραμε: «Όταν άκουσα τις σειρήνες να ηχούν, φοβήθηκα και κρύφτηκα στο σπίτι μας. Αφού τελείωσε ο βομβαρδισμός βγήκα δειλά έξω στον δρόμο, είδα τους σκοτωμένους ανθρώπους και τα άλογα και μ’ έπιασαν τα κλάματα. Άκουσα πως οι βόμβες που έπεσαν στην πλατεία, χτύπησαν πολλούς αλλά και τους λούστρους που ήταν καθισμένοι πίσω, απ’ τα κασελάκια τους…

Ο Ι.Χ. 89 ετών, ως κάτοικος της περιοχής της Τρίγωνης πλατείας, σε μια περιπλάνησή του, βρέθηκε στον Σιδηροδρομικό Σταθμό: «Εκεί είδα τους μαυραγορίτες να πωλούν φασόλια, λάδι, λάχανα, αλεύρι, ζάχαρη… Δύο Ιταλοί στρατιώτες με πλησίασαν, μου ‘παν κάτι που δεν καταλάβαινα, μ’ έπιασαν απ’ το χέρι και με συνόδεψαν μέχρι το σπίτι μας. Δεν ξέρω τι είδαν και φοβήθηκαν για μένα».

Και ο Δ.Χ. 90 ετών, μικρός έμπορος, είπε πως στον Σιδηροδρομικό Σταθμό πήγαινε συχνά για να πωλήσει τσιγάρα Ματσάγγου σε κουτιά των 120 τσιγάρων σε Γερμανούς που έφευγαν με το τρένο: «Τσιγάρα έδινα στο Τούρκικο καφενείο (γωνία Κύπρου-Παναγούλη) και στα Άσπρα πουλιά, της οδού Ολύμπου».

Ο Β.Σ. 89 ετών, θυμάται κι αυτός πως πωλούσε χύμα καπνό που ψιλοέκοβε ο πατέρας του στο «χαβάνι». Το έφερναν από το Δερελί (Γόννοι) και από το Σαρλίκι (Όσσα) με το ποδήλατο. Ο ίδιος θυμάται τη γερή κλωτσιά από Γερμανό όταν, έχοντας στην πλάτη το μεγάλο καρβέλι ψωμί σ’ ένα τσουβάλι, το μετέφερε από το Τσουλάρ (Μελία) με το τρένο στους δικούς του. «Αφού μ’ έριξε κάτω απ’ το τρένο, το πήρα με τα πόδια για τη Λάρισα, μέχρι που βράδιασε».

Ένα τραγικό γεγονός με αρκετά θύματα που είδαν τα παιδικά της μάτια, μας αφηγείται η Σ.Χ. 81 ετών. «Όταν άρχισαν να ουρλιάζουν οι σειρήνες μέσα στο αεροδρόμιο, Σεπτέμβριος ήταν του 1943, με πήρε η νονά μου στην αγκαλιά της και με πήγε να κρυφτούμε πίσω από το ανάχωμα της Ν. Σμύρνης, στα περιβόλια του Κωστή. Όταν τελείωσαν οι βομβαρδισμοί και έφυγαν τα αεροπλάνα, στην επιστροφή, στο περιβόλι του Σούρμπη, είδα κομματιασμένα σώματα, σκορπισμένα εδώ κι εκεί…». Ο Κ.Χ. 92 ετών, περνώντας μπροστά από τον Άγιο Κωνσταντίνο, «είδα σκοτωμένους κάτω στον δρόμο από άνδρες των ΕΑΣΑΔ (Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστής Δράσης), παρακρατικής φιλογερμανικής οργάνωσης τότε, ενώ την ώρα εκείνη περνούσε γερμανική φάλαγγα». Ο Δ.Α. 87 ετών λέει για τους βομβαρδισμούς: «Πήγαμε με τον πατέρα μου να αγοράσουμε μισή κολόνα πάγο από το παγοποιείο του Λεόντιου, ακούσαμε τους πυκνούς βομβαρδισμούς, πήραμε τον πάγο και έχοντάς τον μέσα σε τσουβάλι μία ο ένας και μία ο άλλος στην πλάτη, φτάσαμε στο σπίτι μας, στον Άγιο Αθανάσιο».

Γερή κλωτσιά από γερμανική μπότα δοκίμασε ο πισινός του Ι.Β. 86 ετών, όταν πήγαινε ν’ αγοράσει κάρβουνα για το μαγκάλι από την «Τετάρτη», πάνω στο Φρούριο. Αφού του έδωσε το «φιλοδώρημα» ο Γερμανός, έστειλε τον μικρό στο σπίτι του. «Υπήρξαν και στιγμές ανθρωπιάς από κάποιους Γερμανούς στρατιώτες, μας διηγείται ο Γ.Σ. 82 ετών. Όταν είχαμε στο σπίτι μας δύο Γερμανούς, ένας απ’ αυτούς, ο Γιόχαν, μας έφερε ένα βράδυ πολλές σοκολάτες, λέγοντας στον πατέρα μου fur die kindern (για τα παιδιά).

Ο Ν.Π. 85 ετών θυμάται τους Ιταλούς στρατιώτες που στέκονταν μπροστά από το Νοσοκομείο (31ης Αυγούστου) και στρατολογούσαν εργάτες, φωνάζοντας αννκγαρεία, αννκγαρεία…».

Ο Δ. Μ. 90 ετών μας πληροφορεί για το καταφύγιο που ήταν κάτω από το ρολόι της πόλης, αφού οι Γερμανοί όπως λέει βομβάρδιζαν επί τρία μερόνυχτα.

Όταν αυτοί σταμάτησαν, η βλάχα μάνα μας έλεγε επίμονα «Τσίπα Τσούμ», δηλαδή, πάμε να φύγουμε στο πατρικό της στη Γούνιτσα (Αμυγδαλέα)».

Ο ίδιος θυμάται τους νεκρούς που ήταν «σκοτωμένοι με άγριο τρόπο από τους άνδρες των ΕΑΣΑΔ στη γωνία Παπακυριαζή και Ρούσβελτ, αλλά και αλλού».

Ο Κ.Λ. 90 ετών είδε να περνάνε την πύλη του στρατοπέδου του 24 Συντάγματος Πεζικού και να «στρατοπεδεύουν εκεί. Στην Κεντρική πλατεία είδα έναν Γερμανό να βγάζει το πιστόλι και να σκοτώνει έναν πατριώτη που τον κρέμασαν οι ΕΑΣΑΔίτες κι εκείνος σφάδαζε κρεμασμένος στην κολόνα της ηλεκτρικής εταιρείας. Η κολόνα αυτή, κάποιος είπε, ότι μεταφέρθηκε και στήθηκε στο προαύλιο του ναού των Αγίων Σαράντα».

Ίσως να μην έπρεπε να δώσουμε στον σημείωμα αυτό το βαρύ κλίμα εκείνης της εποχής, αλλά πώς να το κάνουμε, οι μνήμες δεν φυλακίζονται και οι αφηγητές μας με μεγάλη προθυμία μάς είπαν αυτά που έζησαν.

Από τον Τάσο Πουλτσάκη