Το ελληνικό σύστημα χαρακτηρίζεται ως μεικτό διότι ένα μέρος της χρηματοδότησής του προέρχεται από τις ασφαλιστικές εισφορές, και ένα άλλο μέρος προέρχεται από τη φορολογία. Επίσης, είναι αυξημένη η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα τόσο στην παροχή όσο και στη χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας. Το ΕΣΥ ιδρύθηκε το 1983 και στόχευε στη γενικότερη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας. Οι βασικοί του στόχοι ήταν: η ισότιμη παροχή και χρηματοδότηση υπηρεσιών υγείας με πλήρη κάλυψη του πληθυσμού, η ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, η αποκέντρωση του σχεδιασμού και η βελτίωση της οργάνωσης των υγειονομικών υπηρεσιών.

Οι υπηρεσίες υγείας του ΕΣΥ υπάγονται διοικητικά σε υγειονομικές περιφέρειες, η πρωτοβάθμια φροντίδα παρέχεται από τους ασφαλιστικούς φορείς, τα νοσοκομειακά εξωτερικά ιατρεία, τους ιδιώτες ιατρούς και από κέντρα υγείας, η δευτεροβάθμια φροντίδα παρέχεται από τα νοσοκομεία και οι αμοιβές των νοσοκομειακών ιατρών είναι με μισθό, ενώ των ιδιωτών ιατρών κατά υπηρεσία. Η χρηματοδότηση του συστήματος υγείας γίνεται μέσω ενός μεικτού συστήματος. Οι κύριοι πόροι είναι η γενική φορολογία και η κοινωνική ασφάλιση και οι ιδιωτικές δαπάνες.

Μια σειρά από κοινωνικο-οικονομικές προκλήσεις, όπως η δημογραφική γήρανση, η αυξημένη ζήτηση για υγειονομικές υπηρεσίες, η «γήρανση» του υγειονομικού ανθρώπινου δυναμικού, οι έντονες μεταναστευτικές ροές θα δοκιμάσουν τις αντοχές των συστημάτων υγείας. Η εύρεση των απαραίτητων οικονομικών πόρων για τη βιωσιμότητα και διατηρησιμότητα των συστημάτων υγείας αποτελεί το διακύβευμα για τη χάραξη πολιτικής με μακροχρόνιο ορίζοντα. Οι υγειονομικές μονάδες χαρακτηρίζονται από έντονο νοσοκομειοκεντρικό και ιατροκεντρικό χαρακτήρα, ενώ θα έπρεπε να διαθέτει ασθενοκεντρικό και ανθρωποκεντρικό. Η αριστοποίηση και πλήρης εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, η σύνταξη προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής υγείας σε ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού, η εισαγωγή του θεσμού του οικογενειακού ιατρού ως «πυλωρού» του συστήματος υγείας, η νομοθέτηση για τη διαχείριση του εθελοντικού αίματος, η στοχευμένη συγχώνευση υγειονομικών μονάδων, η εκ βάθρων αναδιοργάνωση του ΕΚΑΒ, η καταπολέμηση της ιατρικής παραοικονομίας, η οποία τείνει να πάρει διαστάσεις μάστιγας σπιλώνοντας τους ιατρούς εκείνους οι οποίοι σέβονται τον όρκο του Ιπποκράτη, κρίνονται ως απαραίτητα μέτρα.  Επιπρόσθετα, η υλικοτεχνική και διοικητική ενίσχυση των κέντρων υγείας, ώστε να αποτελούν κυματοθραύστη των άσκοπων ροών προς τα δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια νοσοκομεία, η εισαγωγή του προσυμπτωματικού ελέγχου κυρίως σε γεωγραφικές περιοχές όπου εντοπίζεται επιδημιολογικό ενδιαφέρον, η έμφαση στα γενόσημα φάρμακα (με διασφάλιση της ποιότητας) με σαφή ανατιμολόγηση καθώς και η εξέταση της θέσπισης ασφαλιστικής τιμής αναφοράς, ώστε να εκφράζονται οι προτιμήσεις των χρηστών και η ελεγχόμενη και τεκμηριωμένη συνταγογράφηση των γιατρών, η χάραξη μακρόπνοης στρατηγικής των διοικήσεων των νοσοκομείων με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια, η εφαρμογή πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης των πανεπιστημιακών ιατρών στο δημόσιο νοσοκομείο κόβοντας τον «ομφάλιο λώρο» με τα ιδιωτικά νοσοκομεία θεωρούνται ως αναγκαία μέτρα. Επίσης η κατάρτιση σφαιρικών προϋπολογισμών και η απαρέγκλιτη τήρησή τους, η ολοκλήρωση της μηχανοργάνωσης του συνόλου των υγειονομικών μονάδων και η εφαρμογή διπλογραφικού συστήματος, η σταδιακή και δίκαιη αποκατάσταση των μισθολογικών στρεβλώσεων που υπέστη το ιατρικό δυναμικό, η τμηματική πρόσληψη νοσηλευτικού προσωπικού, ώστε να επιτευχθεί σύγκλιση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, η αξιολόγηση του ιατρικού, νοσηλευτικού και διοικητικού προσωπικού με διαφοροποίηση των αμοιβών οι οποίες θα συνδέονται με την παραγωγικότητα, η ψυχιατρική μεταρρύθμιση-αποασυλοποίηση με την τομεοποίηση εξωνοσοκομειακών ψυχικών μονάδων θα βελτιώσουν σε μέγιστο βαθμό την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα του συστήματος υγείας. Η δημιουργία εθνικού portal υγείας στα πρότυπα του NHS του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο αποτελεί το πρώτο σημείο αναφοράς για τον Βρετανό ασθενή, η επιχειρησιακή ένταξη των στρατιωτικών ασθενοφόρων στον στόλο του ΕΚΑΒ, η θέσπιση μέτρων κινητροδότησης του ιατρικού προσωπικού ώστε να επιλέγει και να ακολουθεί την ειδικότητα της γενικής ιατρικής, η οποία δεν διαθέτει κοινωνικό κύρος, η κατασκευή ενοποιημένου δικτύου τηλεϊατρικής, η τακτική λειτουργία τηλεϊατρείων, η ηλεκτρονική κάρτα υγείας, η κατ’ οίκον φροντίδα, η εισαγωγή ηλεκτρονικού βιβλιαρίου, η εφαρμογή σύγχρονων εργαλείων management, η ισοκατανομή του υγειονομικού δυναμικού, ώστε να εξαλειφθούν φαινόμενα υποστελέχωσης ή υπερστελέχωσης κρίνονται ως επιβεβλημένα προς άμεση υλοποίηση. Ακόμη, τα χειρουργεία ημέρας, ο εργασιακός «επαναπατρισμός» των αποσπασμένων υπαλλήλων, η ίδρυση κέντρων υγείας αστικού τύπου, τα οποία θα λειτουργούν ως «φίλτρα διήθησης» των περιστατικών, η βελτίωση του συστήματος προμηθειών ώστε να επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας, η θέσπιση οικονομικών κινήτρων βελτίωσης και υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των υγειονομικών περιφερειών και η απορρόφηση των στρατιωτικών νοσοκομείων στο ΕΣΥ θα αυξήσει τη λειτουργικότητα των υγειονομικών δομών.

