Η συγγραφή αυτού του κειμένου έχει σκοπό την οριστική αποκατάσταση της ιστορικής «αλήθειας» και την τεκμηρίωση με νεότερα στοιχεία που βρήκαμε - για όσους ακόμα είναι δύσπιστοι - για το πότε και πού συγκροτήθηκε η πρώτη ένοπλη ΕΛΑΣίτικη ομάδα στην Ελλάδα. Παράλληλα να αμβλύνουμε «την πικρή γεύση» που άφηναν παλιότερα στους πρώτους αντάρτες, αλλά ακόμα και σήμερα στους απογόνους τους, οι διαστρεβλωμένες αφηγήσεις που ακούγονται σε διάφορες εκδηλώσεις ή τις συναντούν στη βιβλιογραφία.

Μετά την αρχική νικηφόρα έκβαση του Ελληνοϊταλικού πολέμου και την «εθνική - πατριωτική» έξαρση, ήρθε η γερμανική επίθεση, στις 6 Απρίλη 1941.

Η πολιτική ηγεσία του τόπου μας και η ανώτατη στρατιωτική ηγεσία είχε έναν ιδιόμορφο φιλογερμανικό θαυμασμό και διαμόρφωσε για την άμυνα της χώρας μας έναν αμυντικό ηττοπαθή σχεδιασμό. Είναι γνωστός ο θαυμασμός του Μεταξά προς τους Γερμανούς. Ο στρατός προδομένος απ’ τους πεμπτοφαλαγγίτες και τεταρτοαυγουστιανούς στρατηγούς, που υπέγραψαν τη συνθηκολόγηση διαλύεται.

Όταν οι φαντάροι γυρίζουν στον τόπο τους, αρχίζουν αμέσως να βάζουν στον εαυτό τους το ερώτημα: «και τώρα τι θα κάνουμε;». Στο ερώτημα αυτό έρχεται να το απαντήσει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ.) (1), που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του ΚΚΕ.

Η ανασυγκρότηση των οργανώσεων του ΚΚΕ από τους δραπέτες αγωνιστές των φυλακών και των εξοριών, που επιτεύχθηκε μέσα στην αναμπουμπούλα, μετά την εισβολή των κατακτητών, συνέβαλε αποφασιστικά στην ίδρυση του ΕΑΜ και υπήρξε η στέρεα ραχοκοκαλιά του. Το στελέχωσε, οργάνωσε την επιμελητεία, έπλεξε ένα πλατύ δίκτυο πληροφοριών και προστασίας, δημιούργησε όλες τις προϋποθέσεις που χρειάζεται να ξεκινήσει και να ριζώσει ένα στιβαρό, εθνικοαπελευθερωτικό, μαζικό, αγωνιστικό ένοπλο κίνημα.

Τον Φλεβάρη του 1942 ορίζεται από την ΚΕ του ΚΚΕ υπεύθυνος για τη συγκρότηση των κομματικών οργανώσεων της Θεσσαλίας και τη μεταφορά και υλοποίηση των αποφάσεων της 8ης Ολομέλειας για την έναρξη του ένοπλου αγώνα, ένας διορατικός, τολμηρός και δοκιμασμένος κομμουνιστής, ο Κώστας Γαμβέτας(2) γνωστός και με το ψευδώνυμο Ψηλός.

Ο Γαμβέτας εκλαϊκεύει στον παράνομο μηχανισμό τις κατευθύνσεις και αποφασίζεται η εφαρμογή τους με μικρά, συνετά αλλά αποφασιστικά βήματα. Η Περιφερειακή Επιτροπή (Π.Ε.) παίρνει υπόψη την αποτυχημένη πρώιμη ένοπλη δράση των πρώτων αντάρτικων ομάδων(3) και προσπαθεί να αποφύγει όλα εκείνα τα λάθη. Η πρώτη ομάδα που επιλέχτηκε να συγκροτηθεί ο ΕΛΑΣ ήταν από τους καταδιωκόμενους της περιοχής των Γόννων επειδή είχε όλες τις προϋποθέσεις.

Όταν ο Κώστας Γαμβέτας μετέφερε την απόφαση για την ίδρυση του ΕΛΑΣ, στη νεαρή Περιφερειακή Επιτροπή, ο Κώστας Χαλκιάς (Βουνίσιος)(4), ανέφερε … ότι οι οργανώσεις της περιοχής που καθοδηγούσε ήταν έτοιμες και μπορούσαν να φέρουν σε πέρας χτυπήματα για τη διάλυση της Λεγεώνας και ότι υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις για ένα επιτυχημένο ξεκίνημα της ένοπλης αντίστασης.

Αφού μελετήθηκε η πρόταση, αποφασίστηκε το ξεκίνημα του ένοπλου αγώνα. Τότε δόθηκε εντολή στον Κώστα Χαλκιά να συγκροτήσει την πρώτη ένοπλη ομάδα.

