Πιο συγκεκριμένα:Ερώτηση «Ε.τ.Δ.»:
Είναι βάσιμοι οι φόβοι που εκφράζονται ότι τα νερά του Αχελώου που θα μεταφερθούν θα αποτελέσουν άσκοπη σπατάλη; Υπάρχει κίνδυνος καταστροφής των οικοσυστημάτων στην Αιτωλοακαρνανία;
Τι θα συμβεί στη Θεσσαλία εάν δεν υπάρξει στο μέλλον ενίσχυση υδάτων από τον Αχελώο;Απάντηση Ε.Δ.Υ.ΘΕ.:
Εάν μεταφερθούν νερά από τον Αχελώο (σήμερα η θέση της Κυβέρνησης αναφέρεται σε ποσότητα 250 εκατ. κ.μ./έτος) και ΔΕΝ τηρηθούν οι προβλεπόμενοι κανόνες διαχείρισης (π.χ. συνεχιστεί η απουσία σύγχρονου θεσμικού πλαισίου, δεν γίνονται μετρήσεις - έλεγχοι υπερκαταναλώσεων και γενικά παραμείνει η ΑΘΛΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ που γίνεται σήμερα, με ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ των Κυβερνήσεων (έλλειψη πολιτικής βούλησης, απουσία σχεδίου, πελατειακές λογικές κ.λπ.), πράγματι η δαπάνη των έργων αυτών θα αποσβεστεί με καθυστέρηση και ενδεχομένως θα δικαιωθούν εν μέρει οι επικριτές.
Το ζήτημα είναι να συνεργαστούν ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ, όσοι επιθυμούν, αλλά και όσοι αντιτίθενται στην εκτροπή Αχελώου, να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να επικεντρωθούμε στην πίεση προς τα όργανα της Πολιτείας (πολιτικοί, αυτοδιοίκηση, δημόσια διοίκηση) να πράξουν το αυτονόητο.
Σε ό,τι αφορά την Αιτωλοακαρνανία, οι φόβοι αυτοί είναι απολύτως αβάσιμοι. Παραπέμπουμε απλά στις απαντήσεις που έδωσαν επί του θέματος αυτού οι μελετητές του ΣΔΥ: «Ο Αχελώος στο κατάντι του τμήμα είναι ένα απολύτως ρυθμισμένο σύστημα που δεν μπορεί να επηρεαστεί από την απόληψη 250 εκατ. κυβικών χειμερινών απορροών του άνω ρου αυτού…».
Χωρίς δεύτερη ενίσχυση με νερό από τη ΛΑΠ Αχελώου (η πρώτη έγινε ήδη εδώ και πολλά χρόνια με το ΥΗΕ Ν. Πλαστήρα) και με την προϋπόθεση ότι θα γίνουν στη ΛΑΠ Πηνειού όλα τα περιφερειακά έργα που προβλέπονται στο ΣΔΥ, ότι θα εφαρμοστούν τα προβλεπόμενα μέτρα και οι αναγκαίες πολιτικές διαχείρισης και εξοικονόμησης υδάτων, εκτιμούμε ότι στην πράξη, μετά από κάποια χρόνια θα συμβούν αναπόφευκτα δύο πράγματα:
α) Ο στόχος για συνέχιση των αρδεύσεων σε 2,5 εκατ. στρέμματα στη Θεσσαλία θα εγκαταλειφθεί οριστικά (αποκαλύπτοντας το ανέφικτο των υποσχέσεων που δίνουν εδώ και χρόνια οι υπεύθυνοι όλων των κυβερνήσεων) και βεβαίως θα μειωθούν αντίστοιχα (δυστυχώς επώδυνα και όχι συντεταγμένα) οι αρδευόμενες εκτάσεις στα επίπεδα του 1 – 1,5 εκατ. στρέμματα.
β) Σημαντικός αριθμός αγροτικού πληθυσμού και κυρίως νέοι αγρότες θα υποχρεωθούν να αναζητήσουν την τύχη τους σε άλλα επαγγέλματα, δεδομένου ότι οι αγροτικές τους εκμεταλλεύσεις, κυρίως οι μικρομεσαίες, ΔΕΝ θα είναι βιώσιμες (ξηρικά κ.λπ.).
Όλα αυτά δημιουργούν συνθήκες αβεβαιότητας στη Θεσσαλία.
Γι’ αυτό και εμείς ως Επιτροπή Διεκδίκησης επίλυσης Υδατικού προβλήματος Θεσσαλίας (Ε.Δ.Υ.ΘΕ.) ζητούμε από το πολιτικό σύστημα (Βουλή, Κυβέρνηση, κόμματα, βουλευτές) την οριστική υπέρβαση της εκκρεμότητας των έργων Αχελώου.
ΑΜΕΣΑ, χωρίς άλλη καθυστέρηση, απαιτείται συζήτηση του θέματος στη Βουλή ώστε, μέσα από δημοκρατικό «θεσμοθετημένο» διάλογο, να καταλήξουν επιτέλους είτε στην επικαιροποίηση της αρχικής απόφασης (την οποία εφάρμοζαν όλες οι Κυβερνήσεις από το 1984 έως το 2010) για ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ των έργων μεταφοράς (Ταμιευτήρας/ ΥΗΕ Συκιάς και σήραγγα προς Μουζάκι), είτε να ανατρέψουν την απόφαση αυτήν και να δρομολογήσει η Κυβέρνηση την ΚΑΘΑΙΡΕΣΗ (κατεδάφιση) των έργων και «απελευθέρωση» του μπαζωμένου ποταμού Αχελώου, με επαναφορά της φυσιολογικής/οικολογικής λειτουργίας του και παράλληλη αποκατάσταση του τοπίου της περιοχής.
Άλλη λύση δεν προσφέρεται, ούτε με βάση την τεχνική επιστήμη, ούτε με βάση την οικολογική ευαισθησία, ούτε βεβαίως την πολιτική ηθική.

Για την Ε.Δ.Υ.ΘΕ.:
Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕE/Κεντρικής Ελλάδας.
Μπαρμπούτης Τάσος, μέλος Δ.Σ. ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/Κ-Δ Θεσσαλίας.

Η κυκλική οικονομία στον αγροδιατροφικό τομέα

Μεγάλες προοπτικές αξιοποίησης της βιομάζας στη Θεσσαλία

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) εκτιμά ότι μέχρι το 2050 ο πληθυσμός της γης θα φθάσει στα 9,1 δισεκατομμύρια με αποτέλεσμα οι ανάγκες σε τροφές να αυξηθούν κατά 70%. Αυτό μπορεί να γίνει ή με αύξηση της καλλιεργούμενης έκτασης ή με αύξηση της παραγωγής στην υφιστάμενη έκταση. Και στις δύο περιπτώσεις θα συνεχιστεί η εξάντληση των φυσικών πόρων με κίνδυνο την αδυναμία τους να ανταποκριθούν στον στόχο της παραγωγής στα νέα πληθυσμιακά δεδομένα του πλανήτη. Παράλληλα η κλιματική αλλαγή (αύξηση συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα, μείωση βροχοπτώσεων, αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι το 2100 από 1.8-4.0 οC) εκτιμάται ότι θα μειώσει την παραγωγή των γεωργικών και δασικών συστημάτων επηρεάζοντας σημαντικά την επισιτιστική ασφάλεια. Η νέα αυτή οριακή κατάσταση για τις δυνατότητες του πλανήτη να ικανοποιήσει τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες του ανθρώπου, οδηγεί στην αναζήτηση νέων μορφών διαχείρισης, που να μειώνουν έως και να μηδενίζουν την περαιτέρω εξάντληση των φυσικών πόρων. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η Κυκλική Οικονομία (Κ.Ο.), ένα οικονομικό σύστημα, με το οποίο γίνεται προσπάθεια η αξία των παραγόμενων προϊόντων με τη χρήση φυσικών πόρων, να αξιοποιείται στο έπακρο μέσω δράσεων, όπως η ανακύκλωση, η επαναχρησιμοποίηση και η ανακατασκευή. Όταν τα υλικά αυτά είναι βιολογικής προέλευσης, μιλούμε για Βιο-οικονομία (Β.Ο.). Ο πρωτογενής τομέας, και ιδιαίτερα ο γεωργικός, παράγει μεγάλες ποσότητες υλικών, που μπορούν να αξιοποιηθούν ύστερα από επεξεργασία ως πρώτη ύλη, για την παραγωγή νέων προϊόντων, δημιουργώντας έτσι δυνατότητες για ανάπτυξη Κ.Ο. με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η κύρια διαφορά μεταξύ των δύο αυτών συστημάτων δηλαδή της Β.Ο. και της Κ.Ο. στη γεωργία είναι ότι η Β.Ο. στοχεύει συγκεκριμένα στην υποκατάσταση της ενεργειακής εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα με οργανικούς ανανεώσιμους πόρους, ενώ η Κ.Ο. έχει ευρύτερη στόχευση, που συμπεριλαμβάνει τον στόχο της Β.Ο. Η Κ.Ο. είναι μια πιο ολοκληρωμένη και πιο αποτελεσματική διαχείριση των προϊόντων του πρωτογενή τομέα. Σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι η ανάλυση της Κ.Ο. στη γεωργία ως οικονομικό σύστημα και οι διαδικασίες και κανόνες που το διέπουν, κάτι που είναι πολύ μακριά από την ειδικότητά μου, αλλά η ανάδειξη των δυνατοτήτων που δημιουργεί ο πρωτογενής τομέας με τα υλικά που παράγονται μέσω της φυτικής και ζωϊκής παραγωγής. Σημειώνεται ότι γύρω από την έννοια της Κ.Ο. στη γεωργία, έχει δημιουργηθεί τελευταία έντονο ενδιαφέρον τόσο στην ακαδημαϊκή όσο και στην επιχειρηματική κοινότητα και έχει ανοίξει μία συζήτηση για το ακριβές περιεχόμενό της και τις δυνατότητές της. ΥΠΟΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑ
Τι είναι λοιπόν εκείνο που καθιστά τον πρωτογενή τομέα της γεωργίας ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο ανάπτυξης της Κ.Ο.; Ο πρωτογενής τομέας δημιουργεί έναν τεράστιο όγκο υποπροϊόντων με σημαντική αξία, η διαχείριση των οποίων μπορεί να δημιουργήσει μεγάλη προστιθέμενη αξία, ιδιαίτερα στην παραγωγή ενέργειας. Με βάση τα στοιχεία της EUROSTAT το έτος 2014 ο πρωτογενής τομέας δημιούργησε οργανικά υποπροϊόντα, η περιεχόμενη ενέργεια στα οποία, ισοδυναμεί με 196 δισεκατομμύρια τόνους πετρελαίου, δηλαδή μιας ποσότητας ίσης με το 25% όλης της παραγόμενης ενέργειας από όλες τις πηγές. Στην Ελλάδα με βάση στοιχεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και άλλων πηγών, η συνολική ετήσια βιομάζα των φυτικών υπολειμμάτων εκτιμάται σε 2,1 εκατ. τόνους περίπου, η οποία ενεργειακά ισοδυναμεί με 1 εκατ. τόνους πετρελαίου. Ο πρωτογενής λοιπόν τομέας παράγει μεγάλες ποσότητες υλικών, τα οποία δημιουργούν μία πολύ σημαντική δυνατότητα ανάπτυξης δραστηριοτήτων που εντάσσονται στην κυκλική οικονομία ή στη βιο-οικονομία, τα οποία σήμερα σε μεγάλο ποσοστό καίγονται ή απορρίπτονται σε χωματερές.
Σε ό,τι αφορά ιδιαίτερα τη Θεσσαλία σημειώνεται ότι η παραγόμενη βιομάζα εκτιμάται σε 0,8 εκατ. τόνους, δηλαδή κοντά στο 40% της συνολικής παραγόμενης βιομάζας στην Ελλάδα, όντας δεύτερη μετά την Κεντρική Μακεδονία. Τα υλικά αυτά είναι κατά κύριο λόγο φυτικά υπολείμματα και αποσυρόμενα φρούτα και λαχανικά. Οι συνολικές ανακτήσιμες ποσότητες βιομάζας στη Θεσσαλία από τη γεωργία και την κτηνοτροφία εκτιμώνται σε 3,9 εκατ. τόνους περίπου. Η σημαντικότερη ποσοτικά πηγή είναι οι αρόσιμες καλλιέργειες και ακολουθούν τα κλαδέματα και τα υλικά της δασικής υλοτομίας. Η μεγαλύτερη παραγωγός περιοχή βιομάζας της Θεσσαλίας είναι η Λάρισα και ακολουθούν η Καρδίτσα, τα Τρίκαλα και η Μαγνησία. Η ενέργεια που μπορεί να παραχθεί από τις αρόσιμες καλλιέργειες της Θεσσαλίας εκτιμάται σε 4,8 εκατ. GJ κατ’ έτος (ή 1,33 δισ. kWh). Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ κάθε νοικοκυριό χρησιμοποιεί ετησίως 13.994 kWh. Αυτό σημαίνει ότι η ενέργεια που περιέχεται στη βιομάζα που προέρχεται από τις αρόσιμες μόνο καλλιέργειες αντιστοιχεί στις ανάγκες 95.000 νοικοκυριών ή 380.000 κατοίκων περίπου (εάν θεωρηθεί ότι το κάθε νοικοκυριό έχει τέσσερα μέλη). Από τους αριθμούς αυτούς φαίνεται η τεράστια αξία που περιέχουν τα φυτικά υποπροϊόντα.
Γίνεται όμως αξιοποίηση αυτών των υλικών και σε ποιον βαθμό; Στην Ελλάδα η χρησιμοποίηση βιομάζας για παραγωγή βιοαερίου είναι πολύ μικρή. Το έτος 2016 η ισχύς των μονάδων παραγωγής βιοαερίου από βιομάζα ήταν μόλις 57 MW, όταν η αντίστοιχη των φωτοβολταϊκών ήταν 2093 MW. Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Συνδέσμου Παραγωγών Βιοαερίου στη Θεσσαλία, το 2018 λειτουργούσαν στην Ελλάδα 26 μονάδες παραγωγής βιοαερίου από αγροτικά υποπροϊόντα συνολικής ισχύος 22.274 kWe, εκ των οποίων τέσσερις μόνο βρίσκονται στη Θεσσαλία. Υπάρχει επομένως ένα πολύ ευρύ πεδίο ανάπτυξης τέτοιων δράσεων που μπορεί και πρέπει να καλυφθεί. Σημειώνεται ότι η υφιστάμενη νομοθεσία (Ν. 4430/2016 περί κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας) ευνοεί τη δημιουργία Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (Κοιν.Σ.Επ.) από φυσικά πρόσωπα ή συνεταιριστικές οργανώσεις με ιδιαίτερα ευνοϊκές ρυθμίσεις, που θα μπορούσαν να επιχειρήσουν τέτοιες δράσεις. Τέτοια εγχειρήματα φαίνονται δύσκολα, λόγω της έλλειψης εμπειρίας, αλλά αξίζει να δοκιμαστούν.

Από τον Χρίστο Τσαντήλα,
Γεωπόνο, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντή του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