Αυτό θα είναι το αντικείμενο του σημερινού άρθρου.
Ανατρέχοντας κάποιος στο κάπως μακρινότερο αλλά και το πρόσφατο παρελθόν μπορεί εύκολα να πληροφορηθεί ότι για την αντιμετώπιση του σοβαρότατου ζητήματος της ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, όσοι έχουν ασχοληθεί, φορείς, επιμελητήρια, πανεπιστήμια, συνέκλιναν στην άποψη/πρόταση ότι θα έπρεπε να δημιουργηθεί σε κάθε υδατικό διαμέρισμα ή περιφέρεια ένας Φορέας Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων, που θα συγκέντρωνε όλες τις σχετικές αρμοδιότητες. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές σοβαρές εκδηλώσεις που κατέληξε σε αυτή την πρόταση ήταν η ημερίδα που είχε διοργανώσει το Τεχνικό Επιμελητήριο – Τμ. Κεντρ. & Δυτ. Θεσσαλίας τον Φεβρουάριο του 2014 υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Θεσσαλίας, με συμμετοχή σημαντικών ομιλητών από δημόσιους οργανισμούς, φορείς και πανεπιστήμια, που κατέληξε στην πρόταση δημιουργίας Φορέα Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Θεσσαλίας. Αναγνωρίζοντας την αξιόλογη συνεισφορά όλων όσων έχουν ασχοληθεί με το θέμα της διαχείρισης των υδατικών πόρων, αισθανόμαστε την ανάγκη να κατατεθεί στη δημόσια συζήτηση μία άποψη για μία δομική αδυναμία στην όλη προσέγγιση, με την προσδοκία ότι αυτή θα ενισχυθεί και θα γίνει πιο αποτελεσματική. Η αδυναμία αυτή συνίσταται στο γεγονός ότι στην εν λόγω προσέγγιση διαχωρίζονται δύο παράγοντες που είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένοι, δηλαδή το έδαφος και το νερό. Και αυτό γιατί μία βασική λειτουργία του εδάφους είναι ότι μέσω αυτού ρυθμίζεται η ποσότητα και η ποιότητα του νερού. Το έδαφος παρεμβαίνει καθοριστικά άμεσα στο μέρος του κύκλου του νερού που συνδέεται με το χερσαίο τμήμα της γης και έμμεσα με τον κύκλο του νερού σε ολόκληρο τον πλανήτη μέσω της στενής του σχέσης με την κλιματική αλλαγή που συνίσταται στη συμμετοχή στη ρύθμιση του κλίματος, επηρεάζοντας σημαντικά τη ροή των αερίων του θερμοκηπίου.
Η σημασία και ο ρόλος του εδάφους στη διαχείριση του νερού, εκτός από τον τεράστιο αριθμό δημοσιευμάτων και βιβλίων στο επιστημονικό πεδίο, σε πολιτικό επίπεδο περιγράφεται με σαφήνεια (και) στο ψήφισμα της 28/4/21 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την προστασία του εδάφους (2021/2548(RSP), το οποίο αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη νομοθέτησης της προστασίας και διαχείρισης του εδάφους σε αναλογία με την αντίστοιχη νομοθέτηση για τη διαχείριση του νερού (οδηγία πλαίσιο 2000/60/ΕΚ). Στο ψήφισμα αυτό αναφέρεται ενδεικτικά επί λέξει ότι «τα εδάφη διαδραματίζουν ζωτικής σημασίας ρόλο στη διαχείριση των υδάτων, καθώς τα υγιή εδάφη με υψηλό ποσοστό οργανικής ύλης συμβάλλουν περισσότερο στα υδατικά συστήματα …» ή ότι «υπογραμμίζει τον πολυλειτουργικό ρόλο του εδάφους …στην πρόληψη των πλημμυρών και της ξηρασίας ...και στον ...κύκλο του νερού και των θρεπτικών στοιχείων, αποθήκευση και φιλτράρισμα…». Σημειώνεται επίσης ότι, όπως αναγνωρίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η καθυστέρηση ψήφισης σχετικής νομοθεσίας οφείλεται σε μειοψηφία χωρών της ΕΕ, με τη Γερμανία να πρωτοστατεί (η σημείωση για τη Γερμανία δική μας). Το έδαφος λοιπόν συνδέεται αναπόσπαστα με το νερό ρυθμίζοντας την ποσότητα και ποιότητά του.
Πώς είναι επομένως δυνατόν να συζητάμε για διαχείριση του νερού χωρίς ταυτόχρονα να συζητάμε για το έδαφος; Πώς είναι δυνατόν να διαχειριζόμαστε το νερό χωρίς να περιλαμβάνουμε και τη διαχείριση του παράγοντα που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποσότητα και ποιότητά του; Θεωρούμε λοιπόν ότι το έλλειμμα της πρότασης για την αντιμετώπιση του τεράστιου προβλήματος της ορθολογικής διαχείρισης του νερού με τη δημιουργία αρμόδιου φορέα, είναι προφανές. Η άποψη δημιουργίας φορέα που θα συγκεντρώνει όλες τις αρμοδιότητες και στη διαχείριση του νερού είναι σε ορθή κατεύθυνση, αλλά φαίνεται ότι είναι σε σημαντικό βαθμό ελλειμματική. Κατά τη γνώμη μας στον φορέα αυτό θα έπρεπε να υπάγεται ταυτόχρονα και η διαχείριση του εδάφους. Διαφορετικά η αποτελεσματικότητα του φορέα θα είναι περιορισμένη. Κρίνεται λοιπόν ότι ένας παρόμοιος φορέας θα έπρεπε να ήταν ένας Φορέας Διαχείρισης των Εδαφοϋδατικών Πόρων. Η ιδέα να είναι ένας σε κάθε περιφέρεια είναι πολύ σωστή, δεδομένου ότι οι διαφορές και οι ιδιαιτερότητες σε περιφερειακό επίπεδο είναι μεγάλες και όπως είναι φυσικό είναι πιο πολύ γνωστές στις περιφερειακές υπηρεσίες. Μία τέλος παρατήρηση που κρίνεται απολύτως αναγκαία, είναι ότι η συμμετοχή του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στο ζήτημα αυτό πρέπει να είναι καθοριστική δεδομένου ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του νερού καταναλώνεται από τη γεωργία, όπως το ίδιο ισχύει και για τους Δήμους που διαχειρίζονται το νερό ύδρευσης.

*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, ερευνητής, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (e-mail: christotsadilas@gmail.com).