Παράλληλα με την οικονομική κρίση παρατηρείται διεθνώς μια σημαντική αύξηση των διαφόρων μορφών τουρισμού, όπως ο πολιτιστικός τουρισμός. Ενώ πολλοί είναι και εκείνοι οι οποίοι υποστηρίζουν ότι τη συγκεκριμένη στιγμή, που η χώρα μας διανύει μια από τις δυσκολότερες οικονομικές περιόδους, ο πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα στην προσπάθεια που γίνεται για προσέλκυση τουριστών και επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, μειώνοντας την εποχικότητα. Η στροφή και η επένδυση των κοινωνιών στον πολιτιστικό τουρισμό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων η αλλαγή των προτιμήσεων των επισκεπτών, οι οποίοι πλέον αναζητούν στις διακοπές τους πρωτότυπες και αυθεντικές εμπειρίες, αλλαγή του τουριστικού μοντέλου ανάπτυξης κ.ά. Έτσι λοιπόν, τα πολιτιστικά φεστιβάλ κάθε είδους και μεγέθους αποτελούν για τις πόλεις, μικρές ή μεγάλες, μια μορφή αύξησης της επισκεψιμότητας και της αναγνωρισιμότητάς τους.

Συνεπώς η διοργάνωση και διεξαγωγή πολιτιστικών φεστιβάλ είναι συνδεδεμένη, για τις τοπικές κοινωνίες, και με την αναπτυξιακή διαδικασία. Μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις, η διεξαγωγή ενός πολιτιστικού φεστιβάλ είναι περισσότερο συνδεδεμένη με την ανάπτυξη του τόπου, παρά με την παράδοση αυτού. Επιπλέον, σύμφωνα με αρκετούς ακαδημαϊκούς, η διεξαγωγή ενός πολιτιστικού φεστιβάλ έχει πολλές επιπτώσεις σε διάφορους τομείς για την τοπική ανάπτυξη και οικονομία, όπως στον καλλιτεχνικό τομέα, μέσω της προώθησης της καινοτομίας και της επανεκτίμησης διαφορετικών μορφών καλλιτεχνικής έκφρασης, στον εκπαιδευτικό τομέα, μέσω της συμμετοχής διάφορων ομάδων και οργανισμών, στον κοινωνικό τομέα, μέσω της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, καθώς και μέσω της τόνωσης της τοπικής υπερηφάνειας και ταυτότητας, αλλά και στον οικονομικό τομέα, μέσω της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και εισοδήματος ή διατήρησης των υπαρχουσών θέσεων και γενικότερα μέσω της αναζωογόνησης του συνόλου ή συγκεκριμένων περιοχών του τόπου.

Ενώ ακόμα θα πρέπει να θεωρείται σημαντική η συμβολή των πολιτιστικών φεστιβάλ στην αύξηση του τουρισμού της περιοχής, καθώς τα πολιτιστικά φεστιβάλ αποτελούν μοναδικά πολιτιστικά προϊόντα τα οποία προσφέρουν πρωτότυπες και μοναδικές εμπειρίες στους επισκέπτες της περιοχής και μπορούν να λειτουργήσουν συνδυαστικά με άλλα τουριστικά πακέτα, ενώ πολλές φορές αποτελούν από μόνα τους κίνητρο και σκοπό για επίσκεψη και παρακολούθηση από τους επισκέπτες του τόπου.

Παρ' όλα αυτά, πέρα από τις άμεσες οικονομικές επιπτώσεις που έχουν τα πολιτιστικά φεστιβάλ για τις περιοχές και τις τοπικές κοινωνίες, υπάρχουν και επιπτώσεις οι οποίες είναι έμμεσες και δεν είναι εύκολα μετρήσιμες, όπως οι άμεσες. Αυτές οι έμμεσες επιπτώσεις έχουν να κάνουν με την ευρύτερη εικόνα της περιοχής διεξαγωγής των πολιτιστικών φεστιβάλ. Η διοργάνωση ενός πολιτιστικού φεστιβάλ συμβάλλει καθοριστικά στην προσέλκυση επισκεπτών και επενδυτών, αλλά λειτουργεί θετικά και για τον ντόπιο πληθυσμό. Έτσι, λοιπόν, η τουριστική βιομηχανία καθώς και η οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, λειτουργούν παράλληλα και συνδυαστικά για τις τοπικές κοινωνίες, καθώς οι συμμετοχικές διαδικασίες και η συνεργασία μεταξύ κατοίκων, τοπικών αρχών και φορέων μπορούν να προβάλλουν τον τόπο, τα ήθη και έθιμα, ενώ τα οφέλη που θα προκύψουν από αυτήν τη διαδικασία θα είναι εμφανή πέρα από τους επισκέπτες και στους ίδιους του κατοίκους των περιοχών αυτών. Εξάλλου οι τομείς του πολιτισμού λειτουργούν αρμονικά και σε αλληλεπίδραση με άλλους τομείς, όπως η μεταποίηση, η εστίαση κ.ά., ενώ, όπως έχει ήδη αναφερθεί, συμβάλλουν ουσιαστικά στην ανάδειξη και αναζωογόνηση του ίδιου του τόπου.

Καλές πρακτικές και παραδείγματα επιτυχημένων πολιτιστικών φεστιβάλ υπάρχουν πολλά στη διεθνή βιβλιογραφία, ωστόσο και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές ενέργειες οι οποίες πετυχαίνουν όλα όσα αναφέραμε πιο πάνω. Το παράδειγμα της Θεσσαλίας με το Φεστιβάλ «Με θέα το Αιγαίο», όπου διοργανώνονται μια σειρά από δωρεάν εκδηλώσεις σε αρκετές μέρες, καλύπτοντας όλα τα παράλια του νομού Λάρισας, καθώς επίσης και το Φεστιβάλ Λιμνών στην Καρδίτσα, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Συνοψίζοντας, οι τοπικές κοινωνίες αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον ρόλο των πολιτιστικών φεστιβάλ, αφού αυτά με τη σωστή οργάνωση και με τις κατάλληλες ενέργειες προώθησης, μπορούν να καταστήσουν την τοπική κοινωνία σε έναν ανταγωνιστικό τουριστικό προορισμό, εθνικής ή και διεθνούς εμβέλειας, αξιοποιώντας ταυτόχρονα τα ιδιαίτερα και μοναδικά χαρακτηριστικά της περιοχής όπως τα αγροτικά προϊόντα, την τοπική κουζίνα, την τοπική πολιτιστική κληρονομία, τα τοπικά ήθη και έθιμα.

Από τον Απόστολο Γούλα

*Ο Απόστολος Γούλας είναι οικονομολόγος MSc, υπ. διδάκτορας Αγροτικής Οικονομίας, Ανάπτυξης και Πολιτικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας