Ομπροστά στους αγίους φιληθείτε,

Φιληθείτε γλυκά χείλη με χείλη

Πέστε Χριστός Ανέστη, εχθροί και φίλοι»

Δ Σολωμός

Το Πάσχα, ή Λαμπρή και η Πασχαλιά των μικρών παιδιών, είναι η μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης, που γίνεται σε ανάμνηση του θανάτου και της Ανάστασης του Χριστού. Το Πάσχα ήταν εβραϊκή γιορτή (Πάσχα= διάβαση), που είχε σχέση με την απελευθέρωση των Ισραηλιτών, από την Αιγυπτιακή αιχμαλωσία . « Και έστε ημέρα υμίν αύτη μνημόσυνον και εορτάσετε αυτήν εορτήν Κυρίω εις πάσας τας γενεάς υμών( Έξοδ, 12.12-14) .Το Πάσχα των Εβραίων, εορταζόταν στις 14 του μήνα Νισάν και περιλάμβανε δύο μέρη.: Το πρώτο ήταν η θυσία του πασχάλιου αμνού,  που γινόταν το απόγευμα της 14ς, και το δεύτερο, περιλάμβανε την εορτή των αζύμων, που διαρκούσε επτά ημέρες. Το χριστιανικό Πάσχα, συνδέθηκε τυπολογικά με το Ιουδαϊκό. Αλλά, όμως  η  Σύνοδος της Νικαίας (325 μΧ) καθόρισε το Πάσχα να συμπίπτει την πρώτη Κυριακή μετά τις 14 του μήνα Νισάν, δηλαδή, του μήνα στον οποίο συμπίπτει η Εαρινή ισημερία (21 Μαρτίου). Η 14η του Νισάν αντιστοιχούσε σε ημέρα Κυριακή και έπρεπε να μετατεθεί την επόμενη Κυριακή.. Σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο, το Πάσχα εορτάζεται την Κυριακή που ακολουθεί μετά την εαρινή ισημερία που έχει πανσέληνο, αλλά οι ορθόδοξες εκκλησίες δεν ακολούθησαν το ημερολόγιο αυτό, με αποτέλεσμα στο εκκλησιαστικό έτος να υπάρχουν δύο ημερομηνίες του Πάσχα..Η Ορθόδοξη εκκλησία έδωσε ιδιαίτερη σημασία και λαμπρότητα στο γεγονός της Ανάστασης και σε ολόκληρη τη λατρεία της τονίζεται ο αναστάσιμος χαρακτήρας της..Άλλωστε, και η περίοδος της Σαρακοστής κυριαρχείται από το πνεύμα της Ανάστασης, γιατί προετοιμάζει τους πιστούς να φτάσουν λαμπαδοφόροι στην Αγία και Τριήμερη Ανάσταση του Κυρίου μας. Η  λαμπρότητα του εορτασμού, αρχίζει με παννυχίδα από το Μ Σάββατο, κορυφώνεται στην τελετή της Ανάστασης, διαρκεί όλη την εβδομάδα της Διακαινησίμου, ως την Κυριακή του Θωμά, που είναι το  (Αντιπάσχα) και παρατείνεται μέχρι την παραμονή της Ανάληψης, οπότε καλείται και Απόδοση του Πάσχα. Το  Πάσχα, αποτελεί για τους χριστιανούς το μεγαλύτερο γεγονός, αφού ο Χριστός οδηγήθηκε στο σταυρικό θάνατο  και στη συνέχεια αναστήθηκε..

