η γέφυρα του Πηνειού. Η περιγραφή γίνεται στον «Βίο του αμαρτωλού Πολυκάρπου» που έγραψε ο ιεροδιάκονος Ιγνάτιος, παρών στην εκτέλεση. Έγινε με εντολή του Μαχμούτ πασά Δράμαλη ως αντίποινα στις επαναστατικές κινήσεις στη Θεσσαλία (Πήλιο, Άγραφα). Όπως δείχνουν δύο πρόσφατα δημοσιευμένες μελέτες «Η οργή του σουλτάνου» (ΕΑΠ: αλληλογραφία του Μαχμούτ Β’ για την Ελληνική Επανάσταση) και H. Sükrü Ilıcak, «Those Infidel Greeks»..., σελ. 160 [Leiden, Brill: αλληλογραφία για την αποσταλείσα στην Κων/πολη κεφαλή του καρατομηθέντος, βλ. Google], η εντολή εκτελέσεως δόθηκε από τον σουλτάνο παρά το γεγονός ότι η Θεσσαλία δεν απασχόλησε την Υψηλή Πύλη. Υπήρξε αρνητική έκθεση από τον Δράμαλη, από εμπάθειά του όπως λέγει ο ιεροδιάκονος Ιγνάτιος.
Ο ίδιος περιγράφει με έντονα χρώματα έναν διαφορετικό Πολύκαρπο που αντί για «αμαρτωλός» εμφανίζεται ως «αρματολός», όπως τονίζει ο εκδότης του κειμένου Σπ. Ζέγκος (1927). Ο Πολύκαρπος συγκρούεται συνεχώς με διοικητικά όργανα, Χριστιανούς και μουσουλμάνους (Αλή πασάς, Βελή πασάς, Δράμαλης) ζητώντας την εφαρμογή των κανόνων της Εκκλησίας επισείοντας το φιρμάνιο διορισμού του. Περιγράφονται πέντε επεισόδια. Το πιο έντονο συνέβη όταν ο Αλή πασάς επέβαλε το 1815 τον έμπιστό του Άνθιμο ως επίσκοπο Σταγών καταχρηστικά, αφού υπήρχε άλλος στη θέση αυτήν. Ο Πολύκαρπος τότε χάριν οικονομίας, για να μην οξύνει τα πράγματα εις βάρος της Εκκλησίας, ανέχθηκε τον Άνθιμο, αλλά τον έδιωξε το 1820/21. Η πραγματική μορφή του Πολυκάρπου φαίνεται από την περιγραφή του Άγγλου γιατρού Η. Holland: άνθρωπος μειλίχιος, σίγουρος στις ιδέες και πράξεις του, φιλόξενος και ευγενικός, μορφωμένος και κοντά στον λαό, τον οποίο ενημερώνει με κήρυγμα στον κατάμεστο Άγιο Αχίλλιο (ενώπιον 500 ατόμων!). Το Πατριαρχείο τονίζει τη φιλανθρωπία και ίδρυση σχολείων. Αυτός όμως που είναι ενθουσιασμένος με τον Πολύκαρπο είναι ο Ιωάννης Βηλαράς, όταν στη γιορτή του Αγίου Πολυκάρπου (23 Φεβ.) γράφει ένα ποίημα όπου σχολιάζει: «Πασκάς για την Αλήθεια»! Σε σημείο μάλιστα να τονίζει ότι υπάρχουν δύο Πολύκαρποι, ένας στον ουρανό, ο άγιος και ένας στη γη, ο Λαρισαίος Μητροπολίτης! Υπερέβαλε ο Βηλαράς; Συνήθως καυτηρίαζε τους πάντες, και κληρικούς. Κατά τον Holland ο Πολύκαρπος συγκέντρωνε τους δημοτικιστές Λογίους στη Μητρόπολη, συζητώντας ελεύθερα την πορεία του Γένους.
