Υπουργών, να δημιουργούνται σκέψεις για ομαδοποίηση των διαπραγματεύσεων για την ένταξη των τριών μεσογειακών χωρών. Σκέψεις ενοχλητικές για μας αλλά οι οποίες δεν στερούνταν λογικής: τρεις χώρες περίπου ομοιόμορφες, με την ίδια γεωργική παραγωγή, την ίδια βιομηχανική καθυστέρηση κ.λπ. Εξάλλου, τους βόλευε διότι θα πετύχαιναν «μ’ έναν σμπάρο τρία τρυγόνια», εξοικονομώντας χρόνο και χρήμα. Εμάς, όμως, ουδόλως μας βόλευε και μάλιστα φοβόμασταν ότι αυτή η ομαδοποίηση θα είχε πολύ ζημιογόνες συνέπειες, όπως τελικά αποδείχθηκε..
Οι σκέψεις αυτές άρχισαν να ωριμάζουν και να εκφράζονται από επίσημα πρόσωπα. Πρώτος ο τότε Άγγλος Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Roy Jenkins δήλωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι «είμαστε αποφασισμένοι να μελετήσουμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση του προβλήματος της διεύρυνσης ώστε να εκτιμήσουμε ποιες θα είναι οι συνέπειες για τη συνοχή του συνόλου στο προσεχές μέλλον». Εμάς βέβαια μας «έζωσαν τα φίδια» ακούγοντας τα περί ανάγκης «ολοκληρωμένης προσέγγισης».
Παρόμοιες δηλώσεις έκανε στην έγκυρη γαλλική εφημερίδα «Le Monde» ο Jacques Chirac, ως πρόεδρος του Γκωλικού Κόμματος Συναγερμός για τη Δημοκρατία (RPR). Εκείνο όμως που μας τάραξε ήταν η Έκθεση Pisani προς τη Γαλλική Γερουσία. Ο Γερουσιαστής Edgar Pisani ήταν ένας πολιτικός με μεγάλη βαρύτητα.
Αργότερα, υπήρξε σημαντικός Επίτροπος της Κομισιόν. Είχε, λοιπόν, ιδιαίτερη βαρύτητα η έκθεσή του που τόνιζε ότι θα ήταν επικίνδυνο για την Κοινότητα να μην αντιμετωπίσει ολοκληρωμένα τις επιπτώσεις της διεύρυνσης. Μέσα σ’ αυτό το δυσμενές κλίμα, ακούστηκε και μια θετική για μας φωνή από τον προεδρεύοντα, τότε, του Συμβουλίου Υπουργών, υπουργό εξωτερικών της Αγγλίας David Owen. Είπε ο Owen σε απάντηση των ελληνικών ανησυχιών ότι οι διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα, που ήδη διεξάγονται, θα πρέπει να συνεχιστούν με βάση τις «δικές τους ενυπάρχουσες αξίες» (on its own intrinsic merits).
Η απάντηση αυτή αποτελούσε ευθέως και με πολύ λακωνικό τρόπο την αποδοχή των ελληνικών επιχειρημάτων κατά της ομαδοποίησης. Λέγαμε εμείς στους κοινοτικούς ότι δεν είναι σωστό να μπει η Ελλάδα στο ίδιο καλάθι με την Ισπανία και την Πορτογαλία για τους εξής, κυρίως, λόγους:
Πρώτον, διότι η Ελλάδα είχε συμφωνία σύνδεσης από το 1962, την πιο προχωρημένη συμφωνία ΕΟΚ - τρίτης χώρας, ενώ οι δύο ιβηρικές χώρες είχαν απλές εμπορικές συμφωνίες. Η δική μας συμφωνία προέβλεπε την πλήρη ένταξη και προς αυτή την κατεύθυνση είχαν αρχίσει οι διαπραγματεύσεις που διακόπηκαν λόγω της επταετούς δικτατορίας.
Δεύτερον, η Ελλάδα είχε υποβάλλει αίτηση ένταξης δύο χρόνια πριν από την Ισπανία και την Πορτογαλία και οι διαπραγματεύσεις είχαν ήδη σημειώσει ουσιαστική πρόοδο.
Όλα αυτά τα επιχειρήματα ο Owen τα συνόψισε σε πέντε σύντομες λέξεις: “on its own intrinsic merits”.
Εδώ θα ανοίξω μία παρένθεση σχετική με την προσωπικότητα του Sir David Owen. Γιατρός Νευρολόγος στο επάγγελμα και ήδη με μακρά και σημαντική πολιτική πείρα, έγραψε ένα ασυνήθιστο βιβλίο με τον τίτλο: «Ασθενείς στην εξουσία». Αντικείμενο του βιβλίου είναι οι ασθένειες των αρχηγών κρατών τα τελευταία 100 χρόνια και πώς αυτές επηρέασαν τις αποφάσεις τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ρούσβελτ ο οποίος, ενώ ήταν ετοιμοθάνατος, συμμετέσχε με τον Στάλιν και τον Τσώρτσιλ στη Συμφωνία της Γιάλτας που καθόρισε τη ζωή πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων για μισό αιώνα.
Όσο για τα καθ’ ημάς, ο Παρασκευάς Αυγερινός, γιατρός και υπουργός στην κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου έγραψε το βιβλίο «Η αλλαγή τελείωσε νωρίς», στο οποίο αναφέρει ότι ο Ανδρέας υπέφερε όλα τα χρόνια που ήταν Πρωθυπουργός από μία βαριάς μορφής Διπολικής Διαταραχής, δηλαδή Μανιοκατάθλιψης.
Επανέρχομαι στον David Owen ο οποίος έγραψε στο ίδιο βιβλίο και για το «Σύνδρομο της Ύβρεως». «Ύβρις», αρχαία ελληνική λέξη, σημαίνει αλαζονική συμπεριφορά με περιφρόνηση του ηθικού και θεϊκού νόμου. Το Σύνδρομο της Ύβρεως αφορά συμπεριφορές που απορρέουν από τη μέθη της εξουσίας ή του πλούτου. Πολιτικοί ή μη πολιτικοί που κατέχουν εξουσία ή πλούτο, όταν αισθανθούν ότι είναι καλά εδραιωμένοι στην εξουσία ή στον πλούτο, εμφανίζουν μεγάλη οίηση και αλαζονεία, γίνονται αυθάδεις και περιφρονητικοί. Θεωρούν τον εαυτό τους υπεράνω ανθρωπίνων ορίων και θείων κανόνων.
Στη μακρά επαγγελματική και κοινωνική μου πορεία συνάντησα αρκετά άτομα τα οποία διακατέχονται από το Σύνδρομο της Ύβρεως.
Η θετική φωνή του David Owen κατά της ομαδοποίησης των διαπραγματεύσεων με Ισπανία και Πορτογαλία σκεπάστηκε σύντομα από αλλεπάλληλες αρνητικές φωνές. Αυτές προέρχονταν κυρίως από τις ισχυρές οργανώσεις των μεσογειακών περιοχών της Γαλλίας και Ιταλίας και από πολιτικούς παράγοντες. Ήταν, κατά συνέπεια, φυσικό να ευαισθητοποιούνται οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών και, εν όψει επικειμένων εκλογών, οι ηγεσίες των κομμάτων εξουσίας, του RPR του Chirac και του Σοσιαλιστικού του Mitterrand. Το Γαλλικό Κομμουνιστικό κόμμα είχε κηρυχθεί ευθέως κατά της ένταξης της Ελλάδας, με ή χωρίς ομαδοποίηση ή άλλη προϋπόθεση.
Τώρα, το κύριο αίτημα ήταν η αναμόρφωση της ΚΑΠ προς όφελος των μεσογειακών προϊόντων πριν από την ένταξη της Ελλάδας, ανεξάρτητα από το αν θα γινόταν ή όχι ομαδοποίηση των διαπραγματεύσεων.
