Είχαμε αναφέρει ότι η πλευρά αυτή της πλατείας προπολεμικά αποτελούνταν από μια σειρά ισόγειων κτισμάτων. Επειδή η περιοχή βρισκόταν στο κέντρο της πόλης, οι ιδιοκτήτες τα είχαν χωρισμένα ως επί το πλείστον σε μικρά καταστήματα, τα οποία άλλαζαν επιχειρηματίες συχνά, ενώ δεν υπήρχε κάποιο επιβλητικό σε όγκο και εμφάνιση κτίριο με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, το οποίο να αποσπά την προσοχή.

Σήμερα θα περιγράψουμε τα κτίρια από το υπόλοιπο τμήμα της ανατολικής πλευράς της πλατείας μέχρι τη νοτιοδυτική γωνία της. Είχαμε σταματήσει στο καφενείο "Νέος Κόσμος", ένα από τα τελευταία κτίσματα αυτής της πλευράς, το οποίο είχε επιβιώσει μετά τα γεγονότα της Κατοχής και του σεισμού του 1941, τα οποία αλλοίωσαν κυριολεκτικά τη μορφή της Λάρισας. Συνεχόμενο με τον "Νέο Κόσμο" είναι ένα μικρότερο κτίσμα με τρεις μεγάλες τοξοειδείς πόρτες, το οποίο υπάρχει και σήμερα, αλλοιωμένο όμως εξωτερικά και εσωτερικά από τις συνεχείς ανακαινίσεις των καταστηματαρχών. Προπολεμικά η πρώτη πόρτα δίπλα στο καφενείο αντιστοιχούσε στο πρακτορείο αυτοκινήτων το οποίο εκτελούσε τη συγκοινωνία Λάρισα - Τρίκαλα. Την περίοδο εκείνη κάθε επιβατικός προορισμός με λεωφορείο σε μεγάλες πόλεις και κωμοπόλεις είχε και το δικό του πρακτορείο. Τα ΚΤΕΛ (Κοινό Ταμείο Εισπράξεως Λεωφορείων) δημιουργήθηκαν μεταπολεμικά. Οι άλλες δύο πόρτες αντιστοιχούσαν σε κατάστημα του οποίου δεν γνωρίζουμε την ιδιότητα και τον επιχειρηματία.

Ακολουθεί ένα ισόγειο απλό κτίσμα με δύο καταστήματα. Στο πρώτο υπήρχε λίγο πριν από την Κατοχή το καφε-ουζοπωλείο "Η Θεά Άρτεμις" και στο επόμενο στεγαζόταν ο "Χαρτεμπορικός Οίκος Π. Α. Παρασκευoπούλου". Ήταν ένα από τα κεντρικότερα του είδους του στη Λάρισα και αποτελούσε παράρτημα του ομώνυμου οίκου του Βόλου.

Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι καθώς τα κτίσματα σ' αυτό το σημείο ήταν χαμηλά, ο δε φωτογράφος στάθηκε σε υψηλότερη από το έδαφος θέση (εξώστης του αρχοντικού Νικολάου Καρανίκα), δόθηκε η ευκαιρία να αποτυπωθούν στη φωτογραφία και ψηλά κτίρια τα οποία βρίσκονταν πίσω από τα κτίσματα της οδού Μ. Αλεξάνδρου που περιγράφουμε. Θα σταθούμε ιδιαίτερα σε ένα απ' αυτά, γιατί αν και ήταν από τα καλύτερα αρχοντικά της πόλης, δεν ευτυχήσαμε μέχρι στιγμής να εντοπίσουμε φωτογραφία με ολοκληρωμένη τη μορφή του. Συγκεκριμένα, πίσω από τις στέγες των κτισμάτων που αναφέραμε εξέχει ο άνω όροφος μιας οικοδομής με πλούσια εξωτερική διακόσμηση. Πρόκειται για το αρχοντικό του φαρμακοποιού Κωνσταντίνου Παπασταύρου. Κατά καιρούς έχουμε γράψει αρκετά[1] για την προσωπικότητα αυτή της παλιάς Λάρισας και την αξιόλογη σύζυγό του, Αμαλία Παπασταύρου-Χρυσοχόου, από τις πρώτες φεμινίστριες της πόλης μας.

Το αρχοντικό του ο Λαρισαίος φαρμακοποιός το έκτισε στα τέλη του 19ου αιώνα. Βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Ρούσβελτ-Παπασταύρου. Οι προφορικές πληροφορίες που έχουμε αναφέρουν ότι επρόκειτο για ένα μεγάλο διώροφο επιβλητικό αρχοντικό, εμπλουτισμένο με πλούσια οικοδομικά στοιχεία νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Στον τοίχο του άνω ορόφου επί της οδού Ρούσβελτ (Φαρσάλων τότε), υπήρχαν δύο κόγχες στις οποίες ήταν τοποθετημένα αγάλματα, όπως συναντήσαμε και στο αρχοντικό του Κωνσταντίνου Καρανίκα στη γωνία των οδών Κούμα και 28ης Οκτωβρίου. Στη φωτογραφία διακρίνεται η μία από τις δύο επιμήκεις τετράγωνες κόγχες, επιχρισμένη με σκούρο χρώμα, μέσα στην οποία φαίνεται ότι είναι τοποθετημένο ολόσωμο άγαλμα αρχαϊκής μορφής. Το αρχοντικό είχε είσοδο από τη Ρούσβελτ. Μεγάλη σιδερένια πόρτα οδηγούσε σε ευρύχωρη αυλή. Η κύρια πρόσοψη του κτιρίου αντίκριζε την οδό Παπασταύρου, η οποία την περίοδο εκείνη ήταν ένα μικρό ανώνυμο στενό[2].

Χάρη στη φωτογραφία της κάρτας από τη συλλογή του Αντώνη Γαλερίδη επιβεβαιώνεται και η αναφορά παλαιών Λαρισαίων, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι υπήρχε και δεύτερο αρχοντικό στη Λάρισα, εκτός του Κων. Καρανίκα, το οποίο ήταν διακοσμημένο στους εξωτερικούς τοίχους του με αγάλματα.

Επιστρέφοντας στα κτίσματα της ανατολικής πλευράς επί της οδού Μ. Αλεξάνδρου, παρατηρούμε ότι τα φύλλα ενός ψηλού δένδρου της πλατείας καλύπτουν την ευκρινή αποτύπωση της συνέχειας των οικοδομών. Ανιχνεύεται όμως κάποιος κενός χώρος και στο βάθος, πολύ πίσω από την οικοδομική γραμμή, υπάρχει κάποιο κτίσμα το οποίο πρέπει να αντιστοιχεί στο ξενοδοχείο "Αβέρωφ" που υπήρχε σ' αυτή την περιοχή.

Ακολουθεί το μεγάλο σε έκταση κτίσμα ιδιοκτησίας του φαρμακοποιού Κωνσταντίνου Μανεσιώτου. Και εδώ τα δένδρα καλύπτουν μεγάλο μέρος του. Καταλάμβανε τη γωνία Μ. Αλεξάνδρου και Κούμα και είχε πρόσοψη προς την πλατεία. Η πλευρά αυτή είχε οκτώ μεγάλα ανοίγματα (πόρτες) με τοξοειδείς απολήξεις. Αρχικά στεγάσθηκαν διάφορα γραφεία, καφενεία, το συμβολαιογραφείο του Ανδρέα Ροδόπουλου και στις αρχές του 20ού αιώνα μετατράπηκε σε καφενείο με την ονομασία "Παράδεισος"[3], το οποίο διέθετε συγχρόνως και θεατρική σκηνή, όπως και το γειτονικό "Πανελλήνιον". Περί το 1930 ένα τμήμα του μετατράπηκε σε εστιατόριο με την ονομασία "Αβέρωφ", το οποίο συγκέντρωνε την υψηλή κοινωνία της Λάρισας και τους εύπορους επισκέπτες της. Καθώς κοντά του βρισκόταν και το άλλο ξακουστό εστιατόριο "Ερμής", είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους ένας δημιουργικός ανταγωνισμός.

Πίσω του και με πρόσοψη προς την οδό Κούμα προέχει διώροφο κτίριο το οποίο στέγαζε τη "Λαρισαϊκή Λέσχη", εντευκτήριο ανδρών το οποίο διέθετε και αίθουσες χαρτοπαιξίας.

--------------------------------------------

[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Κωνσταντίνος και Αμαλία Παπασταύρου, Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-2014, (2016) σελ. 57-60. Του ιδίου, Φαρμακοποιός Κων. Παπασταύρου. Μια σοβαρή παρατυπία του, εφ. "Ελευθερία", φύλλο της 12ης Απριλίου 2017. Του ιδίου, Η Λαρισαία Αμαλία Παπασταύρου και ο πόλεμος του 1897, Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-2014, (2016) σελ. 41-45.

[2]. Βλέπε: Το αρχοντικό Παπασταύρου, Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-2015, (2018) σελ. 129-132.

[3]. Βλέπε: Ο "Παράδεισος". Καφενείο και θεατρική σκηνή, εφ. "Ελευθερία", φύλλο της 13ης Σεπτεμβρίου 2017.

Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου

nikapap@hotmail.com