Το κάρο μετέφερε γυναίκες και άνδρες στριμωγμένους ανάμεσα σε παλιά και φθαρμένα έπιπλα γραφείου, φακέλους και γραφομηχανές που αποτελούσαν τον εξοπλισμό του Επαρχιακού Συμβουλίου της Λάρισας (Νομαρχία Ελεύθερης Ελλάδος). Μεταξύ των ατόμων που βρισκόταν πάνω στο κάρο ξεχώριζε ένας ψηλόσωμος άνδρας που στεκόταν όρθιος και κρατούσε μία ελληνική σημαία. Όταν το κάρο σταμάτησε μπροστά στο δημαρχείο, ο Αλέξανδρος Χονδρονάσιος, ο σαραντάχρονος τότε άνδρας, ανέβηκε γρήγορα στον εξώστη του κτιρίου όπου ύψωσε την ελληνική σημαία [1]. Μία πράξη που θα τον «σημάδευε» για το υπόλοιπο της ζωής του.

Ο Αλέξανδρος Χονδρονάσιος γεννήθηκε στη Μελία της Λάρισας το 1902. Παιδί αγροτικής οικογένειας αφού αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της Λάρισας, μετέβη στη Γερμανία όπου εγγράφθηκε στην φημισμένη Νομική Σχολή της Λειψίας (1923). Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γερμανία συνδέθηκε με το διεθνές εργατικό κίνημα και σύντομα αναδείχθηκε σε σημαίνον στέλεχος του φοιτητικού κινήματος. Την ημέρα κατά την οποία ο Αδόλφος Χίτλερ διοριζόταν καγκελάριος (30 Ιανουαρίου 1933) ο Χονδρονάσιος εγκατέλειπε τη Γερμανία με το πτυχίο του δικηγόρου στα χέρια του. Τα επόμενα χρόνια στη Λάρισα υπήρξαν τα πιο δημιουργικά στην επαγγελματική του σταδιοδρομία. Πετυχημένος και έγκριτος δικηγόρος συνέχισε ακατάπαυστα να υποστηρίζει τις θέσεις και τα δίκαια των Θεσσαλών αγροτών.

Με την είσοδο των ναζιστικών στρατευμάτων στη Λάρισα (1941) ο Χονδρονάσιος κατέφυγε στο βουνό. Την επόμενη χρονιά (1942) τον συναντούμε ως τομεάρχη του ΕΑΜ στη γενέτειρά του (Μελία) ενώ στις εκλογές που διοργάνωσε η κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδος (ΠΕΕΑ) εκλέχθηκε πρόεδρος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου και του Επαρχιακού Συμβουλίου. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου ως επικεφαλής πολυπληθούς ομάδος νομικών υπερασπίστηκε αγωνιστές στα έκτακτα στρατοδικεία που σχηματίστηκαν. Ο ίδιος θα πέσει θύμα των διώξεων το 1949. Συνελήφθηκε και εκτοπίστηκε στη Μακρόνησο. Το 1951 διετέλεσε γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής της ΕΔΑ (Λάρισα), ενώ στις εκλογές του 1958 εκλέχθηκε βουλευτής Λαρίσης. Τον Ιούλιο του 1959 υπήρξε βασικός μάρτυρας υπερασπίσεως του Μανώλη Γλέζου που δικαζόταν από το Διαρκές Στρατοδικείο των Αθηνών για κατασκοπεία!

Στις δημοτικές εκλογές της 5ης Ιουλίου 1964 εκλέχθηκε πανηγυρικά δήμαρχος της Λάρισας με ποσοστό 47% και με τον συνδυασμό του να κερδίζει τις 17 από τις 25 θέσεις των δημοτικών συμβούλων [2]. Στην πρώτη συνεδρίαση του νέου Δημοτικού Συμβουλίου (23 Αυγούστου 1964) και κατόπιν εισήγησης του συμβούλου της πλειοψηφίας Μενέλαου Παπαδόπουλου εκδόθηκε ομόφωνα ψήφισμα (αρ. 188/1964) με το οποίο «εκφραζόταν η οργή και η αγανάκτηση για την απρόκλητο Τουρκική επιδρομή κατά των αμάχων αδελφών Κυπρίων» [3] το οποίο απεστάλη στον Πρόεδρο της Ελληνικής Κυβερνήσεως, στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και στις εφημερίδες των Αθηνών και της Λάρισας. Στην ίδια συνεδρίαση εξελέγησαν η Μαρία Σκυλλάκου ως πρόεδρος, ο Απόστολος Βακάλης ως αντιπρόεδρος και ο Βασίλειος Ναθαναήλ ως γραμματέας του Δημοτικού Συμβουλίου. Ως αναπληρωματικά μέλη της Δημαρχιακής Επιτροπής εκλέχθηκαν ο Ανδρέας Ανδρέου και ο Νικόλαος Παπανδρέου [4].

Για τη Λάρισα η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε από μία ασταμάτητη δημιουργία. Ασφαλτοστρώθηκαν οι λασπωμένοι δρόμοι της πόλης, δημιουργήθηκαν οι πρώτες παιδικές χαρές και ο ζωολογικός κήπος στο Αλκαζάρ, υψώθηκαν αναχώματα στις όχθες του Πηνειού, διανοίχθηκαν υπόνομοι, ενώ με δαπάνες του Δήμου αγοράστηκαν εποπτικά μέσα διδασκαλίας για όλα τα σχολεία της πόλης. Την ίδια περίοδο ο Χονδρονάσιος διετέλεσε πρόεδρος της ΤΕΔΚ Λάρισας (Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων).

Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967 και ενώ τα ραδιόφωνα μετέδιδαν τα διαγγέλματα της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ο Χονδρονάσιος έβαλε το κουστούμι του και κατευθύνθηκε στο γραφείο του. Εκεί περίμενε τους χωροφύλακες που τον συνέλαβαν στις 10 το πρωί [5]. Αρχικά στάλθηκε στη Γυάρο και αργότερα στο Παρθένι της Λέρου. Συγχρόνως συνελήφθηκε και η σύζυγός του Κούλα όπου εγκλείστηκε στις φυλακές Αλικαρνασσού στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το ζεύγος ξανασυναντήθηκε στην Αθήνα τρία χρόνια αργότερα, στις 21 Απριλίου 1970! Στο διάστημα της τρίχρονης κράτησής του ο Χονδρονάσιος οδηγήθηκε τρείς φορές στη Λάρισα για να δικαστεί. Την πρώτη φορά οι χωροφύλακες αφού τον περιέφεραν αλυσοδέσμιο στους δρόμους της πόλης τον οδήγησαν στα δικαστήρια με την κατηγορία ότι ως δήμαρχος είχε προσλάβει εργάτες χωρίς πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων.

Ως επικεφαλής του συνδυασμού «Δημοκρατική Αλλαγή», επανεκλέχθηκε δήμαρχος της Λάρισας το 1978 με ποσοστό 50,05% έναντι 43,95% που έλαβε ο Θάνος Μεσσήνης. Τον Ιανουάριο του 1979 εξήγγειλε ένα πρόγραμμα 70.000.000 δραχμών για την αναμόρφωση της πόλης [6], ενώ τον Ιούλιο του ιδίου έτους στο πλαίσιο της 8ης συνάντησης των δημάρχων των μεγάλων πόλεων του κόσμου που διοργανώθηκε στο Μιλάνο της Ιταλίας, ανέπτυξε τις προτεραιότητες που είχε θέσει το Δημοτικό Συμβούλιο της Λάρισας για την δημιουργική απασχόληση, τη μόρφωση και την ψυχαγωγία της νεολαίας με την δημιουργία νέων βρεφονηπιακών σταθμών (εκτός των κρατικών), την ίδρυση σχολικών συγκροτημάτων και αθλητικών κέντρων. Επί των ημερών του κατασκευάστηκαν έργα οδοποιίας, φωτισμού, ύδρευσης, αποχέτευσης, λειτούργησαν λαϊκές αγορές και αναπλάστηκε ο χώρος του Αλκαζάρ.

Ο Αλέξανδρος Χονδρονάσιος παραιτήθηκε για λόγους υγείας τον Ιούνιο του 1980. Το ζήτημα της διαδοχής του απασχόλησε την τοπική κοινωνία και παρόλο που ο ίδιος είχε προτείνει ως διάδοχό του τον τότε πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Σπυρίδωνα Κολοκοτρώνη, οι δημοτικοί σύμβουλοι εξέλεξαν με μυστική ψηφοφορία τον Αριστείδη Λαμπρούλη.

Απεβίωσε στη Λάρισα στις 8 Ιανουαρίου 1996 σε ηλικία 94 ετών. Χιλιάδες πολίτες παρευρέθηκαν στην εξόδιο ακολουθία όπου ο Γεώργιος Φιλιππίδης εκ μέρους των παλιών συναγωνιστών και συνεργατών του αναφέρθηκε στους αγώνες του για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την κοινωνική πρόοδο. Ετάφη στο παλαιό νεκροταφείο της Λάρισας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]. Ριζοσπάστης (Αθήνα), φ. 1204 (17 Σεπτεμβρίου 1978).

[2]. Ο Χονδρονάσιος έλαβε 8.935 ψήφους έναντι 7.161 του Δημητρίου Χατζηγιάννη.

[3]. Το πρωί της 8ης Αυγούστου 1964 τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη βομβάρδισαν την περιοχή της Πάφου σκοτώνοντας 60 πολίτες. Το βράδυ της ίδιας ημέρας τουρκικά πολεμικά πλοία παραβίασαν τα χωρικά ύδατα της Κύπρου.

[4]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λάρισας, Πρακτικά Συνεδριάσεων Δημοτικού Συμβουλίου, φκ. 037 [1964-1965], 23 Αυγούστου 1964.

[5]. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών (αρ. 79449/17-8-1967), διορίσθηκε δήμαρχος της Λάρισας ο Δημήτριος Χατζηγιάννης και πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου ο Θάνος Μεσσήνης.

[6]. Ριζοσπάστης (Αθήνα), φ. 1311 (26 Ιανουαρίου 1979).

Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου