Του Δημήτρη Βάλλα
Ήταν Απρίλιος του 1941, οι στρατιώτες της φρουράς του Ρουπελ αποχωρούν συντεταγμένα από το οχυρό μετά την παράδοση του. Η περηφάνια στα πρόσωπά τους δείχνει στους παριστάμενους Γερμανούς ότι δεν νικήθηκαν.
Ο πρώτος στρατιώτης χαμογελά ειρωνικά σε ομάδα Γερμανών στρατιωτών που παρακολουθεί την παρέλαση από την άκρη του δρόμου.
...Παραδόθηκαν μόνο μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, όταν ο αγώνας ήταν πλέον ανώφελος λόγω της επικείμενης περικύκλωσής τους από τις γερμανικές δυνάμεις.
Σήμερα, η ελληνική αντίσταση στη Μάχη των Οχυρών τον Απρίλιο του 1941 αποτελεί μια σχεδόν άγνωστη σελίδα της ελληνικής ιστορίας.
Ρούπελ, Ποποτλίβιτσα, Ιστίμπεη, Αρπαλούκι, Κελκαγιά, Παλιουριώνες, τα ελληνικά οχυρά της αμυντικής γραμμής Μεταξά, έγραψαν τη δική τους ιστορία όταν τότε ο γερμανικός στρατός εισέβαλε στην Ελλάδα σε βοήθεια των Ιταλών που είχαν κατατροπωθεί στο αλβανικό μέτωπο.
Στις 6 Απριλίου το Μπέλες φλέγεται και ξεκινά η μάχη των οχυρών.
Σήμερα, 73 περίπου χρόνια μετά, στους λιγοστούς επισκέπτες για τον εορτασμό της επετείου ο αξιωματικός που μας υποδέχεται δείχνει στο χάρτη το πεδίο των μαχών και οι ήχοι των πολυβόλων λες και ήταν χθες αντηχούν για λίγο, μνημόσυνο για τα νέα παιδιά που χάθηκαν εκεί στις τσιμεντένιες στοές θυσιάζοντας τα νιάτα τους για την πατρίδα.
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ
Μνημόσυνο σήμερα για τα παιδιά αυτά οι αναμνήσεις ενός Έλληνα αξιωματικού που πολέμησε στο οχυρό Ιστίμπεη, του Γιώργου Αποστολόπουλου, που έσωσε ο γιος του αφήνοντάς τες παρακαταθήκη για τις επερχόμενες γενιές: «Περί το λυκαυγές της Κυριακής της 6ης Απριλίου, ώρα πέντε περίπου ακούγεται παντού μέσα στο οχυρό το σύνθημα του συναγερμού «Στα όπλα, Στα όπλα». Οι Γερμανοί επιτίθενται. Ανέρχομαι με την ομάδα Διοικήσεως στο παρατήριόν μου. Ο τηλεφωνητής μεταφέρει τον πίνακα εκεί. Ακούω πανδαιμόνιον όπλων, βαλλόντων πολυβόλων, πυροβόλων και αεροπλάνα να σειρινίζουν και να ρίπτουν επί του οχυρού βόμβας τεραστίας ημίσεως τόνου και ίσως μεγαλυτέρας. Διατάσσω συναγερμόν, αλλά ουδέν πυροβόλον ή όλμος θα βάλει άνευ διαταγής. Οι Γερμανοί έκαμον προπαρασκευήν πυροβολικού και αεροπορίας. Έβλεπα βροχήν τροχειοδεικτικών βλημάτων ευθυτενούς τροχιάς που εσκόπευαν κατά των φαντωμάτων των πολυβολείων. Η προπαρασκευή συνεχίστηκε για αρκετή ώρα. Τα δικά μας πολυβόλα σιγούσαν, πού και πού ερρίπτετο καμία ριπή διά να αναλαμβάνεται ή να συντηρείται το ηθικό μας. Σύννεφα χωμάτων και καπνού σηκώνονται μπροστά μας στα φαντώματα και μας τυφλώνουν. Δεν βλέπουμε ούτε ένα μέτρον μπροστά μας. Τα αέρια της βολής να ζαλίζουν μερικούς μαχητάς. Τα κουδούνια των τηλεφώνων ηχούν συνεχώς και δαιμονιωδώς. Αναφορές για την κατάστασιν, απώλειαι, αιτήσεις αντικαταστάσεως.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης μισής ώρας 15 τραυματίαι οι καλύτεροι του λόχου και 4 νεκροί του παρακειμένου πολυβολείου προς το παρατηρητήριόν μου. Είχε εισέλθει διά της θυρίδος βλήμα πολυβόλου ευθυτενούς τροχιάς, διερράγη εντός αυτού και επολτοποίησε σχεδόν πάντας. Μετέβην εκεί. Όλος ο χώρος του πολυβολείου ήτο γεμάτος σάρκες, αίματα, κρανία. Φοβερόν το θέαμα. Το αίμα των αθανάτων αυτών ηρώων έρευσε από την κλίμακα πολλών σκαλιών εις το καταφύγιον. Αυτό ήτο λουτρόν αίματος. Έπρεπε να έχη μεγάλην ψυχικήν αντοχήν διά να αντέξη κανείς εις το μακάβριον εκείνο θέαμα.
...Οι 350 του Ιστίμπεη ολομόναχοι, χωρίς αεροπορίαν, χωρίς πυροβολικόν, χωρίς πεζικόν έγραφαν εκεί υψηλά εις την απρόσιτον κορυφήν του Μπέλες νέας Θερμοπύλας με το σύνθημα «Σήμερα δεν θα περάσετε» αμιλλώμενοι τούς ένδοξους συναδέλφους Αλβανομάχους με τον πόθον να αναδειχθώσιν υπέρτεροι εκείνων έναντι υπερτέρου και γενναιοτέρου στρατού ως ήτο ο Γερμανικός Στρατός. Ύστερα από 30 λεπτά εσηκώθη το νέφος καπνού δεν εφαίνετο τίποτε άλλο στο εξωτερικό συρματόπλεγμα από τα πτώματα των πολυάριθμων νεκρών. Ήτο φανερόν ότι η πρώτη επίθεσις των αηττήτων μέχρι τότε Γερμανών είχε αποτύχει με τεραστίας απωλείας εις νεκρούς και τραυματίες. Υπήρχον και τινές ημέτεροι τραυματίαι. Η χαρά του λόχου ήταν απερίγραπτη και ζητωκραυγές ηκούοντο σε όλο το οχυρό. Ανέφερα το γεγονός στο Διοικητή του οχυρού όστις με παλλομένη από συγκίνηση φωνή συνεχάρει το Λόχον και με πληροφόρησε πως ο γενναίος Έφεδρος Ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού Παπαρρίζος Δημ. με το μοναδικό μας αντιεροπορικόν πυροβόλο των 37 χιλ. κατέρριψε επί του οχυρού ένα αεροσκάφος καθέτου εφορμήσεως Στούκας και ένα από τα ορειβατικά μας πυροβόλα κατεστράφη, αλλά η κατάσταση εξελίσετο ευνοϊκά μέχρις ώρας.
Μετά δίωρον περίπου ήτο περί την 10ην πρωινήν επιτίθενται με 80 αεροπλάνα Στούκας κατά του οχυρού και το βομβαρδίζουν αλύπητα. Μία βόμβα καταστρέφει το αντιαεροπορικό μας πυροβόλο των 37 χιλ. και έτσι σταμάτησε πια η αντιαεροπορική μας άμυνα. Τα εχθρικά Στούκας επέρχονται αφόβως κατ’ αλλεπάλληλα κύματα και κατά εκατοντάδες. Η δική μας αεροπορία απουσιάζει παντελώς. Ανενόχλητοι τώρα κατεβαίνουν κατά δεκάδες οι αλεξιπτωτισταί-Δυναμιτισταί και αρχίζουν το φοβερό τους έργο. Άλλοι κρατούν πολυβόλα, άλλοι χειροβομβίδες ειδικές, άλλοι δυναμίτας και άλλοι αγνώστους πολεμικάς μηχανάς. Τα παρατηρητήρια και δύο σκοποί που ήσαν εκτός οχυρού σε κατάλληλον θέσιν αναφέρουν ότι 200 περίπου αλεξιπτωτισταί είχον κατέλθη και ευρίσκοντο επί του οχυρού.
Αποφασίζω να εξέλθω του οχυρού επικεφαλής τμήματος δυνάμεως Διμοιρίας περίπου 15-20 ανδρών και να επιτεθώ κατά των αλεξιπτωτιστών που είχαν κατακλύσει το οχυρόν. Το αναφέρω στον Διοικητήν του οχυρού, ο οποίος ύστερα από πολλούς δισταγμούς αποφασίζει να επιστρέψει την έξοδο. Κάμνω επιλογήν των πλέον γενναίων στρατιωτών, τους οπλίζω με αυτόματα και άφθονα πυρομαχικά και χειροβομβίδας και εξήλθον. Οι αλεξιπτωτισταί αμέσως μας αντελήφθησαν και ήρχισαν να μας βάλουν καταιγιστικώς εξ όλων των πλευρών. Αρχίσαμε τον αγώνα στήθος προς στήθος.
... Ήλθε η άλλη ημέρα. Στις 6 το ΚΕΛ-ΚΑΓΙΑ παραδίδεται. Κόβονται τα καλώδια. Η κατάστασις του οχυρού χειροτερεύει περί την μεσημβρίαν. Ο Διοικητής του οχυρού εκτιμήσας την κατάσταση εξήγαγε το συμπέρασμα ότι η τύχη του οχυρού είχε κριθή από της προηγουμένης. Η παράταση του αγώνος εις ουδέν είχε να οφελήση. Αποφασίζει να συγκαλέση συμφώνως προς τον κανονισμόν των φρουρίων συμβούλιον απάντων των αξιωματικών διά την λήψιν αποφάσεων. Δι’ αγγελιοφόρου μας καλεί εις το Γραφείον του. Η λύπη διά δυσμενή τροπή του αγώνος μας και η εξαντλητική κούραση είναι ζωγραφισμένη στα πρόσωπα όλων μας. Με φωνή παλλόμενη από συγκίνηση μας εκθέτει την κατάστασιν του οχυρού και ζητεί ονομαστικά τη γνώμη ενός εκάστου αξιωματικού. Κανένας όμως δεν ομιλεί. Γνωρίζουμε πάντες ότι η αντίστασίς μας εκάμφθη έναντι των Γερμανών και ο αγών μας είχε καταστή άπελπις. Κανείς δεν θέλει να προτείνη συνθηκολόγισιν. Η θέσις του Διοικητού μας είχε καταστή δυσκολοτάτη. Από το ένα μέρος η ευθύνη διά τούς άνδρας που έχει υπό τας διαταγάς του, από το άλλο μέρος η κατάσταση του οχυρού. Διά τούτο μας ζητεί επίμονα την γνώμην μας. Επιμένει εις την έκφρασιν γνώμης μετά παρρησίας αν πρέπει να γίνη η συνθηκολόγησις τώρα ή πρέπει να παραταθή ο αγών μέχρις εσχάτων. Καθ’ όν χρόνο διαρκούσε η σύσκεψις του συμβολίου οι Γερμανοί διοχέτευσαν αέρια εντός του οχυρού. Φθάνουν τα πρώτα θύματα. Ο ιατρός γνωματεύει «θάνατος από αέρια»!
Ο αγών εν το μεταξύ συνεχίζεται. Ο εχθρός ρίπτει συνεχώς αέρια και οι προσωπίδες μετά δυσκολίας μας προστατεύουν. Σύνδεσμος δεν υπάρχει με κανένα τμήμα. Η μεραρχία αφού αναγκάστηκε να μας εγκαταλείψη συνεπτύχθη. Διά μίαν ακόμα φοράν ο Διοικητής μας καλεί και μας ανακοινώνη ότι η κατάστασις είναι τοιαύτη, που τον αναγκάζει παρ΄ όλην την λύπην που δοκιμάζει να προτείνη συνθηκολόγησιν. Μας ερωτά διά τελευταίαν φοράν αν έχομεν αντίρρησιν. Ένας αξιωματικός κάμνει αμέσως αναγνώρισιν των θέσεων του εχθρού και συντόμως αναφέρει. Το οχυρόν εκυκλώθη πανταχόθεν και επάνω σ’ αυτό ευρίσκονται ισχυρότατες δυνάμεις. Ο ασύρματος σε λίγο εκπέμπει: «Οχυρόν Ιστίμπεη εις εξαιρετικώς κρίσιμον κατάστασιν. Άμυνα οχυρού κατόπιν αγώνος εντός στοών και καταστροφή 9/10 του οπλισμού αδύνατος».
Από τη δύναμη του οχυρού το 1/3 περίπου (25) νεκροί και (80) τραυματίαι ευρίσκοντο εκτός μάχης. Από τα (40) πολυβόλα απέμειναν (4), όλμοι (2).Αυτή ήτο η κατάστασις του οχυρού όταν απεφασίσθη η συνθηκολόγησίς του. Καταστρέφουμε κάθε όπλο που είχε απομείνει και σε λίγο την 17ην ώραν της 7ης Απριλίου 1941, λευκή σημαία υψώνεται στην κορυφή του Ιστίμπεη διά να δώση το θλιβερό σήμα της συνθηκολογήσεως.
Οι Γερμανοί πολεμισταί, εκτιμώντες την ηρωική άμυνα του οχυρού αποδέχονται τους όρους, μας συγχαίρουν διά την άμυνα, την οποίαν ομολογούν ότι ποτέ δεν εφαντάζοντο και εις ένδειξη τιμής παρατάσσουν ένα μικρόν τμήμα προ της εισόδου και παρουσιάζουν όπλα κατά την έξοδό μας.
Μόλις βγήκαμε από το οχυρό συγκεκινημένοι όλοι με δάκρυα, ενταφιάσαμε τους τετιμημένους νεκρούς μας και ετοποθετήσαμεν επί φορείων τούς μη δυνάμενους να βαδίσουν τραυματίας.
Αι απώλειαι των Γερμανών σε νεκρούς και τραυματίας υπερέβησαν τους 400 κατά την ομολογίαν των ιδίων προς τον γνωρίζοντα καλώς την Γερμανικήν έφ. Ανθυπίατρον κ. Κονδυλώρον.
Αξιωματικοί και Στρατιώται λυπημένοι αλλά υπερήφανοι διότι επράξαμεν το καθήκον μας οδηγήθημεν αιχμάλωτοι εις Βουλγαρίαν”.
Οι περιπέτειες του Έλληνα αξιωματικού συνεχίζονται στη Βουλγαρία και τελειώνουν όταν στις 20 Μαΐου φθάνει στην Αθήνα με δανεικό κουστούμι και κρατώντας τη στολή του διπλωμένη σφικτά κάτω από τη μασχάλη.
