Το νερό, λοιπόν, που κληρονομήσαμε ως δημόσιο κοινωνικό αγαθό, πρέπει να το διαφυλάξουμε για εμάς, αλλά και για τις επόμενες γενεές.
Για κάποιους, όμως, πάνω από τα δημόσια κοινωνικά αγαθά βρίσκεται η εκμετάλλευση μέσω της ιδιωτικοποίησης του νερού.
Πολλά είναι τα παραδείγματα που η διαχείριση του νερού πέρασε σε ιδιωτικά χέρια (τζάμπα πώληση-εκμετάλλευση λέγεται), αφού κερδοσκόπησαν, αφού κατέστρεψαν δίκτυα, χωρίς συντήρηση, αφού προσλάμβαναν προσωπικό με κρατική επιδότηση στο τέλος το επέστρεφαν στο κράτος (κρατικοποίηση το λένε) εντελώς κατεστραμμένο και απαξιωμένο, με αποτέλεσμα να ξαναρχίσει το πρόβλημα από την αρχή.
Ένα τέτοιο έγκλημα επιχειρείται να συντελεστεί αυτήν την περίοδο στη χώρα μας και όχι μόνο.
Δύο παραδείγματα που δείχνουν την κατεύθυνση, αλλά και τον τρόπο που ατομικά σκεφτόμαστε χωρίς να λάβουμε υπ’ όψιν ούτε τις επόμενες γενεές, αλλά ούτε τη διατήρηση της ισόρροπης ανάπτυξης.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1ο. Στη χώρα μας ξεκίνησε η ιδιωτικοποίηση του νερού με την υπαγωγή της ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ στο ΤΑΥΠΕΔ, μεταφέρθηκε στο Υπερταμείο με νομικίστικα τερτίπια και είναι έτοιμο για ξεπούλημα, χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν, ούτε η άποψη της κοινωνίας ακόμη και τα δημοψηφίσματα ούτε οι νόμοι και οι δικαστικές αποφάσεις.
Χωρίς διαγωνισμούς, αλλά και με αποκλεισμούς, με παραχώρηση εξωτερικών υδραγωγείων μέσω ΣΔΙΤ, με παραχώρηση επί μέρους τμημάτων μέχρι να ολοκληρωθεί η μεταβίβαση σε ιδιώτες, με προσπάθειες να εμφανιστεί η όλη διαδικασία σαν επένδυση στρατηγικού χαρακτήρα, με τα μελλοντικά κέρδη να επανεπενδύονται και να δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας.
Δύο παρατηρήσεις μόνο.
α) Αν η επιχείρηση είναι κερδοφόρα, την κρατάς και κάνεις επενδύσεις ή μειώνεις την αξία του νερού για όφελος της κοινωνίας.
β) Μετά την πώληση ουδέν λάθος αναγνωρίζεται, που σημαίνει διαφορετικοί κανόνες κοστολόγησης και διαφορετική τιμολογιακή πολιτική πάντα με γνώμονα το κέρδος της εταιρείας και όχι την εξυπηρέτηση του κοινού. Ο έλεγχος ακόμη και της ποιότητας του νερού θα είναι εντελώς διαφορετικός, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε τι πίνουμε.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2ο. Οι κινητοποιήσεις στη Γαλλία εκτός από την ανάδειξη των κύριων προβλημάτων που μαστίζουν τη γαλλική κοινωνία οικονομικά, εργασιακά, κοινωνικά, κλιματική αλλαγή, ανέδειξαν και ένα επί μέρους ζήτημα που θα το έθετα με τίτλο «Διαχείριση υδάτων και αλληλεγγύη των γενεών».
Σε συγκεκριμένη περιοχή της Γαλλίας στο Sainte Soline οι διαδηλωτές διεκδικούν και επιδιώκουν την προστασία του νερού ως δημόσιο αγαθό και αντιτίθενται στην κατασκευή μιας τεράστιας δεξαμενής που θα χρησιμοποιείται για το πότισμα γεωργικών καλλιεργειών. Το νερό που θα γεμίζει τη δεξαμενή, θα αντλείται από τον υδροφόρο ορίζοντα.
Παρ’ όλο που η Γαλλία αυτήν τη στιγμή δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα στον ίδιο βαθμό με τη χώρα μας, εν τούτοις από τώρα προβλέπουν και αναδεικνύουν το επερχόμενο πρόβλημα της εξάντλησης των υπόγειων υδάτων λόγω της άντλησης.
Τι έχει γίνει στη χώρα μας όλα αυτά τα χρόνια που αντιμετωπίζει πολύ εντονότερα το πρόβλημα της άντλησης των υπόγειων υδάτων, αλλά και της επερχόμενης ερημοποίησης:
Από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα στη Θεσσαλία έχουμε 25-30.000 «νόμιμες» γεωτρήσεις. Η Νομαρχία και η Περιφέρεια εξέδιδαν νόμιμα άδειες για αυτές τις γεωτρήσεις, χωρίς προγραμματισμό και χωρίς ουσιαστικό έλεγχο.
Το βάθος των γεωτρήσεων ανέρχεται και στα 350-400 μέτρα και από εκεί γίνεται η άντληση των υδάτων για πότισμα των χωραφιών, αλλά και για πόσιμο νερό των πόλεων. Η πτώση της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα έγινε αισθητή όπως και οι διαμαρτυρίες κυρίως αρμόδιων και ειδικών φορέων, όπως είναι οι υδρογεωλόγοι.
Για να αντιληφθούμε καλύτερα το μέγεθος του προβλήματος αρκεί να αναφέρουμε ότι σε συγκεκριμένη περιοχή από μετρήσεις που έχουν γίνει, το 1983 οι γεωτρήσεις γινόταν στα 5 μέτρα, το 1996 στα 100 μέτρα και το 2002 στα 160 μέτρα, ενώ σήμερα φθάνουν τα 350-400 μέτρα.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό:
1. Μεγάλη άντληση και από πολύ μεγάλο βάθος εξάντληση των αποθεμάτων νερού στα όρια της ερημοποίησης και σε κάποιες περιοχές υφαλμύρυνση. Υπάρχουν ήδη μελέτες δημοσιευμένες από ανεξάρτητους φορείς που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
2. Έχουν γραφτεί και έχουν ειπωθεί πολλά για τις καλλιέργειες και τη μέθοδο άρδευσης, αλλά δεν εισακούεται τίποτα.
3. Το κοστολόγιο για τη διάνοιξη των γεωτρήσεων και την επαναλαμβανόμενη συντήρηση και διάνοιξη σε μεγαλύτερο βάθος είναι τεράστιο. Υπέρογκο είναι εξάλλου και το κόστος άντλησης και μεταφοράς του νερού για τις καλλιέργειες, που και αυτό μεταφέρεται στο κοστολόγιο των αγροτών. Ας αναλογισθούμε τι θα κέρδιζε η οικονομία της χώρας μας, καθώς και οι αγρότες αν η άντληση του νερού γινότανε από βάθος π.χ. 30 μέτρων.
4. Η δημόσια συζήτηση εκτροπής ή μη του Αχελώου εδώ και 50 χρόνια αποπροσανατολίζει το ζήτημα και υποβαθμίζει έως και συγκαλύπτει το πρόβλημα της άντλησης των υπόγειων υδάτων χωρίς να υπάρχει μέριμνα για αντικατάσταση.
Εδώ και χρόνια το κύριο αίτημα των αγροτών είναι το υψηλό κόστος παραγωγής και η ενέργεια. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε τις αυξήσεις στα εφόδια, φάρμακα - λιπάσματα και μειωμένες τιμές των προϊόντων, καταλαβαίνουμε γιατί μειώθηκε ο αγροτικός πληθυσμός κάτω του 10% και η συμμετοχή του πρωτογενή τομέα έπεσε στο 3% του ΑΕΠ. Και σε τελική ανάλυση το ερώτημα είναι αν θέλουμε πρωτογενή τομέα με ερημοποίηση ή επιλέγουμε οικονομία με κυριαρχία των τραπεζών και του χρηματιστηρίου.
Τις προηγούμενες δεκαετίες οι κυβερνήσεις και τα κόμματα «έπαιξαν» το χαρτί της επάρκειας του νερού με εκτροπή του Αχελώου. Στην ίδια κατεύθυνση λειτούργησαν και οι τοπικές διοικήσεις (Νομαρχία, Περιφέρεια), αλλά και οι υπηρεσίες αυτών ΤΟΕΒ-ΓΟΕΒ.
Στον αυτόματο πιλότο ο πρωτογενής τομέας, αδιαφορία για ουσιαστικά έργα και υποδομές, αδιαφάνεια στη διαχείριση, χωρίς προγραμματισμό και προοπτική, με συγκάλυψη ή θάψιμο των μεγάλων προβλημάτων, καθώς και των προβλημάτων που δημιουργούνταν από την ανυπαρξία έργων υποδομής.
Οι κυβερνήσεις αδιαφορούν ή στην καλύτερη περίπτωση είναι «θετικές» στο πρόβλημα, αλλά το ενδιαφέρον τους σταματάει εκεί.
Μήπως είναι καιρός να αντιδράσουν οι τοπικές και όχι μόνο κοινωνίες στην επερχόμενη ερημοποίηση με δημιουργία ισχυρού κινήματος που θα αναδείξει, θα παρέμβει, θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και θα αναγκάσει το Αθηνοκεντρικό κράτος να ασχοληθεί με τα ζητήματα του πρωτογενούς τομέα και της διαχείρισης των υδάτων στη Θεσσαλία και όχι μόνο;
* Ο Δημήτρης Γελαλής είναι πρώην βουλευτής – γραμματέας ΥΠΑΑ.
