Εκτύπωση αυτής της σελίδας

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ

Η παρουσία της γυναίκας στο χώρο των επιστημών

Δημοσίευση: 11 Μαρ 2013 2:00 | Τελευταία ενημέρωση: 23 Σεπ 2015 14:46

Της Μαριέττας Λάμπρου, προέδρου της επιστημονικής οργάνωσης αλληλεγγύης «ΕΥΧΗ ΖΩΗΣ», δικηγόρου Λάρισας

 

Υπατία η Αλεξανδρινή, Ρυνδακώ, Οκκελώ και Εκκελώ (αδελφές) από τις Λευκάνες, Χειλωνίς, Κρατησίκλεια, Λασθένεια η Αρκάς, Αβροτέλεια , Εχεκράτεια η Φλιασία, Θεανώ, Τυρσηνίς, η Συβαρίτις, Πεισιρρόδη η Ταραντινίς, Θεαδούσα η Λάκαινα, Βοιώ η Αργεία. Βαβέλυκα η Αργεία, Κλεαίχμα. Νισθαιαδούσα, Μάργκαρετ Κάβεντις, Μαρία Σίμπιλα Μέριαν, Μαρία Έιμχαρτ, Ελισαβέτα Χεβέλιους, Μαρία Κούνιτζ, Λουίζ Μπουρζουά, Έμιλι ντι Σατελέ, Λάουρα Μπάσι, Καρολίνα Χέρσελ, Μαρί Πάουλτσε Λαβουαζιέ, Ζαν Μπαρέτ, Σοφί Ζερμέν, Μαίρη Λάιελ, Μαίρη Σόμερβιλ, Άντα Λάβλεις, Κλεμάνς Ρουαγιέ, Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ, Ίντιθ Κάβελ, Ελίζαμπελ Μπλάκγουελ, Ελίζαμπεθ Γκάρετ Άντερσον, Χέρθα Άιρτον, Σοφία Κοβαλέφσκαγια, Μαρί Κιουρί, Ντόροθι Χότζκιν, Ρόζαλιντ Φράνκλιν, Μπάρμπαρα Μακ Κλίντοκ…

Τα αποσιωπητικά αναφέρονται στον τεράστιο κατάλογο γυναικών που έβαλαν το λιθαράκι τους για τη δημιουργία γνώσης, για την εξέλιξη της επιστήμης και είτε η ιστορία τις διέγραψε είτε τις προσπερνά ως εξαιρέσεις. Άλλες διάσημες κι άλλες λιγότερο γνωστές, η ιστορία τους μας δείχνει την ιστορία των γυναικών στην επιστήμη, σε ένα σφιχτά ανδροκρατούμενο χώρο.

Αίθρα, μπορεί να έμεινε στην Ιστορία ως η μητέρα του Θησέα, αλλά πόσοι γνωρίζουν πως η Αίθρα ήταν δασκάλα λογιστικής και πως στη σύντροφο του σπουδαίου μαθηματικού Πυθαγόρα, Θεανώ, φέρεται ότι οφείλεται η θεωρία της χρυσής τομής; Είναι δύο μόλις από τις 40 άγνωστες αρχαίες Ελληνίδες μαθηματικούς, που αν και συνέβαλαν στην εξέλιξη της επιστήμης βυθίστηκαν στη λήθη της Ιστορίας. Χρειάστηκε να περάσουν 31 αιώνες για να έρθουν και πάλι στο φως και να διεκδικήσουν μια θέση στον επιστημονικό κόσμο.

Έχουν εντοπισθεί συνολικά 40 γυναίκες μαθηματικοί από τον 10ο αι. π.Χ. έως τον 5ο αι. μ.Χ.. Ποιο ήταν το προφίλ τους; Προέρχονταν από διάφορες γωνιές του ελληνικού κόσμου. Οι περισσότερες είχαν σπουδάσει πέραν της βασικής εκπαίδευσης. Ο ρόλος των γυναικών κατά τα προγενέστερα έτη ήταν σαφώς διαφορετικός: αναπαραγωγή, φροντίδα συζύγου και ηλικιωμένων, ανατροφή παιδιών, φροντίδα σπιτιού. Για πολλούς αιώνες οι γυναίκες θεωρούνταν κατώτερα όντα, με ικανότητες περιορισμένες μόνο στο να αποδίδουν στις προαναφερθείσες εργασίες και φυσικά ούτε λόγος στο να ανακατευτούν με την απόκτηση ή την παραγωγή γνώσης…

Πολλές υπήρξαν σύζυγοι, αδελφές αναγνωρισμένων επιστημόνων, που είτε συνέβαλαν ουσιαστικά, είτε παρήγαγαν μεγάλο μέρος της έρευνας καταγράφοντας μετρήσεις, σχεδιάζοντας μέρος των παρατηρήσεων, κατηγοριοποιώντας τις συλλογές δειγμάτων. Σχεδόν καμίας όμως το όνομα δεν αναφερόταν στις δημοσιεύσεις και τα βιβλία που παρουσίαζαν τα αποτελέσματα των ερευνών.

Οι πιο αποφασισμένες δοκίμασαν τη μεταμφίεση σε άντρα και κάποιες μάλιστα το κατάφεραν πολύ πετυχημένα μιας και δεν αποκαλύφθηκε το φύλο τους παρά μετά το θάνατό τους. Τέτοιες πρακτικές επέτρεψαν τη συμμετοχή τους στις επιστημονικές πρακτικές και εξελίξεις, με το ρίσκο πάντα της αποκάλυψής τους με ότι συνέπειες κι αν είχε αυτό. Σίγουρα, όμως, θυσίασαν μέρος της προσωπικής τους ζωής, αφού μεταμφίεση σημαίνει και απομόνωση.

Άλλες πάλι προσπάθησαν με πολλά μέσα κι επιμονή να γίνουν δεκτές ώστε να ασχοληθούν με επιστημονικά ενδιαφέροντα. Τα Πανεπιστήμια δεν έκαναν δεκτά στους κόλπους τους γυναίκες ούτε για να παρακολουθήσουν και να μορφωθούν, αλλά ούτε αργότερα- όταν έγιναν δεκτές οι πρώτες φοιτήτριες- για να διδάξουν. Οι πρώτες φοιτήτριες χλευάζονταν από τους άρρενες συμφοιτητές τους. Ορισμένες φορές, οι αντιδράσεις περιλάμβαναν το λιθοβολισμό ή άλλες βίαιες εκδηλώσεις.

Καθίσταται λοιπόν κατανοητό ότι οι πρώτες κινήσεις για την ανάμιξη των γυναικών στα επιστημονικά δρώμενα ήθελαν μεγάλο θάρρος κι επιμονή. Οι περισσότερες ήταν αυτοδίδακτες ή παρακολουθούσαν τα κατ’ οίκον μαθήματα των αδερφών τους και διάβαζαν τα πανεπιστημιακά βιβλία τους. Συμμετέχοντας και βοηθώντας συζύγους και αδελφούς ανέπτυξαν τις γνώσεις τους στο ανάλογο αντικείμενο και μπόρεσαν να εκφράσουν ορισμένες γραπτά τη δική τους άποψη και ανάλυση.

Το 17ο με 18ο αιώνα οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να επισκέπτονται εργαστήρια. Δε μπορεί να μη γίνει αναφορά στην πρώτη γυναίκα που έγινε καθηγήτρια Πανεπιστημίου στην Ευρώπη. Πρόκειται για τη Λάουρα Μπάσι, μια Ιταλίδα, γόνος εύπορης οικογένειας. Σε ηλικία 21 ετών δίδασκε ανατομία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Επιστημών το 1732 και την επόμενη χρονιά της δόθηκε η έδρα της Φιλοσοφίας. Παρ’ όλο που η Ιταλία ήταν σχετικά πιο προοδευτική χώρα, δεν ήταν όλα ρόδινα για την Μπάσι. Μητέρα 8 παιδιών, δίδασκε λιγότερες ώρες και πληρωνόταν λιγότερο από τους συναδέλφους της. Η ίδια προσπάθησε επανειλημμένως να αλλάξει αυτή η διάκριση. Έδινε διαλέξεις σχετικά με τη Νευτώνεια φυσική και ήταν από τις πρωτεργάτριες εισαγωγής των σχετικών επιστημονικών εξελίξεων στην Ιταλία.

Η Ελίζαμπεθ Μπλάκγουελ είναι η πρώτη γυναίκα γιατρός της Αμερικής. Ενώ 17 ιατρικές σχολές την απέρριψαν, κατάφερε να εισαχθεί και να σπουδάσει στο κολέγιο Τζινίβα της Νέας Υόρκης κατά λάθος. Οι αρχές του Πανεπιστημίου άφησαν την εκλογή της στους φοιτητές, οι οποίοι θεωρώντας ότι επρόκειτο για φάρσα ψήφισαν πλειοψηφικά «ναι». Όταν είδαν τη συμφοιτήτριά τους την κοίταζαν σα να ήταν αλλόκοτη, ενώ ορισμένοι καθηγητές της ζήτησαν να μην παρακολουθεί τα μαθήματα που σχετίζονταν με την αναπαραγωγή.

Η Μπλάκγουελ επέμεινε, όμως, και τελικά πήρε το πτυχίο της ως αριστούχος και πρώτη της τάξης της. Απορριπτόμενη από τα νοσοκομεία για την πρακτική της κατευθύνθηκε στο Παρίσι, όπου όπως ανακάλυψε πως οι γυναίκες θεωρούνταν ικανές μόνο ως μαίες. Εν τέλει ίδρυσε δικό της νοσοκομείο για φτωχούς και μαζί με τη Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ (γνωστή πρωτοπόρος για τη νοσηλευτική) ίδρυσαν την Ιατρική Σχολή Γυναικών.

Δύο γυναίκες που συνέβαλαν στην επιστημονική εξέλιξη του τελευταίου αιώνα, αλλά δεν είχαν εν ζωή την ίδια αναγνώριση ήταν η Μαρί Κιουρί και Ρόζαλιντ Φράνκλιν. Η πρώτη είναι ο μοναδικός άνθρωπος που κατάφερε να κερδίσει το βραβείο Νόμπελ δύο φορές, ενώ η δεύτερη πέθανε πριν αναγνωριστεί η προσφορά της.

Το μόνο που μπορούμε να απευθύνουμε είναι ένα τεράστιο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ σε όλες τις παραπάνω γυναίκες που άνοιξαν το δρόμο στη σημερινή γενιά γυναικών – επιστημών, να κινούνται ελεύθερα, ισότιμα, χωρίς περιορισμούς και δεσμεύσεις. Ένα απλό, ταπεινό, αλλά γεμάτο ευγνωμοσύνη και σεβασμό ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ…