Είναι ουσιαστικά η περίοδος, η οποία οδηγεί τον πιστό στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και τη Μ. Εβδομάδα και όχι περίοδος ξεφαντώματος και ασωτίας. Το Τριώδιο είναι λειτουργικό βιβλίο, που περιλαμβάνει ύμνους και βιβλικά αναγνώσματα, τα οποία ισχύουν για κάθε μέρα της περιόδου της Μ. Σαρακοστής, που αρχίζει από την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου. Την πρώτη Κυριακή αναγιγνώσκεται στην Εκκλησία μας η περικοπή του Τελώνη και του Φαρισαίου, όπου επισημαίνεται η αρετή της ταπεινοφροσύνης. Τη δεύτερη Κυριακή αναγιγνώσκεται η παραβολή του Ασώτου, όπου προβάλλεται η αρετή της μετανοίας. Η άλλη Κυριακή είναι των Απόκρεω, όπου η εκκλησία υπενθυμίζει στους πιστούς τη δεύτερη Παρουσία του Χριστού. Η επόμενη Κυριακή ονομάζεται της Τυρινής, που ενόψει της νηστείας, η Ευαγγελική περικοπή τονίζει τα λόγια του Χριστού, όπου όσοι θέλουν να συγχωρεθούν από τον Θεό τα αμαρτήματά τους, να συγχωρέσουν και αυτοί τα παραπτώματα των συνανθρώπων, ενώ δίδονται και συμβουλές για τον τρόπο της νηστείας. Ο λαός μας με το άνοιγμα του Τριωδίου ακολουθεί ορισμένες τελετουργίες, πλημμυρισμένες από έθιμα και παραδόσεις τοπικού ή και πανελληνίου χαρακτήρα. Εξάλλου, η περίοδος της Αποκριάς, ανήκει στον κύκλο του χρόνου και συνδέεται με την άνοιξη, την ετήσια αναγέννηση της φύσης, όπως πιστεύουν οι άνθρωποι. Έτσι, τα αποκριάτικα δρώμενα έχουν σχέση με τη φύση, τη γονιμότητα ζωής, τον θάνατο και την ανάσταση... Την εβδομάδα του Τριωδίου, την ονομάζει ο πιστός λαός μας, Προσφωνέσιμη ή της Προσφωνής, γιατί θεωρείται προάγγελος της Αποκριάς. Η Προσφωνή λέγεται και Απολυτή ή Αμολυτή, γιατί πιστεύουν οι άνθρωποι ότι ελευθερώνονται οι ψυχές των πεθαμένων και κυκλοφορούν στον πάνω κόσμο... Η έναρξη του Τριωδίου σε πολλά μέρη αναγγελλόταν με κήρυκα, ο οποίος καλούσε πλούσιους και φτωχούς να συμμετάσχουν στις αποκριάτικες εκδηλώσεις. Άλλωστε, ορισμένοι βυζαντινοί στίχοι, δείχνουν τη συμμετοχή πλουσίων και φτωχών στις λαϊκές εκδηλώσεις. «Προσφωνούμαι σου, φτωχέ, το σακκίν σου πώλησον και την εορτήν διαβίβασον».
Οι αποκριάτικες εκδηλώσεις μπορεί να διακριθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Σε εκείνες που συνδέονται με τον αγροτικό χώρο και σε αυτές με τα αστικά κέντρα. Οι πρώτες έχουν γονιμοποιό, ευετηριακό και γενικότερα μαγικοθρησκευτικό χαρακτήρα. Οι αστικές έχουν κυρίως κοινωνικό χαρακτήρα και αποτελούν μιμητικές ενέργειες με θεατρικό περιεχόμενο. Το σύνολο των θρησκευτικών και δεισιδαιμονικών δοξασιών και αντιλήψεων συγκροτεί το σύστημα της λαϊκής πίστης, η οποία εκδηλώνεται με λαϊκή λατρεία. Τα αποκριάτικα έθιμα ποικίλλουν από τόπο σε τόπο με πρώτο πανελλήνιο έθιμο το άναμμα της φωτιάς. Το άναμμα της φωτιάς έχει πάρει διάφορες ονομασίες. Έτσι, στην Καστοριά, τις φωτιές τις λένε Μπομπούνες και είναι προχριστιανικό έθιμο... Στην Κοζάνη, ανάβουν τους «Φανούς», όπου γίνεται συνάμα με το κοζανίτικο ιδίωμα σάτιρα κοινωνικών καταστάσεων και προσώπων. Στην Ήπειρο, τις φωτιές τις λένε Τζαμάλες. Στη Θεσσαλία και ιδιαίτερα στα χωριά του Ολύμπου, τα παιδιά από μέρες μάζευαν κέδρα - πουρνάρια και άναβαν το βράδυ της Αποκριάς τις λεγόμενες Τρανές φωτιές, στις γειτονιές. Στη Νάουσα υπάρχει το έθιμο «Μπούλες», που έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας... Στη Δράμα, υπάρχει το έθιμο του «Καλόγερου», δεμένο με τη γονιμότητα της φύσης... Ενα έθιμο που υπήρχε στην επαρχία Ελασσόνας και Αγιάς ήταν το αλεύρωμα των επισκεπτών σε κάθε σπίτι, όπως και στο Γαλαξίδι.
Ένα άλλο αξιόλογο έθιμο που υπήρχε στην περιοχή της Λάρισας, αλλά και στην Καρδίτσα ήταν το έθιμο της Γκαμήλας και το Γαϊτανάκι. Ομάδες μεταμφιεσμένων, κατασκεύαζαν μια ψεύτικη Γκαμήλα, η οποία έφερε κεφάλι αλόγου, ντυμένο με δέρμα αλεπούς, ενώ η ουρά της ήταν στολισμένη με πολύχρωμες κορδέλες και το σώμα της ήταν σκελετός ξύλου, επενδεδυμένο με χοντρές παρδαλές κουβέρτες. Το άλλο γραφικό έθιμο ήταν το Γαϊτανάκι που κυρίως υπήρχε στην επαρχία Τυρνάβου και Ελασσόνας. Το Γαϊτανάκι παιζόταν από νέους και νέες, με συνοδεία του ήχου της Γκάιντας, δηλαδή, του άσκαυλου των αρχαίων Θεσσαλών. Βέβαια, στον Τύρναβο υπάρχει και σήμερα το γνωστό καρναβάλι, με το Μπουρανί της Κ. Δευτέρας. Εξάλλου, ένα οικογενειακό έθιμο ήταν και η ΕΥΧΗ της συγχώρεσης το βράδυ της Αποκριάς, όπου μαζεύονταν οι συγγενείς στο σπίτι των παππούδων και έπαιρναν τη συγχώρεση. Παράλληλα, γινόταν και το γραφικό παιχνίδι στα μικρά παιδιά, το «Χάσκα» με στραγαλίσιο ή σουσαμίσιο χαλβά. Την Κ. Δευτέρα άρχιζε η νηστεία της Μ. Σαρακοστής και σε πολλές αγροτικές περιοχές έτρωγαν μόνο ξηραμένα δαμάσκηνα και κορόμηλα, το γνωστό κουσάφι.

Από τον Απόστολο Ποντίκα, δάσκαλο, θεολόγο, φιλόλογο