Ούτε κατέβαλε τίμημα. Κατέβαλε στον Έλγιν μόνο τα έξοδα απόσπασής τους και μεταφοράς, 21.000 λίρες. Ούτε και οι έχοντες τότε (1801) την εξουσία, ο Σουλτάνος δηλ. της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, νόμιμα επέτρεψαν στον Έλγιν να τα αρπάξει.

Και επειδή το πρόβλημα των μαρμάρων του Παρθενώνα είναι πάντοτε «επίκαιρο» έστω και αν πέρασαν 200 περίπου χρόνια και η επιστολή του Καβάφη, που ο κ. Σάπκας γνωστοποίησε και δημοσιεύθηκε στην «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», το έφερε στο προσκήνιο, έκρινα σκόπιμο να παρουσιάσω και να σχολιάσω αυτό το θρυλικό και κατάπτυστο ΦΙΡΜΑΝΙ, που δήθεν επέτρεψε τη σύλησή τους, για να συμπεράνει ο αναγνώστης τη σοβαρότητα (!) του τίτλου κυριότητας του Ελγιν και της Αγγλίας.

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ «ΦΙΡΜΑΝΙ»

«Φιρμάνι» η Επίσημο Γράμμα του Καϊμακάν Πασά»

Και το περιεχόμενό του:

«Προς τον Καδή ή Προϊστάμενο Δικαστή

Προς τον Βοεβόδα ή Διοικητή της Αθήνας.1801».

«Σε προειδοποιούμε ότι ο ειλικρινής φίλος η Εξοχότητα του Λόρδου Έλγιν έκτακτος πρεσβευτής από την Αγγλική Αυλή στην Πύλη της Ευτυχίας, μας έχει βεβαιώσει ότι είναι γνωστό ότι οι περισσότερες Φράγκικες (Χριστιανικές) Αυλές επιθυμούν να διαβάσουν και να μελετήσουν τα βιβλία, γλυπτά και άλλα επιστημονικά έργα των Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Και ότι ειδικότερα οι Υπουργοί Φιλόσοφοι, επίσκοποι και άλλοι σημαίνοντες Άγγλοι ενδιαφέρονται για τα γνωστά που έχουν μείνει από την εποχή των προαναφερθέντων Ελλήνων και τα οποία ευρίσκονται στις αυλές του Αρχιπελάγους και σε άλλες περιοχές. Και εξαιτίας αυτού του πράγματος έχουν στείλει από καιρού εις καιρόν ανθρώπους, και βρίσκονται τώρα στο εσωτερικό μέρος του προαναφερθέντος τόπου.

Όθεν αυτός (δηλ. ο πρεσβευτής) έχει προσλάβει πέντε Άγγλους ζωγράφους που μένουν τώρα στην Αθήνα, για να παρατηρήσουν και να εξετάσουν και επίσης να αντιγράψουν τα γλυπτά που υπάρχουν εκεί από την αρχαιότητα. Κι ακόμη έχει ζητήσει ειδικά γι’ αυτή τη φορά να γραφεί και να διαταχθεί ότι για όσον καιρό οι προαναφερθέντες ζωγράφοι θα μπαίνουν και θα βγαίνουν από το φρούριο αυτής της πόλης, που είναι ο τόπος της μελέτης και θα τοποθετούν ικριώματα γύρω από τον Αρχαίο ναό των Ειδώλων που υπάρχει εκεί. Και θα κατασκευάζουν εκμαγεία των προαναφερθέντων κοσμημάτων και γλυπτών σε κονίαμα ή γύψο. Και θα καταμετρούν τα λείψανα των άλλων ερειπωμένων οικοδομημάτων που βρίσκονται εκεί. Και θα σκάβουν, όταν το κρίνουν απαραίτητο, τα θεμέλια για να ανακαλύψουν επιγραφές που μπορεί να έχουν καλυφθεί από σκουπίδια. Να μην υπάρξει καμία διακοπή ούτε εμπόδιο στην εργασία τους από τον Δισδάρη ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο.

Κανείς να μην αναμειχθεί με τα ικριώματα ή τα εργαλεία που μπορεί να χρειασθούν στις εργασίες τους. Και πως όταν θελήσουν να πάρουν μαζί τους θραύσματα πέτρας που φέρουν παλιές επιγραφές ή γλυπτά, να μην υπάρξει καμία αντίρρηση.

Σου γράψαμε λοιπόν αυτό το γράμμα και το στείλαμε με τον κύριο Philp Hunt με τον σκοπό μόλις αντιληφθείς τη σημασία του, πως εκφράζει δηλαδή τη σαφή επιθυμία και υπόσχεση του Μεγαλειότατου Σουλτάνου, προικισμένου με όλες τις εξέχουσες ιδιότητες, να ευνοήσει αιτήσεις όπως η προαναφερθείσα, σύμφωνα με όσα συνοδεύουν τη φιλία, την τιμιότητα, τη συμμαχία και την καλή θέληση που υπάρχει από πολύ παλιά μεταξύ της Υψηλής και πάντοτε κραταιάς Οθωμανικής Αυλής και αυτής της Αγγλίας και που αυξάνει εμφανώς και από τις δύο Αυλές. Ειδικά, καθώς δεν υπάρχει κίνδυνος αν τα προαναφερθέντα γλυπτά και κτίρια παρατηρηθούν και σχεδιαστούν. Αφού λοιπόν εκπληρωθούν τα όσα επιβάλλει η φιλοξενία και γίνουν δεκτοί με τον πρέποντα τρόπο οι προαναφερθέντες καλλιτέχνες σύμφωνα με την σημαντική αίτηση του προαναφερθέντος πρεσβευτή και επειδή είναι υποχρέωση για μας να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα βρουν κανένα εμπόδιο περπατώντας, παρατηρώντας ή μελετώντας τα γλυπτά και τα κτίρια που θέλουν να σχεδιάσουν και να αντιγράψουν. Και σε οποιαδήποτε από τις εργασίες τους, ίδρυση ικριωμάτων ή χρησιμοποίηση διάφορων εργαλείων.

Η επιθυμία μας είναι μόλις φθάσει το γράμμα αυτό να χρησιμοποιήσεις όλη σου την επιμέλεια για να ενεργήσεις σύμφωνα με τις επιδιώξεις του πρεσβευτή για όσον καιρό οι προαναφερθέντες καλλιτέχνες που μένουν σε αυτό το μέρος θα μπαίνουν και θα βγαίνουν στο φρούριο των Αθηνών που είναι ο τόπος της μελέτης. Να μην ενοχληθούν από τον προαναφερθέντα Δισδάρη ή από άλλα άτομα, ούτε από σένα στον οποίο απευθύνεται από το γράμμα. Και κανένας να μην αναμειχθεί με τα ικριώματα ή τα εργαλεία τους ούτε να τους εμποδίσει να πάρουν μερικά κομμάτια πέτρας με επιγραφές και γλυπτά (qualpue pe di qietra)». (Επίσημη μετάφραση του Οθωμανικού Φιρμανιού στα ελληνικά, όπως αυτή έχει δημοσιευθεί στον Ενημερωτικό Δελτίο των Εταίρων της Αρχαιολογικής Εταιρείας).

ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ «ΦΙΡΜΑΝΙ»

Δεν γράφεται στην Τουρκική γλώσσα. Δεν υπάρχει πρωτότυπο. Υπάρχει μόνον ένα αντίγραφο από κάποιο έγγραφο γραμμένο στην Ιταλική γλώσσα. Δεν εκδόθηκε από τον Σουλτάνο, αποκλειστικά αρμόδιο για να το εκδώσει. Δεν αναφέρει άλλο εξουσιοδοτημένο πρόσωπο να το εκδώσει. Αναφέρεται σε επιθυμίες φράγκικων αυλών και σημαινόντων Άγγλων (όχι της Αγγλικής Κυβέρνησης της οποίας ήταν πρεσβευτής ο Έλγιν στην Κων/λη) να τα μελετήσουν, να κάνουν εκμαγεία, να πάρουν θραύσματα από πέτρες που φέρουν επιγραφές. Δεν αναφέρει γλυπτά. Το «γλυπτά» προστέθηκε από τον μεταφραστή. Δεν περιέχεται στο σώμα του Φιρμανιού στο ιταλικό του κείμενο, που μόνο αυτό σε μετάφραση σώζεται.

Το ΦΙΡΜΑΝΙ μεταφέρθηκε στον Καδή των Αθηνών από τον Άγγλο Hunt, που το μετέφρασε από τα Ιταλικά και προφανώς πρόσθεσε και το «γλυπτά» και είναι ο ίδιος άρπαγας προ του Φιρμανιού της πρώτης μετόπης του Παρθενώνα, και είχε κάθε λόγο να το «κατασκευάσει» για να νομιμοποιήσει την αρπαγή της!

Το φιρμάνι περιέχει επιθυμία, παράκληση. Δεν περιέχει διατακτικό μέρος. Ούτε υπογραφή του Σουλτάνου ή άλλου οργάνου του.

Σύμφωνα με όλα αυτά το ΦΙΡΜΑΝΙ θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ανάξιο να παράξει οποιοδήποτε αποτέλεσμα, ότι δεν έχει καμία ισχύ, ότι δεν παρέχει τη δυνατότητα σε κανένα να επιχειρήσει όσα ο Έλγιν. Και βεβαίως δεν έχει και η Αγγλία κανένα δικαίωμα θεμελιωμένο σε κάποιο τίτλο, ως διάδοχος στην «κυριότητα» των γλυπτών του λόρδου πρεσβευτή της. Γνωρίζει ότι αγόρασε από μη νόμιμο κύριο και κάτοχο.

Και το γνωρίζει καλά η Αγγλία και το Βρετανικό Μουσείο της. Και η απόδειξη: Για να ικανοποιηθεί το αίτημα να δανεισθούν στην Ελλάδα για τον εορτασμό των 200 χρόνων από το 1821, αίτημα των Ευαγγέλου Βενιζέλου το 1984 και του Πρωθυπουργού τώρα, αντιμετωπίσθηκε από το Βρετανικό Μουσείο με την προϋπόθεση να αναγνωρίσει την Ελλάδα την ιδιοκτησία του Μουσείου! Ξέρει ότι δεν την έχει. Αναγνώριση ζητεί.

ΠΡΟΤΑΣΗ

Μήπως είναι καιρός να προσφύγει η Ελλάδα στο αρμόδιο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο υποστηρίζοντας, ότι τα γλυπτά του Παρθενώνα δεν περιήλθαν ποτέ στην κυριότητα της Αγγλίας ως προϊόντα βιαίας αφαίρεσης και κλοπής, των οποίων ο πωλητής (Έλγιν) δεν ήταν ποτέ νόμιμος κύριος και κάτοχος και η Αγγλία δεν έγινε ποτέ κυρία, γιατί τα «αγόρασε» παρά μη κυρίου, στον οποίο μάλιστα δεν κατέβαλε τίμημα, αλλά μόνον μέρος των εξόδων απόσπασης και μεταφοράς;

Είναι μία πρόταση. Ελπίζω ότι θα την προσέξουν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και οι αρμόδιοι Υπουργοί της Κυβέρνησης!

Από τον Νίκο Κατσαρό, πρ. αντιπρόεδρο της Βουλής