Εμείς, όμως, γνωρίζαμε ότι η αναμόρφωση της ΚΑΠ θα απαιτούσε πολύ χρόνο και, μοιραία, η καθυστέρηση που εκείνη θα προκαλούσε, θα μας οδηγούσε στην ομαδοποίηση. Αυτή θα συνεπαγόταν την απώλεια των σημαντικών πλεονεκτημάτων εκ του γεγονότος ότι ενταχθήκαμε πέντε χρόνια πριν ενταχθούν οι δύο ιβηρικές χώρες και μάλιστα με όρους κατά πολύ ευνοϊκότερους, όπως θα φανεί στη συνέχεια. Μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση, η Ελλάδα έριξε στη μάχη το βαρύ πυροβολικό της: τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Πρώτη του ενέργεια η αποστολή επιβολής προς έκαστον των ηγετών των εννέα με άριστα θεμελιωμένα επιχειρήματα. Ακολούθησε και προσωπική συνάντηση μαζί τους.
Παράλληλα, ο Καραμανλής επίεσε αφόρητα εμάς τους «πεζικάριους» να επισπεύσουμε τις διαπραγματεύσεις στο έπακρο χωρίς, βέβαια, αβαρίες ως προς το αποτέλεσμα. Ήταν απαραίτητη η επιτάχυνση αυτή για να απομακρυνθούμε από Ισπανία - Πορτογαλία. Άμεση συνέπεια ήταν η αγωνία και τα ατελείωτα ξενύχτια. Τελικά, η ομαδοποίηση εγκαταλείφθηκε σαν αγκάθι και έμεινε ως κύριο πρόβλημα ο προσδιορισμός του χρόνου της μεταβατικής περιόδου. Έτσι, κερδίσαμε πέντε χρόνια ενταξιακής ζωής αφού η Ελλάδα έγινε μέλος την 1.1.1981 ενώ οι δύο ιβηρικές χώρες έγιναν μέλη την 1.1.1986.
Δεν είναι εύκολο να δοθεί ολοκληρωμένη απάντηση στο τι σημαίνουν τα πέντε χρόνια ενταξιακής ζωής που κέρδισε η Ελλάδα. Θα αναφέρουμε τα, κατά την κρίση μας, σημαντικότερα:
Πρώτον, η συμμετοχή της Ελλάδας, ως ισοτίμου μέλους στις κοινοτικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Η σημασία του παράγοντα αυτού είναι τεράστια. Αρκεί να αναλογισθούμε το πολιτικό βάρος που απέκτησε η χώρα μας στον διεθνή χώρο και τις δυνατότητες που εξασφαλίστηκαν στη διαχείριση εθνικών θεμάτων, κατά την περίοδο 1.1.1981 - 1.1.1986.
Δεύτερον, τα τεράστια οικονομικά οφέλη που εξασφάλισε η Ελλάδα ως πλήρες μέλος της Κοινότητας, μέσα σ’ αυτά τα πέντε χρόνια. Με βάση τα επίσημα στοιχεία που είχαν δημοσιευτεί, το συνολικό καθαρό όφελος της πενταετίας ανέρχεται στο σεβαστό ποσό των 7 δισ. 620 εκατ. ECU ή ΕΥΡΩ.
Τρίτον, αν η ένταξη της Ελλάδας είχε πραγματοποιηθεί μαζί με τις δύο Ιβηρικές χώρες, τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ) θα κάλυπταν μόνο την Ιταλία και τη Γαλλία και όχι την Ελλάδα, όπως δεν κάλυψαν την Ισπανία και την Πορτογαλία.Ο Άγγελος Ζαχαρόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρ. γενικός διευθυντής Υπουργείου Γεωργίας, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ* Στο επόμενο άρθρο την ερχόμενη Δευτέρα: «Πώς η Ελλάδα απέφυγε την επιβολή πενταετούς προενταξιακής φάσης».