 Ο πένθιμος χαρακτήρας της Μ Εβδομάδας δεν υπάρχει πια  και οι εκκλησιές λαμπροστολισμένες, με τους κλώνους δεντρολιβάνου σκορπισμένους  παντού, προσημαίνουν τη χαρμόσυνη γιορτή της Ανάστασης, «Δεύτε λάβετε φως », αναφωνεί από την Ωραία Πύλη ο ιερέας και οι πιστοί προστρέχουν να λάβουν το ανέσπερο φως της Αναστάσεως.. Στο πανηγύρι αυτό της χαρά η εκκλησία καλεί  όλους, νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες, όπως λέγει η ευχή του Ι Χρυσοστόμου. Με την τελετή της Ανάστασης συνδέθηκε στην αρχαία εκκλησία η εικονική παράσταση  κατά το μεσονύκτιο της Ανάστασης, μπροστά στο ναό με κλεισμένες τις πόρτες, που συμβολίζει  την ρήξη των Πυλών του Άδη, ( Άρατε Πύλας ), η τελετή της ευλογίας του φωτός, που έχει την αρχή στα Ιεροσόλυμα και η τέλεση του Βαπτίσματος των Κατηχουμένων, αφού το Βάπτισμα συμβολίζει τη συμμετοχή του βαπτιζομένου στην ταφή και στην Ανάσταση του Χριστού . Ο λαός μας συνέδεσε τη γιορτή της Λαμπρής με πλούσια έθιμα, τα οποία και σήμερα αναβιώνουν σε αρκετές περιοχές της πατρίδας μας. Ο εορτασμός του Πάσχα συνεχίζεται και σήμερα όλη τη βδομάδα της Διακαινησίμου, που λέγεται Ασπροβδομάδα και οι μέρες της, Λαμπροήμερα ή Λαμπρόσκολα  Βέβαια, ο πλούσιος εθιμικός κύκλος του Πάσχα, αρχίζει έντονα από το Σάββατο του Λαζάρου και κλείνει την Κυριακή του Θωμά, που παλιότερα την έλεγαν και αδραχτανάσταση. Το πρώτο παραδοσιακό έθιμο είναι το βάψιμο των αβγών τη Μ Πέμπτη, που είναι το σύμβολο της Ανάστασης . Οι νοικοκυρές στα χωριά του Ολύμπου και του Κισσάβου, έβαφαν τα αβγά κόκκινα με ένα χορτάρι, το λεγόμενο ριζάρι, που  με το βράσιμο έβγαζε κόκκινο χρώμα, το οποίο  το χρησιμοποιούσαν και για τη βαφή νημάτων. Άλλωστε, είναι γνωστό στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το εμπόριο στο εξωτερικό του είδους αυτού από τα Αμπελάκια, Τσαριτσάνη, κ.λ.π. Η συνήθεια του τσουγκρίσματος, με τη φράση « Χριστός Ανέστη» , σημαίνει τη νίκη του θανάτου και την Ανάσταση του Χριστού και είναι Βυζαντινή συνήθεια. Το ψήσιμο του  Οβελία, είναι το πιο γνωστό έθιμο και εκτός από τον συμβολικό χαρακτήρα φανερώνει και την ελληνική λεβεντιά στα χρόνια της σκλαβιάς. Ένα ποιμενικό έθιμο ήταν το καψάλισμα των ζώων με το φως που έφερναν από την Ανάσταση, για υγεία και παραγωγή και το σταύρωμα στο ανώφλι του σπιτιού, με το φως της Ανάστασης, καθώς και  το ράντισμα των σπιτιών και στάβλων, την ώρα που χτυπούσαν χαρμόσυνα οι καμπάνες. Με  άγιο φως οι νοικοκυρές άναβαν το καντηλάκι και   το διατηρούσαν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους, σχεδόν όλο το χρόνο, όπως και το κόκκινο αβγό. Σε ορισμένα χωριά της Θεσσαλίας και Μακεδονίας, παλιότερα περιέφεραν εικονίσματα γύρω από τα χωριά και τα χωράφια, ώστε να δημιουργηθεί μαγικός κύκλος, που θα προστατεύσει ανθρώπους, ζώα και την  παραγωγή. Σε περιοχές του  θεσσαλικού χώρου και κυρίως σε ορεινά χωριά, Ολύμπου, Κισσάβου, Πηλίου, γινόταν οι Τρανοί χοροί, τα γνωστά Πασχαλόγιορτα  Ήταν η μόνη χαρά των ξωμάχων της θεσσαλικής υπαίθρου, που με το Χριστός Ανέστη, έμπαιναν στο χορό της χαράς και της διασκέδασης Τα Πασχαλινά Χοροστάσια ήταν μια ζωντανή πανηγυρική  έκφραση των ανθρώπων της αναστάσιμης αυτής περιόδου. Παλαιότερα οι χοροί αυτοί άρχιζαν την πρώτη Κυριακή της Τυροφάγου, όπου μετά τον Εσπερινό ο παπάς του χωριού έσερνε πρώτος το χορό στο προαύλιο της εκκλησίας.. Τα θεσσαλικά χοροστάσια , με τους λαμπριάτικους χορούς  άρχιζαν την Κυριακή του Πάσχα και τελείωναν την Κυριακή του Θωμά. Οι λαμπριάτικοι χοροί ήταν ποικίλοι και εμφάνιζαν διττό χαρακτήρα. Οι δρομικοί χοροί εξυπηρετούσαν την μετακίνηση των κοριτσιών μέσα στο χωριό, για να επισκεφτούν και να καλαντίσουν σε όλα τα σπίτια  και οι χοροί στις πλατείες του χωριού, που είχαν και το χαρακτήρα νυφοδιαλέγματος. Τα χοροστάσια της Λαμπρής  ή τα Πασχαλόγιορτα, αποτυπώνονται με τον εξής στίχο: «Ήρθαν τα Πασχαλόγιορτα, ήρθαν τα πανηγύρια. Μπαίνουν οι νιοί στο χορό και νιες με τα μαντήλια. Σήμερα είναι της Λαμπρής, της μεγάλης Πασχαλιάς….» « Έρμε, ήλιε γιατί αργοπορείς…»  « Μικρό με καλογέρεψαν και με έντυσαν στα μαύρα ». Οι χοροί άρχιζαν  το απόγευμα της Πασχαλιάς και την πρώτη θέση του χορευτή έπαιρνε ο γεροντότερος, μαζί με τον παπά, ενώ ακολουθούσαν όλες οι ηλικίες. Συνηθισμένος χορός ήταν ο Καγκελευτός ή διπλός χορός, που με τα βεργολυγίσματα, τα κάγκελα και τη κίνηση του χορευτικού συνόλου, σε συνδυασμό  με το λιτό αργό βηματισμό, έδινε μια ξεχωριστή ομορφιά και νότα τις άγιες αυτές ημέρες. Οι αχοί των Πασχαλινών τραγουδιών «Τώρα μεγάλη Πασχαλιά, με τα κόκκινα τα αβγά , τώρα καλός μας χρόνος…… Χριστός Ανέστη », φτάνουν και σήμερα στα αυτιά όσων βίωσαν στη νιότη τους αυτά τα χορούδια και έθιμα, όχι με κάποιο τύπο ή ποιητική τέχνη, αλλά με τους καημούς και τις ελπίδες των Θεσσαλών  κατοίκων του κάμπου και των ορεινών περιοχών .

Από τον Απόστολο Ποντίκα

* Ο Απόστολος Ποντίκας, είναι Δάσκαλος, Θεολόγος, Φιλόλογος, πτυχ, Πολιτικών Επιστημών, επιτ. Σχολικός Σύμβουλος.