Εκτύπωση αυτής της σελίδας

Ανακάλυψαν γονίδιο που αλλάζει το φύλο των εντόμων

Ερευνητές Μοριακής Βιολογίας και Γονιδιωματικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας φέρνουν επανάσταση με τη μέθοδο της εξαπόλυσης στείρων εντόμων στους αγρούς *Στόχος η μείωση του πληθυσμού της μύγας της Μεσογείου και του δάκου της ελιάς χωρίς τη χρήση εντομοκτόνων

Δημοσίευση: 09 Σεπ 2019 22:06
Κλεισμένη για μερόνυχτα στο εργαστήριο η ομάδα ερευνητών που ανακάλυψε το γονίδιο φυλοκαθορισμού στα έντομα Κλεισμένη για μερόνυχτα στο εργαστήριο η ομάδα ερευνητών που ανακάλυψε το γονίδιο φυλοκαθορισμού στα έντομα

Μια σημαντική ανακάλυψη των επιστημόνων του Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας και Γονιδιωματικής του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αναμένεται να φέρει τα πάνω-κάτω τα επόμενα χρόνια, στην καταπολέμηση της μύγας της Μεσογείου και του δάκου της ελιάς, που θεωρούνται από τα πιο βλαβερά έντομα στην ελληνική γεωργία.

Για τον λόγο αυτό κάθε χρόνο το ελληνικό κράτος δαπανά μεγάλα χρηματικά ποσά για την καταπολέμησή τους, όπως και για έρευνες που στοχεύουν στη βελτίωση των μεθόδων εξόντωσής τους. Μετά από τέσσερις δεκαετίες ερευνών, οι επιστήμονες της Θεσσαλίας κατάφεραν να ανακαλύψουν το γονίδιο που ελέγχει το μονοπάτι του φυλοκαθορισμού στα έντομα, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να αναπτυχθούν νέες στρατηγικές ελέγχου των εντόμων αυτών, φιλικών στο περιβάλλον, χωρίς την ανάγκη χρήσης χημικών εντομοκτόνων. Ο διευθυντής του Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας και Γονιδιωματικής του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, καθηγητής Κωνσταντίνος Ματθιόπουλος μιλά στην «ΕτΔ» για τη σημαντική αυτή ανακάλυψη, η οποία πρόκειται να φέρει πραγματική επανάσταση.

Κλεισμένη στο εργαστήριό της μερόνυχτα η ομάδα των ερευνητών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κατόρθωσε να απομονώσει τον παράγοντα αρρενοποίησης (Maleness-on-the-Y, MoY), ένα μικρό γονίδιο που βρίσκεται στο Υ χρωμόσωμα των μυγών της οικογένειας των Τεφριτίδων. Το γονίδιο αυτό ελέγχει το μονοπάτι φυλοκαθορισμού στα έντομα αυτά και είναι συντηρημένο σε πολλά είδη της οικογένειας, όπως η μύγα της Μεσογείου και ο δάκος της ελιάς. «Είναι ένα καινούριο γονίδιο που ελέγχει αν θα γίνει η μύγα αρσενική. Οι προσπάθειες τώρα είναι να καταστήσουμε το ΜοΥ έναν εύχρηστο διακόπτη, ώστε να μετατρέπουμε κατά το δοκούν όλα τα έντομα σε αρσενικά. Έτσι, σε μεγάλες εγκαταστάσεις παραγωγής εντόμων, θα μπορούν να παράγονται εκατομμύρια αρσενικά έντομα τα οποία, αφού θα στειρώνονται, θα εξαπολύονται στο περιβάλλον. Οι διασταυρώσεις τους με τα φυσικά θηλυκά δεν θα είναι γόνιμες, μειώνοντας τους φυσικούς πληθυσμούς. Σε πολλά μέρη του κόσμου υπάρχουν εργοστάσια που παράγουν μύγες. Παράγουν εκατομμύρια μύγες, οι οποίες στειρώνονται και εξαπολύονται στο περιβάλλον. Η ιδέα είναι ότι αυτές οι μύγες θα συνευρεθούν με θηλυκές και τα αυγά τους θα είναι στείρα. Οπότε όταν αφήσει το αυγό της, για παράδειγμα, σε ένα φρούτο δεν θα σκάσει και έτσι το φρούτο δεν θα πάθει τίποτα. ‘Η αν μιλάμε για κουνούπια, το θηλυκό θα αφήσει τα αυγά του και αυτά δεν θα σκάσουν και έτσι ο πληθυσμός των εντόμων, είτε μιλάμε για κουνούπια που είναι πρόβλημα για τη δημόσια υγεία, είτε για μύγες γεωργικής σημασίας θα είναι ελεγχόμενος. Αυτός ο τρόπος είναι περιβαλλοντικά φιλικός. Απαλλάσσει εντελώς από τα εντομοκτόνα» επισημαίνει χαρακτηριστικά ο κ. Ματθιόπουλος. Μάλιστα, για να καταδείξει τη σημασία της ανακάλυψης αναφέρει ότι ήδη στην Αθήνα υπάρχουν εξαπολύσεις στείρων κουνουπιών τίγρεις. Αυτά τα κουνούπια παράγονται σε εργοστάσιο στην Ιταλία και το πρόγραμμα υλοποιείται πιλοτικά από το «Μπενάκειο» και πάει εξαιρετικά. «Αντί να ψεκάζουμε τα κουνούπια, καλύτερα να εξαπολύουμε περισσότερα για να μειώσουν τον πληθυσμό τους. Εξάλλου τα αρσενικά κουνούπια δεν τσιμπάνε, μόνο τα θηλυκά. Αν εξαπολύσεις αρσενικά κουνούπια δεν θα βλάψεις κανένα. Θα ζευγαρώσουν με τα θηλυκά και στην άλλη γενιά δεν θα έχεις κουνούπια. Φυσικά αυτό γίνεται σε επιλεγμένες περιοχές και με συνεχείς μετρήσεις».

Η ΜΥΓΑ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

Όσον αφορά στη μύγα της Μεσογείου, που είναι το αντικείμενο της έρευνας, σημειώνει ότι πρόκειται για ένα από τα καταστροφικότερα έντομα σε όλο τον κόσμο. Αφήνει τα αυγά της σε πάνω από 250 διαφορετικά είδη φρούτων και λαχανικών και οι προνύμφες που εκκολάπτονται τα καταστρέφουν. Αντίστοιχα, το ίδιο συμβαίνει και με τον δάκο της ελιάς που αφήνει τα αυγά του στις ελιές, δημιουργώντας τεράστιες καταστροφές στην ελαιοπαραγωγή. Η αποσιώπηση του γονιδίου αυτού μετατρέπει τα ΧΥ έμβρυα σε θηλυκά άτομα, ενώ η υπερέκφρασή του σε ΧΧ έμβρυα τα μετατρέπει σε γόνιμα αρσενικά.

Στο ερώτημα, αν το να καθορίζεται το φύλο των εντόμων μέσα στα εργαστήρια θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξάλειψη ειδών, κάτι που μπορεί να διαταράξει τη φυσική ισορροπία, απαντά: «Έχουμε διαταράξει το περιβάλλον πολύ νωρίτερα καθώς έχουμε τόσες μύγες που μας απασχολούν. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί έχουμε εντατική ελαιοκαλλιέργεια και γι’ αυτό έχουμε τόσο δάκο. Μεσογειακή μύγα έχουμε σε τέτοιον βαθμό, γιατί έχεις το ένα φρούτο δίπλα στο άλλο. Στον Αμαζόνιο έχεις λιγότερα κουνούπια, απ’ όσα έχεις στις παρυφές κατοικημένων περιοχών. Αυτό συμβαίνει γιατί ο άνθρωπος με τη δραστηριότητά του δημιουργεί τα μέρη που αναπτύσσεται το κουνούπι. Στη γεωργία έχουμε τόσο έντομα γιατί είναι πολύ εντατικές οι καλλιέργειες. Ποια είναι η εναλλακτική σήμερα; Τα εντομοκτόνα. Με τα εντομοκτόνα προσπαθούν να ρίξουν τους πληθυσμούς σε χαμηλότερα επίπεδα. Αυτό κάνουμε και εμείς με φυσικό τρόπο. Δεν προσπαθούμε να εξαφανίσουμε τα έντομα, απλά να μειώσουμε τους πληθυσμούς. Η ιδέα της εξαφάνισης έχει εκλείψει από την ιδέα της ολοκληρωμένης διαχείρισης».

ΣΥΝΤΟΜΑ ΣΕ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Όσον αφορά στο πότε αυτή η ανακάλυψη θα βγει εκτός εργαστηρίου ο κ. Ματθιόπουλος σημειώνει: «Για να περάσει σε φάση εφαρμογής δεν χρειάζεται πολύ, σε 6 μήνες το πολύ 1 χρόνο θα είμαστε έτοιμοι. Το πρόβλημα είναι στη νομοθεσία που δεν σου επιτρέπει να το εξαπολύσεις, καθώς πρόκειται για κάτι γενετικά πειραγμένο. Εμείς εξασφαλίζουμε πως αυτό δεν μπορεί να αναπαραχθεί, και με άλλες δικλείδες μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι θα κάνει τη δουλειά του. Η νομοθεσία δεν σου το επιτρέπει καθώς υπάρχει ο φόβος των τροποποιημένων οργανισμών και πως μπορεί αυτό να ξεφύγει στο περιβάλλον. Προσπαθούμε να το αλλάξουμε αυτό. Γίνεται μια διεθνής προσπάθεια να αλλάξει αυτό και πιστεύω ότι σε 1-2 χρόνια θα αλλάξει η νομοθεσία. Εμείς συνεχίζουμε, το βελτιώνουμε, το τελειοποιούμε και είμαστε έτοιμοι όταν η νομοθεσία το επιτρέψει να κάνει πειράματα στον αγρό». Για τη συγκεκριμένη μελέτη, στην έρευνα που διεξήχθη στο εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας και Γονιδιωματικής του τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας, πέρα από τον διευθυντή του εργαστηρίου, εργάστηκαν επίσης οι μεταδιδακτορικές ερευνήτριες κ. Κωνσταντίνα Τσουμάνη και Μαριλένα Γρηγορίου.

Της Νατάσας Πολυγένη

Gallery άρθρου

Σχετικά Άρθρα