πολύ στο fb, γιατί δεν θα μπορεί να βγει από το πηγάδι που θα πέσει. Η φιλοσοφημένη σκέψη θέλει νηφαλιότητα και οριοθέτηση, αλλιώς σε καταπίνει.
Μία αγαπημένη μου έρευνα έθεσε σε φοιτητές μια πρόκληση. Μερικοί να γράψουν για τον «πραγματικό», τον «αληθινό» εαυτό τους, γι’ αυτόν δηλαδή που πράγματι νομίζουν ότι είναι, κάποιοι άλλοι να περιγράψουν τον καθημερινό εαυτό τους, βασιζόμενοι στις ημερήσιες πράξεις τους και ένα τρίτο γκρουπ απλώς να αναφερθούν στο βιβλιοπωλείο τις πανεπιστημιούπολής τους. Κατόπιν τους ζητήθηκε να αξιολογήσουν πόσο νόημα είχε η ζωή τους.
Οι ερευνητές ενδιαφέρονταν για το βάθος και το πλήθος των λεπτομερειών στα γραπτά των φοιτητών, υποθέτοντας πως όσο περισσότερη λεπτομέρεια είχαν οι εκθέσεις του πρώτου γκρουπ, όσων δηλαδή έγραψαν για τον αληθινό εαυτό τους, τόσο πιο αυθεντικά ζει κανείς τη ζωή του. Χωρίς καμία έκπληξη οι λεπτομέρειες στις εκθέσεις όσων έγραψαν για το βιβλιοπωλείο ή για την καθημερινότητά τους δεν είχαν καμία σχέση με το πώς εκλάμβαναν το νόημα της ζωής τους. Αντίθετα, όσο πιο πολύ λεπτομέρεια είχαν τα γραπτά των φοιτητών, που αναφέρονταν στον αληθινό, στον πραγματικό τους εαυτό, άλλο τόσο αυτά τα άτομα βίωναν μια ζωή με νόημα.
Καμιά έκπληξη. Το ίδιο είχαν προβάλει και υπαρξιακοί ψυχολόγοι και φιλόσοφοι, όπως ο Maslow, ο Rogers και ο Sartre δεκαετίες πριν: Υπάρχει, υποστήριξαν, μια αξία κρυμμένη στην αυθεντική έκφραση της ζωής του καθενός, οπότε η αυτό-πραγμάτωσή της (το να καταφέρει το άτομο να την κατακτήσει) καθιστούν τη ζωή του άξια να τη ζήσει.
Όλες οι έρευνες, σαν αυτή που προαναφέρθηκε, στηρίζουν τη θεωρία του «αυτό-καθορισμού», που υποστηρίζει ότι η αυθεντικότητα είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη, η ικανοποίηση της οποίας είναι απαραίτητη για την ψυχολογική ανάπτυξη, ευζωία κι ακεραιότητα. Όπως το σώμα μας χρειάζεται νερό και φαγητό, το μυαλό μας απαιτεί ως καύσιμο την πλήρωση των ψυχολογικών μας αναγκών, μεταξύ των οποίων η αυθεντικότητα βρίσκεται στα ψηλότερα ράφια. Μια αυθεντικότητα που διατρέχει όλα τα στρώματα της προσωπικής και κοινωνικής μας ζωής. Από την επαγγελματική ενασχόληση (τι δηλώνεις Ιατρική επειδή έπιασες 19.000 μόρια, αφού χαζεύεις τα φορτηγά διεθνών μεταφορών με τις ώρες στην εθνική), μέχρι το προσωπικό μοντέλο ζωής (τι παντρεύεσται, αφού δεν μπορείς να δεσμευτείς ούτε με το χρυσόψαρο στη γυάλα).
Έτσι, αν σκοπός του ερχομού μας στον κόσμο τούτο είναι (και πρέπει να είναι) η αναζήτηση μιας ζωής με νόημα, τότε ο στόχος είναι να ζούμε ικανοποιώντας τον εαυτό μας και όχι τους άλλους. Αν δεν ακολουθείς τις αξίες και τα όνειρά σου το πιο πιθανό είναι να ακολουθείς τις επιθυμίες των άλλων και στο χειρότερο σενάριο τις ρηχές, υλιστικές αξίες που προωθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι διαφημίσεις. Δεν υπάρχει όμως τίποτε πιο ταπεινωτικό και εξευτελιστικό για τον καθένα από το να ζει τα όνειρα κάποιου άλλου. Στην τελική είναι καλύτερα να κάθεσαι στη θέση σου, όλες οι άλλες είναι πιασμένες.
Σε τελευταία ανάλυση η νοηματοδότηση της ζωής μας έχει σχέση με τη σύνδεσή μας και την επαφή μας γενικότερα. Σύνδεση και επαφή όχι μόνο με τους άλλους μέσω υγειών σχέσεων ή με την κοινωνία μέσω μιας δοτικής και γενναιόδωρης συμπεριφοράς μας, αλλά πρωτίστως με τον εαυτό μας μέσω της άμεσης και ειλικρινούς αυτογνωσίας. Αλλιώς δεν έχει καμία σημασία με ποιον και ποιους συνδεόμαστε, αφού δεν είμαστε ο εαυτός μας, αφού δεν ταυτιζόμαστε με τη δημόσια εικόνα μας. Οι σχέσεις μας τότε είναι κοχύλια κενά, πουκάμισα αδειανά. Μας αγαπάνε και μας μισούνε γι’ αυτό που δεν είμαστε, μας θαυμάζουν και μας υπολήπτονται χωρίς αντίκρισμα. Μόνο αν γνωρίζουμε ποιον αληθινό εαυτό κρύβουμε κάτω από τα ρούχα, μέσα στο μυαλό μας και φερόμαστε ανάλογα, μπορούμε να συνδεθούμε αυθεντικά με τους κοντινούς και τους γύρω μας.
Η αυθεντικότητα ορίζει τον καθένα μας ως συγγραφέα της ζωής του. Το να κάνουμε συνειδητές επιλογές βασισμένες στην ελεύθερή μας βούληση, το να δραστηριοποιούμαστε εκεί που εμείς βρίσκουμε ενδιαφέρον και το να κυνηγάμε αξίες και ιδανικά που εμείς θεωρούμε αξιόλογα κι αξεπέραστα είναι η συνταγή για μια ζωή που θα αξίζει να ζούμε. Τη δική μας.
Δυστυχώς, όμως, οι ζωές των περισσότερων ανθρώπων θα ήταν κωμωδίες, αν δεν ήταν δράματα. Προσπαθούν, ανεπιτυχώς, να την εξωραΐσουν οι μέγιστοι ψεύτες σκηνοθέτες, το fb και το Instagram, με το χιλιοστό ηλιοβασίλεμα και την υπερ-σέξι πόζα, αλλά όταν σβήνουν οι οθόνες το κενό φαντάζει μεγαλύτερο. Μόνο η αυτογνωσία και ένα ποτηράκι μας σώζει. Ένα, όμως!

Από τον Δημήτρη Παπαχατζόπουλο*

*Ο Δημήτρης Παπαχατζόπουλος είναι ψυχολόγος MSc, Ph.D