Την πρώτη ομάδα του ΕΛΑΣ στην Ελλάδα τη συγκρότησαν «2 Μαΐου 1942»(5): Από τους Γόννους (Δερελί) οι καταδιωκόμενοι - μετά την προδοσία του παράνομου τυπογραφείου που λειτούργησε εκεί - Δημήτριος Πούλιος (Παππούς), παλιός εξόριστος Ακροναυπλιώτης, Βάιος Κορδελάς και Ανδρέας Ζιούνας (Πικρός). Από το Μακρυχώρι ο Χρυσόστομος Μπουροτζίκας και ο Μάρκος Θανάσης (Λουκάς) και από την Μπάκραινα οι καταδιωκόμενοι κομμουνιστές Δημήτριος Σαρακατσάνης και Γεώργιος Κλαδής που κατάγονταν από το Βαγιατσικό Καστοριάς και δούλευαν στο τσιφλίκι του Παπαγεωργίου στην Μπάκραινα (Γυρτώνη). Όλοι τους παλιά μέλη του ΚΚΕ, αποφασιστικοί, δραστήριοι, έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για τη λευτεριά του της πατρίδας και του λαού. Όλοι αυτοί, μετά από συνεννόηση με τον Χαλκιά όρισαν μέρος συνάντησης το Μαντρί Γραμμουστιάνου, στη Καρακόπετρα της περιοχής Μακρυχωρίου, στις 2 Μάη 1942 και αποτέλεσαν την πρώτη ένοπλη ομάδα του Ε.Λ.Α.Σ. σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Στη σύσκεψη αυτή συμμετείχαν και άλλοι πρωτοπόροι αγωνιστές οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν για το στήσιμο των πολιτικών οργανώσεων του ΕΑΜ.

Αρχηγός της πρώτης αυτής ένοπλης ομάδας του Ε.Λ.Α.Σ. εκλέχτηκε από τη συνέλευση ο Δημήτρης Σαρακατσάνης (Μακεδόνας) και υπαρχηγός ο Δημήτριος Πούλιος (Παππούς).

Η ημερομηνία αυτή προσεγγίζει περισσότερο την πραγματικότητα. Ενισχυμένη και από μια νεότερη επιβεβαίωση από επίσημα έγγραφα, της πρώτης ένοπλης ενέργειας, που ήταν η εκτέλεση ενός «δραστήριου» λεγεωνάριου στο Συκούριο.

Η ημερομηνία της εκτέλεσης αναφέρεται στη ληξιαρχική πράξη θανάτου (6) «…του υπό της ομάδος Αντιστάσεως εκτελεσθέντος … έξωθι του Δημοτικού Σχολείου Συκουρίου, της κωμοπόλεως Συκουρίου, κατά την εν Συκουρίω γενομένην από ομάδος Αντιστάσεως ενέδρα την δωδεκάτην (12) του μηνός Μαΐου ημέραν Τρίτην και ώραν 9 μ.μ. του χιλιοστού εννεακοσιοστού τεσσαρακοστού δευτέρου (1942) έτους…». Από τη μέρα συγκρότησης της ομάδας για την προετοιμασία της πρώτης ένοπλης δράσης χρειάστηκε μεγαλύτερο διάστημα από μια βδομάδα, όπως μας το περιγράφει με λεπτομέρειες ο Παναγιώτης Ζαβλιάκης στο βιβλίο του και έτσι καταλήγουμε με βεβαιότητα στη «γέννηση» της πρώτης ομάδας, στις τελευταίες μέρες του Απρίλη ή τις πρώτες μέρες του Μάη.

Μετά από λίγες μέρες ορκίστηκε η ομάδα του Άνω Ολύμπου με αρχηγό τον Νίκο Ξυνό (Σμόλικα) και ένα μήνα περίπου αργότερα, του Κισσάβου, με αρχηγό τον Γιώργο Βόγια (Καρτσιώτη). Έτσι η τιμή του πρώτου ΕΛΑΣίτικου κινήματος ανήκει σ’ αυτούς τους πρώτους αντάρτες του Ολύμπου και του Κισσάβου που πήραν τα τουφέκια τους και σύνθεσαν μ’ αυτά τον ύμνο της Λευτεριάς, που η γλυκιά τους ηχώ ακούγεται μέχρι σήμερα, στέλνοντας μήνυμα σε κάθε επίδοξο «δυνάστη»!

(1)  Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ.) ιδρύθηκε στις 27 Σεπτέμβρη 1941 από τα κόμματα: Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας και αργότερα προσχώρησαν η Σοσιαλιστική Ένωση, οι Σοσιαλιστές Δημοκράτες, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα και η Δημοκρατική Ένωση

(2) Αργότερα στάλθηκε για καθοδήγηση στη Πελοπόννησο, όπου πιάστηκε από τους Γερμανούς και εκτελέστηκε στις 23 Φλεβάρη 1944 μαζί με άλλους 29 αγωνιστές στο προαύλιο των Στρατώνων της Πάτρας.

(3) Προ του ΕΛΑΣ, είχαν εμφανιστεί κάποιες ένοπλες αντάρτικες ομάδες, όπως του Μήτσου Τσαρδάκα στον Αλμυρό, που λόγω των ανώριμων συνθηκών διαλύθηκαν με οικτρό τρόπο…

(4)  Στην Περιφερειακή Επιτροπή υπήρχαν δυο με το ίδιο ονοματεπώνυμο. Ο ένας Κώστας Χαλκιάς από τα Αμπελάκια και ο άλλος από την Τσαριτσάνη, που για να ξεχωρίζουν τους έδωσαν τα ψευδώνυμα «Βουνίσιος» και «Καμπίσιος» αντίστοιχα.

(5)  Παναγιώτης Ζαβλιάκης στο βιβλίο του «Το ξεκίνημα της Εθνικής Αντίστασης και ο ένοπλος αγώνας», εκδ. «Όμηρος», 1999, σ.139.

(6)  Ληξιαρχική Πράξη Θανάτου με αρ. 25/7 Ιούλη 1942.

* Του Δημήτρη Μπάρμπα (takis-mp@hotmail.com)