Η αλήθεια είναι ότι ο Πολύκαρπος ήταν στρατευμένος. Αυτό υπονοεί ποιητική αδεία ο «Βίος», που είναι έργο επηρεασμένο από τις συμβάσεις της τέχνης της εποχής του ρομαντισμού, όπως εξελίχθηκε από το 1789 (Γαλλική Επανάσταση, άνοδος του μεταρρυθμιστή σουλτάνου Σελήμ Γ’). Τον «Βίο» επικυρώνει ένα πολύ γνωστό κείμενο, η «Ελληνική Νομαρχία» («Πολιτεία που άρχουν οι νόμοι») (1806) από τον Ανώνυμο συγγραφέα που γνωρίζει άριστα την κατάσταση στην Ήπειρο-Θεσσαλία. Δηλαδή το βασίλειο της αυθαιρεσίας του συστήματος Αλή πασά, όπως τον καταγγέλλει.
Παρατηρείται μάλιστα το εξής εκπληκτικό. Ό,τι συστείνει στη θεωρία ο Ανώνυμος Ηπειρώτης, ο εκ Δάρδας Ηπείρου Πολύκαρπος το βάζει σε πράξη! Η Ε.Ν. πλησιάζει πολύ στον «Βίο» το 1805, όταν (σε σημείωση που δεν είναι απαραίτητα του συγγραφέα) αναφέρεται στη Μητρόπολη Άρτας, όπου την επόμενη χρονιά βρέθηκε ο Πολύκαρπος. Είναι ένα καταγγελτικό κείμενο που προτείνει μία νέα (ανανεωμένη) αντίληψη ζωής των Ελλήνων, πέρα από την εκμάθηση της στρατιωτικής τέχνης: την ανάγκη η ανώτερη ηγεσία της Εκκλησίας να οργανώσει την παιδεία, π.χ. οι μοναχοί να μορφωθούν, για να φωτίζουν με οργανωμένο κήρυγμα τον αγράμματο λαό. Ο Ανώνυμος εισηγείται ως δάσκαλος με παρρησία τη νέα παιδεία: εξισορρόπηση με τον ρεαλισμό της ζωής έναντι υπερβολών των Πιστών, εμπέδωση του κηρύγματος, εκπαίδευση στα όπλα κ.ο.κ.
Τώρα πια φαίνεται από τον «Βίο» ότι ο ίδιος ή διάβασε πολύ καλά την Ε.Ν. ευρισκόμενος στην Κων/πολη (1806-κ.ε.), όπου σπούδασε (στην Πατριαρχική Σχολή) ή ακόμα ότι διδάχθηκε ο ίδιος από τον μεγάλο διδάσκαλο που το συνέγραψε ή έστω συσχετίσθηκε με τον κύκλο του. Ο Πολύκαρπος μαθήτευσε στον Γιαννιώτη Αθανάσιο Ψαλίδα, τον οποίο ο Κων/νος Κούμας θεωρεί ως τον μεγαλύτερο των διδασκάλων και τα Ιωάννινα πρωτεύουσα της παιδείας των Ελλήνων!
Ο Πολύκαρπος, ως πνευματικό παιδί των γερόντων Μητροπολιτών Γρηγορίου Δέρκων και Διονυσίου Καλλιάρχη Εφέσου (του από Λαρίσης, που έκτισε τον Άγιο Αχίλλιο και το σχολείο του το 1794), αυτών που πρόσφατα η Εκκλησία μετέφερε στην τάξη των αγίων, ήταν στρατευμένος στην Εκκλησία και το Γένος. Στην ομάδα συμμετείχε ο Παΐσιος Σταγών, ο οποίος κατείχε την «Ελληνική Νομαρχία» (βλ. έκδοση Βαλέτα) και τη δώρισε με τη βιβλιοθήκη του στη Μονή Αγίας Τριάδος Μετεώρων! Συμμετείχε σε ένα κίνημα ανανέωσης, στη συνέχεια της Ε.Ν. Θα ταίριαζε μία σύγκριση, τηρουμένων των αναλογιών, με τον ανανεωτή αρχιμ. Ευσέβιο Ματθόπουλο και τον φιλολαϊκό επίσκοπο Φλωρίνης Αυγουστίνο Καντιώτη τον 20ό αιώνα! Είχε το χάρισμα να ομιλεί ελεύθερα, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν...