Οραματίζεται «να καταστεί από λύση ανάγκης για λίγους, συνειδητή επιλογή και εργαλείο απασχόλησης για πολλούς» και μας παρουσιάζει τα καινοτόμα χαρακτηριστικά του νέου νόμου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, που θα οδηγήσουν σε αυτόν τον στόχο.
Τα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ) και τα Δημόσια ΙΕΚ, τοποθετούνται στο κέντρο της προσοχής και επαναπροσδιορίζουν τον ρόλο τους, ενώ η προσοχή της κυβέρνησης εστιάζεται στην ουσιαστική σύνδεσή τους με την αγορά εργασίας, με τη δημιουργία νέων θεσμών.
* Κύριε Βούτσινε, ο νέος νόμος που ψηφίστηκε πρόσφατα για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, εισάγει νέους θεσμούς και φέρνει νέα δεδομένα. Ποια ανάγκη ήρθε να καλύψει η νομοθετική αυτή πρωτοβουλία;
- Τα χρόνια χαρακτηριστικά της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στη χώρα μας είναι η αδυναμία της κοινωνικής της καταξίωσης, η μειωμένη ελκυστικότητά της και η συνεχώς αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητά της, τα οποία έχουν δημιουργήσει μια εικόνα η οποία φαίνεται καθαρά στους δείκτες της ελκυστικότητας και αποτελεσματικότητας της Ε.Ε.Κ., όπου η Ελλάδα βρίσκεται για χρόνια μονίμως στις τρεις τελευταίες θέσεις των κρατών μελών, στον δε δείκτη των δεξιοτήτων, στην τελευταία. Είναι κοινό μυστικό εξάλλου, αποδεικνύεται κι από μελέτες, ότι παρά την υψηλή ανεργία των νέων, επιχειρήσεις ζητούν να κάνουν προσλήψεις και δεν βρίσκουν τις ειδικότητες που ζητούν. Κάτι δεν πάει καλά επομένως. Ούτε για το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας, ούτε για την τοπική και εθνική οικονομία.
Όταν ένας τόσο σοβαρός τομέας χωλαίνει η Κυβέρνηση οφείλει να παρέμβει. Και στην περίπτωση αυτή, η παρέμβαση αυτής της Κυβέρνησης είναι ηχηρή. Η πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση αποτελεί μια συνολική μεταρρύθμιση με καινοτόμα χαρακτηριστικά και παράλληλα με χαρακτηριστικά τακτοποίησης του άναρχου και άστοχου εν πολλοίς τοπίου, που έχει δημιουργηθεί από αποσπασματικές και χωρίς στοχοθεσία, παρεμβάσεις πολλών ετών. Φιλοδοξία μας είναι η ανάδειξη της στρατηγικής μας επιλογής να καταστεί η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση από λύση ανάγκης για λίγους, συνειδητή επιλογή και εργαλείο απασχόλησης για πολλούς».
* Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του και ποιες αλλαγές φέρνει;
-Με τον νόμο 4763/2020 που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο 2020 καθιερώθηκε το Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ε.Σ.Ε.Ε.Κ.), το οποίο αναπτύσσεται στα επίπεδα τρία (3), τέσσερα (4) και πέντε (5) του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, κατ’ αντιστοιχία με εκείνα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων και αποκαταστάθηκε το τυπικό της Επαγγελματικής Κατάρτισης.
Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η άμεση σύνδεση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης με την αγορά εργασίας, με την ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό τους καθώς και η ενίσχυση του βαθμού αυτονομίας των μονάδων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, με ενεργό ρόλο των εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας.
* Τι είναι τα Πρότυπα ΕΠΑΛ και ποιος ο ρόλος τους στην Επαγγελματική Εκπαίδευση;
- Πρώτη μας μέριμνα είναι η αναβάθμιση των ΕΠΑΛ γιατί εκείνο που πρώτιστα χρειαζόμαστε είναι μια στέρεη επαγγελματική εκπαίδευση (επιπέδου 4) με εύρος, που θα δίνει βασικές επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες σ’ έναν ευρύτερο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας ή επαγγελμάτων. Η κατάρτιση (επιπέδου 5), που πρέπει να είναι ευέλικτη, ακολουθεί στη συνέχεια. Για να είναι δε και αποτελεσματική, πρέπει απαραίτητα να στηρίζεται σε μια επιτυχημένη επαγγελματική εκπαίδευση. Απόφαση της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι η ίδρυση Πρότυπων ΕΠΑ.Λ., στα οποία κατά το σχολικό έτος 2021-2022 θα λειτουργήσει η Α’ τάξη ΕΠΑ.Λ και η πλήρης λειτουργία τους θα ολοκληρωθεί σε βάθος τριετίας.
Για πρώτη φορά στην εκπαίδευσή μας θα εφαρμοστεί, σταδιακά και με συστηματικό τρόπο, σειρά ρυθμίσεων όπως για παράδειγμα τροποποιημένα προγράμματα σπουδών, λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικές ανάγκες σε επαγγελματικά προσόντα της οικονομίας, νέες μεθοδολογίες, κριτήρια ποιότητας σε πόρους και διαδικασίες.
Οι νέες μέθοδοι, οι αυξημένοι βαθμοί ελευθερίας στην εκπαιδευτική διαδικασία, οι επιμορφώσεις των ήδη υπηρετούντων εκπαιδευτικών όλων των κλάδων στα Κέντρα Επιμόρφωσης που θα δημιουργηθούν εντός των Π.ΕΠΑ.Λ.- μία επίσης καινοτομία- ώστε να ανταποκρίνονται άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα στις νέες απαιτήσεις καθώς και η συνεχής παρακολούθηση, αξιολόγηση και επανατροφοδότηση του συστήματος, θα φέρει συντονισμένα, κι όχι άναρχα, την επόμενη ημέρα στα ΕΠΑ.Λ. συνολικά. Γι’ αυτό στα Πρότυπα ΕΠΑ.Λ. που πρόκειται να δημιουργηθούν, διατηρείται η διοίκηση και το υπάρχον εκπαιδευτικό προσωπικό, επομένως δεν τίθενται θέματα απώλειας της οργανικής θέσης για το σύνολο των υπηρετούντων σε προυπάρχουσες σχολικές μονάδες.
*Τα ΙΕΚ ξεκίνησαν τη λειτουργία τους το 1992. Στην πορεία των χρόνων μέχρι σήμερα διαπιστώθηκε ότι πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες που διαμορφώθηκαν στην εκπαίδευση των νέων (π.χ. νέες ειδικότητες στην αγορά εργασίας). Τι προγραμματίζετε να κάνετε για την αναβάθμισή τους;
- Τα Ι.Ε.Κ. όπως είχαν θεσμοθετηθεί το 1992, προορίζονταν να λειτουργήσουν ως ευέλικτα όργανα διαρκούς παροχής, αναπροσαρμογής και εκσυγχρονισμού των προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού. Αποστολή τους ήταν η παροχή ουσιαστικών και τυπικών επαγγελματικών εφοδίων και προσόντων με σκοπό τη διευκόλυνση της μεγαλύτερης δυνατής και επαρκούς κινητικότητας στους εργαζόμενους. Με τα χρόνια η αποστολή αυτή θόλωσε. Η έντονη «σχολειοποίησή» τους (λ.χ. εκπαιδευτές που δεν προέρχονται από την αγορά εργασίας, ειδικότητες που παγιώνονται και δεν αλλάζουν σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς κ.ά.) αλλοίωσε τα αποτελέσματα που περιμέναμε. Επιπλέον, σήμερα τα Ι.Ε.Κ. καλούνται να καλύψουν το κενό μεταξύ Λυκείου και Πανεπιστημίου.
Έτσι τα ενισχύουμε: Αποκτούν αυτονομία, μπορούν να αναπτύξουν συνεργασίες με κοινωνικούς εταίρους και φορείς της αγοράς και της εκπαίδευσης. Ενδεικτικά σας αναφέρω κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλλουν στην αναβάθμιση των Ι.Ε.Κ.: από το σχολικό έτος 2021-2022 ιδρύονται Πειραματικά Ι.Ε.Κ. και Θεματικά Ι.Ε.Κ. και γραφείο Επαγγελματικής Ανάπτυξης και Σταδιοδρομίας σε κάθε Ι.Ε.Κ. Καθιερώθηκε η αμειβόμενη πρακτική άσκηση των καταρτιζομένων των ΙΕΚ. Συγγράφονται ήδη 130 νέοι οδηγοί Κατάρτισης. Θα υπάρχει ευελιξία στη δημιουργία και λειτουργία νέων ειδικοτήτων, σύμφωνα με τις ανάγκες που διαπιστώνει το Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και τα Περιφερειακά Συμβούλια Σύνδεσης με την Παραγωγή και την Αγορά Εργασίας.
Τέλος, οι πιστοποιημένοι απόφοιτοι των Ι.Ε.Κ. αποκτούν τη δυνατότητα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, μέσω εξετάσεων που οργανώνονται από Πανεπιστημιακά Τμήματα συναφούς Επιστημονικού και Επαγγελματικού Προσανατολισμού».
* Οι απόφοιτοι των δημόσιων ΙΕΚ έχουν κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα;
- Περιέργως από το 2010 τα ΙΕΚ από τυπική κατάρτιση που ήταν από ιδρύσεώς τους το 1992 περιήλθαν στην μη τυπική κατάρτιση. Με τον νόμο 4763/2020 αποκαταστάθηκε το τυπικό της Επαγγελματικής Κατάρτισης. Τα ΙΕΚ είναι στο επίπεδο 5 του εθνικού και ευρωπαϊκού πλαισίου προσόντων. Οι δε απόφοιτοί τους, μετά από την πιστοποίησή τους στον ΕΟΠΠΕΠ, παίρνουν το αντίστοιχο δίπλωμα που τους αποδίδει,ανάλογα με την ειδικότητα, το επαγγελματικό τους δικαίωμα.
* Ως εναλλακτικό δρόμο για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια, οι υποψήφιοι φέτος θα μπορούν, εφόσον το επιθυμούν να συμπληρώσουν ένα δεύτερο μηχανογραφικό, για την εισαγωγή τους στα δημόσια ΙΕΚ, το λεγόμενο παράλληλο μηχανογραφικό. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι ακριβώς;
- Το παράλληλο μηχανογραφικό είναι αποτέλεσμα της όλης μεταρρύθμισης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Το παράλληλο μηχανογραφικό δείχνει πλέον την έγκυρη εναλλακτική λύση. Πρόσφατα, έρευνα του ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ αποκάλυψε ότι πάνω από το 20% των καταρτιζόμενων στα ΙΕΚ είναι πτυχιούχοι Πανεπιστημίου! Ο καθένας καταλαβαίνει τι σημαίνει αυτό. Μήπως η ελληνική κοινωνία εκσυγχρονιζόμενη πρέπει να δει ότι το Πανεπιστήμιο δεν είναι ο μόνος δρόμος; Το κέρδος; Χρόνος και χρήμα. Μέλημά μας είναι οι νέοι μας να έχουν επιλογές, να έχουν εναλλακτικές και να ακολουθούν εκπαιδευτικές διαδρομές που υπηρετούν τις κλίσεις, τις δεξιότητες και τις προτιμήσεις τους. Από φέτος, δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα υποβολής παράλληλου μηχανογραφικού δελτίου για τη φοίτηση σε δημόσιο Ι.Ε.Κ. Συνεπώς, ένας υποψήφιος μπορεί να υποβάλει παράλληλα α) μηχανογραφικό για είσοδο σε ΑΕΙ, βάσει της επίδοσής τους στις Πανελλαδικές εξετάσεις και β) μηχανογραφικό για εγγραφή σε δημόσιο ΙΕΚ βάσει του απολυτηρίου του και επιπλέον κριτηρίων σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας των ΙΕΚ.
* Ένα σημαντικό στοιχείο της μεταρρύθμισης είναι η σύνδεση επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με την παραγωγή και την αγορά εργασίας. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ένας συνδετήριος κρίκος που να τα ενώνει και αυτό λειτουργεί εις βάρος και των δύο πλευρών. Τι θα αλλάξει;
- Η αποτελεσματικότητα του συστήματος παραγωγής επαγγελματικών προσόντων είναι συνάρτηση του βαθμού σύνδεσής του με την αγορά εργασίας. Έτσι, για να έχει πιθανότητες επιτυχίας μια προσπάθεια σύνδεσης της προσφοράς κατάρτισης με την αγορά εργασίας, θα εφαρμοστεί ένα μοντέλο που θα αξιοποιεί εκλογικευμένα και στο πλαίσιο ενός συστήματος ανατροφοδότησης, τρεις βασικούς θεσμούς: τριμερισμό (κράτος, εργαζόμενοι, εργοδότες), μηχανισμό παρακολούθησης και στάθμισης των επαγγελματικών προσόντων και πιστοποίηση των προσόντων. Στο νέο σύστημα διακυβέρνησης του συστήματος της Ε.Ε.Κ. η συμμετοχή όλων των συντελεστών της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της χώρας σε εθνικό αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο είναι σημαντική, γιατί μόνο αυτοί μπορούν να φέρουν στο σύστημα τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας».
* Από ποιους πόρους θα χρηματοδοτηθεί η μεταρρύθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης;
- Το νέο σύστημα προικίζεται με συγκεκριμένες και πολύ σημαντικές χρηματοδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ.
Συνέντευξη: Λένα Κισσάβου
