Είθισται στην Ελλάδα να επικρατεί ένα εμφυλιοπολεμικό κλίμα στα πολιτικά, δείγμα ευρύτατων συγκρούσεων, ανέκαθεν. Τα πάθη τα πληρώσαμε ακριβά με αιχμαλωσία στο διηνεκές (Ρωμαιοκρατία, Λατινοκρατία /σταυροφορίες, Τουρκοκρατία, Βαυαροκρατία). Διχαστική δεν ήταν και η κόντρα Κωνσταντίνου – Βενιζέλου που κορυφώθηκε στα Νοεμβριανά με δίλημμα την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο πλάι στην ΑΝΤΑΝΤ ή την «ουδετερότητα»;
Φεβρουάριος 1915. Ο Βενιζέλος παραιτείται, καθώς δεν έγινε δεκτή η πρότασή του για την αποστολή ελληνικών δυνάμεων στα Δαρδανέλια. Πιθανόν να ’χαμε νίκη της Αντάντ αντί πανωλεθρίας, με κυρίαρχο…τον Κεμάλ, δίχως Κύπρο που έταξαν οι Άγγλοι.
31/5/1915, ο Βενιζέλος θριαμβεύει, ο Κωνσταντίνος λόγω ασθένειας και δόγματος «διαρκούς ειρήνης» τον ορκίζει Αύγουστο... Η κυβέρνηση αποφάσισε είσοδο της χώρας στον πόλεμο (με Αντάντ), αλλά πάλι ο βασιλιάς διαφώνησε. Τον Κωνσταντίνο επηρέαζε η σύζυγός του Σοφία, που υπερθεμάτιζε για νίκη του αδελφού της, Γουλιέλμου (αυτοκράτορας Γερμανίας).
24/9/1915, ο Βενιζέλος ζητά συνδρομή στη Σερβία. Ο βασιλιάς αρνείται και κείνος παραιτείται. Βουλγαρικά στρατεύματα καταλαμβάνουν Α. Μακεδονία (29/8/1916). Αγγλογαλλικά τη Θεσσαλονίκη, χάριν «ανεφοδιασμού» της Σερβίας. 7.000 του Δ’ Σώματος Στρατού κατέληξαν αιχμάλωτοι σε γερμανικό στρατόπεδο (Γκέρλιτς).
30/9/1915, η Γερμανία πρότεινε στην Ελλάδα «ουδετερότητα defacto». Αν κέρδιζε τον πόλεμο, θα εξασφάλιζε τον Ελληνισμό Πόντου, Ιωνίας. Θα παραχωρούσε στην Ελλάδα τη Β. Ήπειρο, διαρρύθμιση των συνόρων προς Βουλγαρία (σε ποια γραμμή;). Μελλοντικά θα ’δινε Δωδεκάνησα, Κύπρο. Οι σύμμαχοι δεν εγγυόταν την ακεραιότητα της Ελλάδας. Ο Κωνσταντίνος, επέμενε: «Το ελληνικό αίμα είναι λιγοστό! να το χύσουμε για χάρη σας, κύριοι της Αντάντ, θέλουμε ανταλλάγματα». Ο Βενιζέλος δεν έθετε θέμα ανταλλαγμάτων. Επεδίωκε συμμετοχή στον πόλεμο άνευ όρων, εμπιστευόμενος τις διαπραγματευτικές ικανότητές του.
6/12/1915, νέες εκλογές, (ο Βενιζέλος δεν μετέχει) νέα κυβέρνηση Σ. Λάμπρου. Ο διχασμός οξύνεται. 1916-1918, χιλιάδες Έλληνες χάνουν τη ζωή (Β’ Βουλγαρική Κατοχή Α. Μακεδονίας). Χωριά και πόλεις υπέστησαν λιμοκτονία, διώξεις, ομηρίες, συλλήψεις, φυλακίσεις, βιαιοπραγίες, βασανισμούς από τη μυστική βουλγαρική αστυνομία και τον κατοχικό στρατό.
16/8/1916, ξεσπά κίνημα στη Θεσσαλονίκη (Εθνικής Αμύνης) με Βενιζέλο, Π. Κουντουριώτη (ναύαρχος), Π. Δαγκλή (στρατηγός), υποστηριζόμενο από συμμάχους. Η εκεί 2η κυβέρνηση στις 23/11/1916 κήρυξε τον πόλεμο κατά των Κεντρικών Αυτοκρατοριών.
18/11/1916, η ΑΝΤΑΝΤ, ενοχλημένη απ’ την «αμαχητί» παράδοση: Ρούπελ, Α. Μακεδονίας στον Άξονα, αποβίβασε 3.000 στρατιώτες σε Πειραιά, Αθήνα. Όμως νικήθηκαν απ’ τους φιλοβασιλικούς επίστρατους (Μεταξάς). Νεκροί, 194 Σύμμαχοι, 82 Έλληνες, συν τραυματίες. Επί 2 μέρες ο στόλος τους βομβάρδιζε πέριξ του παλατιού, στόχους Αθήνας, αξιώνοντας άμεση παράδοση πυροβολικού, ελληνικού στόλου (30 σκάφη). Ακολούθησε πογκρόμ επιστράτων εναντίον βενιζελικών: 500 καταστήματα λεηλατήθηκαν, 900 πολίτες στις φυλακές, 30 λουκέτα σε εφημερίδες, εκατοντάδες αδικοσκοτωμένους πρόσφυγες και μη. «Από 19 μέχρι 23 Νοεμβρίου ωδηγούντο πλησίον φθισιατρείου «Σωτηρία» Μικρασιάται. Εθανατώνοντοώς κατάσκοποι… των Αγγλογάλλων! Εδιώχθησαν απ’ τούς Τούρκους και ηύραν άδικον τέλος εις την Ελλάδα». (Κων. Βεντίρης).
Οι «Επίστρατοι» εκκόλαψαν το αυγό του φιδιού, στρώνοντας τον δρόμο στις δικτατορίες Πάγκαλου, Μεταξά, Παπαδόπουλου. Προσθέστε: εξορίες, ξερονήσια, βασανιστήρια, δωσίλογους, εγκλήματα Κατοχής, Εμφυλίου. Αμαρτίες που πλήρωσε η μοναρχία στο δημοψήφισμα του 1974. «Επίγονοί» τους και σήμερα ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία.
25/11/1916 η βενιζελική κυβέρνηση (Θεσσαλονίκη) κηρύσσει έκπτωτο τον Κωνσταντίνο, ενώ η Αντάντ επιβάλει ναυτικό αποκλεισμό. Η Αθήνα πεινά. 12/12/16, συντεχνίες, Ι. Σύνοδος κάλεσαν τον λαό (πεδίον Άρεως), όπως «ρίψει λίθον αναθέματος κατά του τρισκατάρατου προδότη Βενιζέλου». Στους πρώτους μήνες του 1917 οι Γάλλοι αποσύρθηκαν διακριτικά μα στην Αθήνα βασίλεψε το χάος.
24 Μαΐου 1917, η κυβέρνηση Λάμπρου παραιτείται. Η νέα (Αλέξανδρος Ζαΐμης) δέχεται τελεσίγραφο απ’ τον αφιχθέντα στην Αθήνα ύπατο αρμοστή των Συμμάχων Jonnart, για παραίτηση Κωνσταντίνου (και διαδόχου Γεώργιου), υπέρ του δευτερότοκου Αλέξανδρου (3η κατοχή). 29/5 ο Jonnart, κατέλαβε τον Ισθμό της Κορίνθου, άλλοι αποβιβάστηκαν στον Πειραιά κι ο Ζαΐμης συνειδητοποιώντας την κατάσταση, πείθει τον Βασιλιά ν’ αποσυρθεί. Η βασιλική οικογένεια μέσω Ιταλίας έφτασε Ελβετία (2/6/1917).
Τον Αλέξανδρο επέλεξαν οι ξένοι για Βασιλιά της Ελλάδας (1917). Άξια προσοχής αυτή η περίοδος γιατί ’ναι «γκαστρωμένη». Οι σχέσεις του με τον Βενιζέλο, βελτιώνονταν με καλές υποθήκες. Πρόκειται για χρόνια γεμάτα ανακατατάξεις: Η Συνθήκη των Σεβρών υπεγράφη (μεγάλη Ελλάδα), ο στρατός νικούσε. Η βασιλεία του, απέναντι στον Βενιζέλο, ξεκίνησε επιφυλακτικά έως εχθρικά. Μετατράπηκε όμως σε θαυμασμό και αρμονική συνεργασία. Ο ένας είχε ανάγκη τον άλλον ειδικά στο θρίλερ του, με κόρη Μακεδονομάχου, την Ασπασία Μάνου που υπεραγαπούσε και ήθελε δίχως άλλο, στεφάνι.
Ο Αλέξανδρος σπούδασε στην Ευελπίδων. Στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο (1913) υπηρέτησε με τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού ως διαγγελέας του πατέρα του. Όμως δεν ήταν φτιαγμένος για στρατιωτική ζωή. Λάτρευε, αυτοκίνητα ταχύτητας, διασκεδάσεις με σημαντικές επιτυχίες στις γυναίκες, λόγω εμφάνισης και βασιλικής καταγωγής.
Τον μπονβιβέρ δεν τον συνεπήρε ο θρόνος της Ελλάδας, καθώς μετά τον πατέρα του, σειρά είχε ο πρωτότοκος Γεώργιος. Κι όμως έγινε ελέω μεγάλων δυνάμεων, με θητεία ικανοποιητική, με υπερβάσεις, εξάρσεις γεμάτες υποσχέσεις για σχεδιασμούς κι οράματα κείνης της περιόδου. Η “μοίρα”, ήταν καλή και σκληρή μαζί του.
Η δαγκωματιά ενός πιθήκου στο Τατόι ήταν μοιραία. Οδήγησε τον Αλέξανδρο στον θάνατο. (Οκτώβριος 1920). Ακολούθησαν οι εκλογές Νοεμβρίου 1920, η πανωλεθρία Βενιζέλου, η επάνοδος, με δημοψήφισμα, Κωνσταντίνου, η μικρασιατική καταστροφή.
Με τα «αν», δεν γράφεται Ιστορία. Όμως, αν ο πίθηκος δεν δάγκωνε τον Αλέξανδρο, η μοίρα της Ελλάδας, ίσως ήταν διαφορετική.
*Ο Πέτρος Ιωάννου είναι απόμαχος της εκπαίδευσης.
