Καθώς οι πωλήσεις των παραγόμενων προϊόντων τούς αποδίδουν σημαντικά χρηματικά ποσά, ζουν άνετα στην πόλη, σε αντίθεση με τους γεωργούς των γύρω πεδινών χωριών, οι οποίοι ζουν κάτω από δύσκολες συνθήκες στα τσιφλίκια των Τούρκων. Η οικονομική ευμάρεια των οικογενειών αυτών της Λάρισας, επηρέασε την ενδυμασία και τον στολισμό των γυναικών, οι οποίες ήθελαν να επιδεικνύονται, τονίζοντας έτσι την κοινωνική θέση στην οποία βρίσκονταν.

Όμως, η επίδειξη του πλούτου των Ελλήνων της Λάρισας, όπως φυσικά και του γειτονικού Τυρνάβου και των Τρικάλων, ερέθιζε τη βουλιμία των Τούρκων, οι οποίοι επιβουλεύονταν τις περιουσίες των Ελλήνων, καθώς αυτοί αποτελούσαν τους κυρίαρχους της περιοχής μας.

Προφανώς σημειώθηκαν κάποια κρούσματα αρπαγής ακριβών γυναικείων στολιδιών, στη Λάρισα και στην περιοχή της. Το γεγονός το οποίο ανησύχησε την τοπική Εκκλησία. Ο τότε μητροπολίτης της Λάρισας Μελέτιος κάλεσε σε σύσκεψη τους «εντιμότατους κληρικούς της αυτής πολιτείας, τους πρόκριτους των μαγιστόρων [επικεφαλής] των ρουφετίων» και πολλούς Λαρισαίους για να συζητήσουν για το πώς πρέπει να αντιμετωπίσουν το θέμα αυτό.

Στη σχετική απόφαση, την οποία έλαβαν και κοινοποίησαν και στις πολλές επισκοπές της Θεσσαλίας που ανήκαν στη Μητρόπολη της Λάρισας, κάνουν λόγο για την έπαρση και την υπερηφάνεια των γυναικών της Λάρισας. Στην πόλη είχε επικρατήσει μία συνήθεια, άγνωστο πώς, να στολίζονται οι γυναίκες, περισσότερο από ό,τι πρέπει, σαν είδωλα, σαν ομοίωμα ναού, σύμφωνα με τα λόγια του προφήτη. Εξαιτίας αυτού του στολισμού προξενούνταν πολλά σκάνδαλα, ταραχές και αφανισμοί στα ανδρόγυνα.

Όλα αυτά, τα οποία μπορεί να είχαν κάποια αλήθεια και να δηλώνουν γεγονότα μιας μικρής, προφανώς, έκτασης, καλύπτουν την πραγματική αιτία έκδοσης της μητροπολιτικής εγκυκλίου. Λόγω του προκλητικού, θα λέγαμε, στολισμού των γυναικών, υπήρχαν καθημερινοί κίνδυνοι των εξωτερικών, των έξω από την θρησκεία μας, δηλαδή των Τούρκων και τελευταία αιματοχυσίες (τραυματισμοί) και φόνοι.

Η συγκαλυμμένη αναφορά στους Τούρκους έγινε για να μη δώσει αφορμή για περιπέτειες. Στην περίπτωση που η εγκύκλιος αυτή έπεφτε στα χέρια κάποιου τούρκου αξιωματούχου, θα στεκόταν κυρίως στις συνέπειες του στολισμού και όχι στον υπονοούμενο δυνάστη, στον εξωτερικό εχθρό, ο οποίος θα μπορούσε, κάλλιστα, να είναι ο μη ορθόδοξος.

Ο τρόπος σύνταξης της εγκυκλίου αυτής είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός. Παρά τη χρήση της αρχαΐζουσας, το περιεχόμενό της είναι κατανοητό. «Επειδή τοιγαρούν, εις την θεόσωστον ταύτην πολιτείαν Λαρίσης επεκράτησε συνήθειά τις, ούκ είδαμεν πώς, να στολίζωνται αι γυναίκες ωσάν είδωλα περικεκοσμημένα ως ομοίωμα ναού, κατά τον προφήτην, έξω του δέοντος, και να προξενούνται εκ τούτου σκάνδαλα ουκ ολίγα, ταραχαί, ζημίαι ουχ αι τυχούσαι και αφανισμοί μεταξύ εις τα ανδρόγυνα, κίνδυνοι καθημερινοί παρά των εξωτερικών, και τελευταίον, αλοίμονον αιματοχυσίαι και φόνοι».

Οι γυναίκες, αποφαίνεται η μητροπολιτική εγκύκλιος, πρέπει να παύσουν να στολίζονται προκλητικά, για να αποφευχθούν δυσάρεστα γεγονότα. Οι ανυπάκουες απειλούνται με επιτίμιο (αφορισμό).

Ποια στολίδια, άραγε, δεν έπρεπε να φορούν οι γυναίκες, το 1756, όταν βρίσκονται έξω από το σπίτι τους; Τα αναφερόμενα στην εγκύκλιο είναι τα εξής: Δεν πρέπει να φορούν φλωριά, μαργαριτάρια, στεφάνια χρυσά (μαλαματένια) και άλλα, χρυσά τεμπέλικά (λοφία, στολίδια της κεφαλής), χρυσά αντεριά (χιτώνες), καβάδια (χοντρά μάλλινα πανωφόρια) τζουμπέδες (μικρά πανωφόρια), γούνες, τσόχινα μπινίσια (φαρδείς μανδύες ιππασίας), ζεγκιαργιά (μάλλον μεταλλικά στολίδια) και να μη ρίχνουν στα στεφανώματα χρυσά ή άλλα νομίσματα.

Είναι αυτονόητο ότι τα παραπάνω προκαλούσαν τη ζήλεια των αρπακτικών Τούρκων, οι οποίοι καραδοκούσαν για να επινοήσουν κάθε είδους δικαιολογία για να πάρουν ό,τι ήθελαν. Για τα μέσα του 18ου αιώνα η απόφαση αυτή θεωρήθηκε χρήσιμη για να αποτρέψει δυσάρεστες καταστάσεις. Εκτός από τον μητροπολίτη Μελέτιο υπέγραψαν 9 αξιωματούχοι της Μητρόπολης και 17 εκπρόσωποι των ρουφετίων (σωματείων) της Λάρισας. Ανάμεσά τους, εκτός από τους γουναράδες και τους κοκκινάδες, δηλαδή τους βαφείς των κόκκινων νημάτων, συγκαταλέγονται και οι εξής: μανδηλάδες, σχοινάδες, μεταξάδες, πανάδες, πεστεμαλτζήδες, που κατασκεύαζαν πεστεμάλια, δηλαδή γυναικείες ποδιές καθημερινής χρήσης, σερτζήδες (μικροπωλητές, γυρολόγοι) κλπ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Δημήτριος Γ. Καλούσιος, Ο Κώδικας της Μητροπόλεως Λαρίσης. ΕΒΕ 1472: 1647-1868, Λάρισα 2009, ΣΕΛ. 150-153. Η ερμηνεία των λέξεων περιέχεται στο έργο του κ. Καλούσιου.

Από τη Μαρία Βουβούση

* Η Μαρία Βουβούση είναι φιλόλογος, Μs Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Τουρισμού και Πολιτισμού Παν/μίου Θεσσαλίας, Μs Eπιστήμης της Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης του Παν/μίου Μακεδονίας