Η άνωθεν δέσμη πολιτικών θα έχει ως απόρροια την εξοικονόμηση πολύτιμων πόρων και τη διοχέτευση τους σε αδύναμες δομές του ΕΣΥ, τη μείωση της λίστας αναμονής, την ενδυνάμωση του αισθήματος εμπιστοσύνης των ασθενών προς το ΕΣΥ, η αύξηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, τη βέλτιστη χωρική συγκέντρωση υγειονομικών μονάδων ανάλογα με τις υγειονομικές απαιτήσεις της κάθε περιοχής ξεχωριστά, «καταργώντας» τον νόμο της «αντίστροφης φροντίδας» του Hart σύμφωνα με τον οποίο δημιουργούνται υγειονομικές μονάδες εκεί όπου καταγράφεται υψηλό εισόδημα και όχι πραγματικές ανάγκες, η παύση της άσκοπης μετακίνησης του ασθενούς εντός του συστήματος με σκοπό την απόσπαση δεύτερης και τρίτης γνώμης, η μείωση των επαναεισαγωγών των χρόνιων ασθενών, η βελτίωση των δεικτών υγείας του πληθυσμού, η άμβλυνση των περιφερειακών υγειονομικών ανισοτήτων, η μείωση των διαπεριφερειακών ροών προς τα δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια νοσοκομεία, ο ρόλος των οποίων είναι η αντιμετώπιση δυσδιάγνωστων και κρίσιμων περιστατικών, αλλά και η ερευνητική παράγωγη, η βέλτιστη κατανομή πόρων ανά περιφέρεια, η αύξηση της προσβασιμότητας και προσπελασιμότητας ιατρικών δεδομένων.

Η κρίση αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για την ελληνική οικονομία και για τον τομέα της δημόσιας υγείας. Ωστόσο, κάθε αλλαγή αποτελεί ταυτόχρονα και μια ευκαιρία για μεταβολές και την αντιμετώπιση χρόνιων ανισορροπιών και παθογενειών.

Από τον  Στυλιανό-Ειρηναίο Μακρή, οικονομολόγο-σύμβουλο Επιχειρήσεων ΜΒΑ-ΜSc Λογιστική και Χρηματοοικονομικά