Ήδη από την 27η Σεπτεμβρίου 1941, υπογράφηκε από τους αντιπροσώπους του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, του Σοσιαλιστικού κόμματος, της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας και του Αγροτικού κόμματος, το ιδρυτικό κείμενο του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ). Το ΕΑΜ ενσωματώνοντας τις καλύτερες αγωνιστικές παραδόσεις των Ελλήνων συσπειρώνει την πλειοψηφία του λαού και ανοίγει τον δρόμο του αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας μας από τους κατακτητές και την αποκατάσταση της ελευθερίας και της λαϊκής αυτοδιοίκησης.

Για την Ελασσόνα όμως η 28η Οκτωβρίου έχει διπλή σημασία, γιατί το 1944 κι αφού προηγήθηκε η απελευθέρωση της πόλης στις 25 του Οκτώβρη από την ταξιαρχία του ιππικού του ΕΛΑΣ Θεσσαλίας, τρεις μέρες αργότερα, στις 28 του Οκτώβρη, ημέρα Σάββατο, το κατοχικό κοινοτικό συμβούλιο αντικαθίσταται και (σύμφωνα με το βιβλίο αποφάσεων του κοινοτικού συμβουλίου έτους 1944-1947), εκλέγεται ομόφωνα, νέα ΕΑΜική αυτοδιοίκηση με νέο πρόεδρο της Κοινότητας τον Αθανάσιο Χατζήνα, αντιπρόεδρο τον Θωμά Γεωργούλα, γραμματέα τον Νικόλαο Κουτασίδη, ταμία την Άννα Φώσκολου, εκκλησιαστικό επίτροπο τον Αθανάσιο Πιτένη, σχολικό επίτροπο τον Ιωάννη Τσιαγκρίδη, υπεύθυνο Κοινωνικής Πρόνοιας τον Νικόλαο Κοφινά, Λαϊκής Ασφάλειας τον Θωμά Γεωργούλα και του Λαϊκού Δικαστηρίου τον Αθανάσιο Πιτένη.

Την επόμενη μέρα στις 29 του Οκτώβρη, πάνω από 12.000 λαού από όλα τα χωριά της επαρχίας συγκεντρώθηκαν στην πλατεία της Ελασσόνας για να χειροκροτήσουν τα τμήματα των ανταρτών του ΕΛΑΣ που απελευθέρωσαν την πόλη και με συνθήματα καλούσαν υπέρ της εθνικής ενότητας και κατά των φασιστών κατακτητών και των συνεργατών τους. Στους συγκεντρωμένους απηύθυνε χαιρετισμό ο γραμματέας της Επαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Χρήστος Παγώνης, ο διοικητής της 1ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ συνταγματάρχης Ιωάννης Μουστεράκης, ο καθοδηγητής του Εθνικού Απελευθερωτικού Κινήματος της Θεσσαλίας Κώστας Καραγιώργος, ο αντιπρόσωπος της στρατιωτικής συμμαχικής αποστολής ταγματάρχης Άστερ, ο γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Ελασσόνας του ΚΚΕ Θωμάς Παπακωνσταντίνου, ο εθνικοσύμβουλος της Επαρχίας Ελασσόνας Βασίλης Δαδαλιάρης και τις αντάρτικες ομάδες της Περιφέρειας Ελασσόνας εκπροσώπησε ο Αχιλλέας Μεζίλης.

Η Απελευθέρωση βρίσκει την επαρχία κατεστραμμένη, από τις 7.612 κατοικίες οι 4.668 (61%) κάηκαν, η κτηνοτροφία μειώθηκε κατά 73% και οι νεκροί ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό από τους Γερμανο-Ιταλούς και τους συνεργάτες τους είναι δύσκολο να μετρηθούν, περισσότεροι από 216 άμαχοι είναι τα θύματα μόνο στα ολοκαυτώματα του Δομενίκου, της Τσαριτσάνης και του Σαρανταπόρου.

Αμέσως αρχίζει η δουλειά, με προτεραιότητα στην ανοικοδόμηση των καμένων χωριών, του συγκοινωνιακού δικτύου της επαρχίας, των γεφυριών, η αποκατάσταση του δρόμου Ελασσόνας –Λάρισας και η μεταφορά καυσόξυλων προς τον Τύρναβο και τη Λάρισα.

Σύμφωνα με τα πρακτικά του Κοινοτικού Συμβουλίου Ελασσόνας, ο λαϊκός θεσμός της Εαμικής αυτοδιοίκησης διήρκησε έως την 31-03-1945. Το Κατοχικό Συμβούλιο «επανέρχεται» μαζί με τους δωσίλογους. Οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης διώκονται αφού ακολούθησε η «λευκή τρομοκρατία», ο εμφύλιος πόλεμος, οι φυλακές, οι εκτελέσεις, οι εξορίες, το σύνταγμα του 1952 που προέβλεπε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη και η δικτατορία των συνταγματαρχών.

Σήμερα, 74 χρόνια από την απελευθέρωση, καλούνται οι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και οι εκπαιδευτικοί, στον ενιαίο πλέον Δήμο Ελασσόνας, να συμπεριλάβουν στους λόγους τους για την Εθνική γιορτή της 28ης Οκτωβρίου και αυτή την ηρωική στιγμή της τοπικής μας ιστορίας.

Γιατί αν η λήθη είναι για τους φασίστες το πολιτικό «εργαλείο» της ιστορίας, τότε η Μνήμη είναι πράξη αντίστασης και υπέρτατο χρέος για κάθε δημοκρατικό πολίτη.

Πηγές: Πάντειο Παν. Πρακτικά συνεδρίου 19-23 Νοεμβρίου 2014 (Από την Απελευθέρωση στα Δεκεμβριανά), βλ. Ελληνικά Ολοκαυτώματα 1940-1945 εκδ. Λιβάνη.

Του Σάκη Γκουντρουμπή

*Ο Σάκης Γκουντρουμπής είναι εικαστικός - εκπαιδευτικός, μέλος της Ένωσης Θυμάτων και καμένων κτιρίων Κατοχής 1940-44 Επαρχίας Ελασσόνας.