Ως Τροφική Δυσανεξία χαρακτηρίζεται γενικά κάθε ανώμαλη αντίδραση του οργανισμού σε ένα χημικό ή τοξικό ερέθισμα, το οποίο προκαλείται με την κατανάλωση κάποιας τροφής ή συστατικού της ή ως πρόσθετης ουσίας σε άλλο τρόφιμο και ειδικότερα στην αδυναμία κατανάλωσης, απορρόφησης, αφομοίωσης και μεταβολισμού της από τον οργανισμό. Η αντίδραση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση διαφόρων αμυντικών μηχανισμών του οργανισμού (αντισωμάτων, λευκοκυττάρων κλπ.) για να αμυνθεί και να αντιμετωπίσει αυτήν την τροφή, επειδή τη θεωρεί και την αντιμετωπίζει ως "εχθρική" και "βλαβερή".

Η Τροφική Δυσανεξία αναφέρεται επίσης συχνά και ως "κρυφή αλλεργική αντίδραση" ή "τροφική υπερευαισθησία" και σήμερα αποτελεί αντικείμενο πολλών μελετών της σύγχρονης ιατρικής, αφού σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες της Βρετανικής Αλλεργιολογικής Εταιρείας, περίπου το 40-50% του πληθυσμού παγκοσμίως υποφέρει από αυτήν.

Έχει αποδειχθεί μέσα από διάφορες επιστημονικές έρευνες, ότι η Τροφική Δυσανεξία συνδέεται με διάφορες (συνήθως χρόνιες) παθήσεις και προβλήματα όπως: γαστρεντερολογικά και μεταβολικά, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ελκώδη κολίτιδα,  φουσκώματα, ευκοιλιότητα, δυσκοιλιότητα, στομαχικές κράμπες, κατακράτηση υγρών, βουλιμία, απώλεια βάρους, παχυσαρκία, κυτταρίτιδα, διαβήτη, αλλά και δερματολογικά και μυοσκελετικά.

Επειδή η Τροφική Δυσανεξία είναι μία εξατομικευμένη βιοχημική αντίδραση του οργανισμού σε συγκεκριμένες τροφές, ο κάθε οργανισμός, ως διαφορετικός και μοναδικός, αντιδρά διαφορετικά στα διάφορα είδη τροφίμων. Το ίδιο τρόφιμο δηλαδή μπορεί  να προκαλέσει διαφορετικά συμπτώματα σε διαφορετικούς ανθρώπους και διαφορετικά τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν διαφορετικά συμπτώματα στο ίδιο άτομο.

Δυσανεξία στη γλουτένη

Η γλουτένη είναι ένα σύνολο από πρωτεΐνες (προλαμίνες, γλουτελίνες) οι οποίες βρίσκονται στα δημητριακά και κυρίως στο σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και βρώμη.

Για τους περισσότερους ανθρώπους η γλουτένη είναι μια φυσιολογική πρωτεΐνη η οποία αφομοιώνεται εύκολα από τον γαστρεντερικό σωλήνα. Παρόλα αυτά, ένα μικρό μέρος του πληθυσμού δεν μπορεί να την αφομοιώσει, παρουσιάζοντας  δυσανεξία σε αυτή, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη παθήσεων όπως κοιλιοκάκη, εντερική ατροφία, δυσαπορρόφηση κλπ.

Όταν τα άτομα με αυτή τη γενετική προδιάθεση καταναλώνουν τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη, το ανοσοποιητικό τους σύστημα ενεργοποιείται, αντιδρά και παράγει τα αντιγλιαδινικά αντισώματα τα οποία τραυματίζουν σοβαρά και αδρανοποιούν τα εσωτερικά τοιχώματα (τις λάχνες) του λεπτού εντέρου και προκαλούν φλεγμονή, διάρροια, μετεωρισμό και πόνο στην κοιλιά. Τα συμπτώματα αυτά οδηγούν στην ατροφία του εντερικού βλεννογόνου, με συνέπειες στην ανάπτυξη και συντήρηση του οργανισμού.

Οι λάχνες είναι μικρές προεξοχές του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου και αποτελούν περιοχή όπου πραγματοποιείται η τελική πέψη, η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και η απόρριψη των άχρηστων ουσιών της τροφής από τον οργανισμό. Τα συμπτώματα από τη δυσανεξία στη γλουτένη διαφέρουν συχνά κατά περίπτωση και ανάλογα με την ηλικία.

Στα βρέφη η πάθηση εκδηλώνεται συνήθως μόλις εισαχθούν δημητριακά στη διατροφή τους. Στους ενήλικες υπάρχει πιθανότητα να ζουν χωρίς συμπτώματα για αρκετά χρόνια και να νοσήσουν αργότερα.

Δυσανεξία στη λακτόζη

Δυσανεξία στη λακτόζη είναι η ανικανότητα του οργανισμού να διασπάσει τη λακτόζη σε γλυκόζη και γαλακτόζη στον γαστρεντερικό σωλήνα, για να μπορέσουν να απορροφηθούν εύκολα από το αίμα. Αυτή η ανικανότητα προκύπτει από την έλλειψη (πλήρη ή μερική) του ενζύμου λακτάση, η οποία παράγεται από τα κύτταρα στο εσωτερικό του λεπτού εντέρου.

Όταν δεν υπάρχει αρκετή λακτάση για να μεταβολίσει την καταναλωθείσα ποσότητα λακτόζης, τα αποτελέσματα, αν και συνήθως ακίνδυνα, μπορεί να είναι πολύ δυσάρεστα. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι η ναυτία, οι κράμπες, το φούσκωμα, τα αέρια και η διάρροια, τα οποία αρχίζουν περίπου 30 λεπτά μέχρι 2 ώρες μετά από την κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν λακτόζη. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων διαφέρει ανάλογα με την ποσότητα λακτόζης που μπορεί ο κάθε άνθρωπος να ανεχτεί.

Επομένως, άτομα που παρουσιάζουν δυσανεξία στα διάφορα γαλακτοκομικά προϊόντα (αγελαδινό, αιγινό, πρόβειο γάλα κλπ.) θα πρέπει να αποφεύγουν γενικά τη χρήση τους σε όλες τους τις μορφές, επειδή η δυσανεξία τους μπορεί να μην είναι στη λακτόζη ή μόνο στη λακτόζη αλλά και σε άλλες πρωτεΐνες του γάλακτος.

Προτού όμως ενοχοποιηθεί η Τροφική Δυσανεξία για οποιοδήποτε πρόβλημα, θα πρέπει προηγουμένως να αποταθείτε στον ιατρό σας για να ερευνήσει και να αποκλείσει την πιθανότητα ύπαρξης οποιασδήποτε άλλης παθολογικής κατάστασης.