Αυτό υποστηρίζει η Ε.Δ.Υ.ΘΕ. απαντώντας σε σχετική ερώτηση για το έργο της Μεσοχώρας. Πιο συγκεκριμένα:

Ερώτηση «ΕτΔ»:
Το τελευταίο διάστημα βρέθηκε στο προσκήνιο το Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) Μεσοχώρας. Για ποιον λόγο συζητήθηκε και πάλι, εφόσον το έργο είχε αδειοδοτηθεί κανονικά από το 2017;

Απάντηση Ε.Δ.Υ.ΘΕ.:
Η διαδικασία της «νέας» αδειοδότησης του ΥΗ έργου Μεσοχώρας αποτελεί ουσιαστικά επανάληψη εκείνης του 2015, η οποία ως γνωστόν είχε οδηγήσει το 2017 την Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στην έγκριση των περιβαλλοντικών όρων ολοκλήρωσης και λειτουργίας του ΥΗ έργου.
Δυστυχώς, κατά της σχετικής υπουργικής απόφασης του τότε υπουργού Σ. Φάμελλου, ασκήθηκε και πάλι προσφυγή στο ΣτΕ, το οποίο για τυπικούς λόγους, που σχεδόν κανείς δεν κατάλαβε, ακύρωσε την απόφαση και ...άντε πάλι από την αρχή!
Και εύλογα ο κάθε απλός πολίτης που νοιάζεται για το μέλλον αυτής της χώρας αναρωτιέται: Αραγε αυτοί οι δικαστές είχαν αντιληφθεί ότι το έργο είναι ολοκληρωμένο από το 2001, σχεδόν έτοιμο για λειτουργία και ότι η ακυρωτική τους απόφαση, μόνο για αυτά τα χρόνια που χάθηκαν από το 2015, επιβάρυνε με πάνω από 100 εκατ. ευρώ τη ΔΕΗ, τα δημόσια οικονομικά και κατ’ επέκταση τον Ελληνικό λαό;
Και πώς να χαρακτηρίσουμε άλλες παλαιότερες αποφάσεις του ΣτΕ που ακύρωσαν τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης Μεσοχώρας, δήθεν για ένα μοναστήρι που θα κατακλυζόταν, το οποίο όμως, όλως τυχαία (!), βρισκόταν σε άλλη (υπό δημιουργία) τεχνητή λίμνη (εκείνη της Συκιάς) και καθόλου δεν επηρεαζόταν από το ΥΗΕ Μεσοχώρας; Απροσεξία ή λάθος; Υπερβάλλον πάθος κατά του έργου ή μήπως υποκρυπτόμενη πολιτική αντίληψη για τη σκοπιμότητα του ΥΕ Μεσοχώρας; Ο καθένας ας κρίνει.
Στην πραγματικότητα το έργο της Μεσοχώρας αντιμετωπίζει όλο αυτό το πλέγμα εμποδίων, κυρίως διότι ΔΕΝ βρίσκεται σε βασική προτεραιότητα από τις διάφορες κυβερνήσεις.
Όλες, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, υποτιμούν την αξία της υδροηλεκτρικής ενέργειας, έχουν επιλέξει άλλες μορφές ΑΠΕ (αιολικά, φωτοβολταϊκα) ως νέες μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, πριμοδοτώντας συστηματικά τους ιδιώτες που τα προωθούν, στηρίζουν απροκάλυπτα το ορυκτό και επιβλαβές για το περιβάλλον (λόγω μεθανίου) εισαγόμενο αέριο («φυσικό» όπως για λογούς ωραιοποίησης το ονομάζουν) και το προορίζουν ως αποκλειστικό μεταβατικό καύσιμο στην πολιτική της ταχείας απολιγνιτοποίησης (και αυτό βεβαίως με βασικό μοχλό υλοποίησης μεγάλους ιδιωτικούς ενεργειακούς ομίλους).
Έτσι, ακόμη και ένα έργο που είναι ήδη ολοκληρωμένο εδώ και είκοσι χρόνια, συναντά τόσα εμπόδια στη λειτουργία του, που εάν δεν ήταν οι θεσσαλικές οργανώσεις να το στηρίζουν, ίσως κάποιοι ανεύθυνοι κυβερνήτες να είχαν πετύχει τον στόχο τους να το κατεδαφίσουν.
Προφανώς, παρότι ολοκληρώθηκε η διαβούλευση και η Κυβέρνηση αναμένεται να εκδώσει τη σχετική υπουργική απόφαση (ΑΕΠΟ), θεωρείται βέβαιο ότι οι «γνωστοί» αντίπαλοι του έργου θα συνεχίσουν τα παιχνίδια τους με νέες προσφυγές στο ΣτΕ, υπό την αφανή στήριξη και προστασία επιχειρηματικών, τοπικιστικών και άλλων συμφερόντων.
Η στάση όμως των φορέων της Θεσσαλίας θα αποτελέσει τον καθοριστικό παράγοντα στις εξελίξεις.

Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕE/Κεντρικής Ελλάδας.
Μπαρμπούτης Τάσος, μέλος Δ.Σ. ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/Κ-Δ Θεσσαλίας..

Η γεωργική γη σε μεγάλο κίνδυνο

Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας*

Εδώ και περισσότερα από δύο χρόνια, με άρθρα μας, είχαμε επισημάνει τους κινδύνους που διατρέχει η γεωργική γη από την κακοδιαχείριση που υφίσταται διαχρονικά στη χώρα μας και την άμεση ανάγκη για λήψη μέτρων προστασίας της. Αυτό γιατί η γεωργική γη είναι ο βασικότερος παράγοντας της γεωργικής παραγωγής, από τη διαχείριση της οποίας εξαρτάται τα μέγιστα η ανάπτυξη του Πρωτογενή Τομέα της Γεωργίας (ΠΤΓ), που από το σύνολο του πολιτικού συστήματος διακηρύσσεται ότι μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, ιδιαίτερα ύστερα από τη μακρόχρονη οικονομική και πρόσφατα την υγειονομική κρίση. Υπενθυμίζεται ότι ο ΠΤΓ συμμετέχει στη διαμόρφωση του ΑΕΠ της χώρας κατά 4% περίπου και, αν συνυπολογίσουμε την προστιθέμενη αξία λόγω της μεταποίησης, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 8-10% του ΑΕΠ περίπου. Επιπλέον το ποσοστό απασχόλησης στον ΠΤΓ ανέρχεται σε 10% του εργατικού δυναμικού, ενώ ο μισός πληθυσμός περίπου της Ελλάδας ζει σε αγροτικές περιοχές.
Τι γίνεται όμως αναφορικά με τη διαχείριση της γεωργικής γης; Αντιμετωπίζεται με την απαιτούμενη λόγω της σημασίας της προσοχή; Δυστυχώς η απάντηση είναι έντονα αρνητική, αφού όχι μόνο η καταστρεπτική πολιτική του παρελθόντος δεν βελτιώνεται, αλλά συνεχώς με νέες νομοθετικές ρυθμίσεις επιταχύνεται η συρρίκνωσή της με κίνδυνο να βρεθεί η χώρα σε πολύ δυσάρεστες καταστάσεις σε σχέση με τη γεωργική παραγωγή και την επισιτιστική επάρκειά της. Πιο συγκεκριμένα:
Αν και από το 2001 έχει ψηφισθεί νόμος (2945) που ορίζει την υποχρέωση οριοθέτησης της γεωργικής γης με σκοπό την αξιολόγησή της και τη λήψη μέτρων για τη διαχείρισή της (άρθρο 24, παρ. 37), μέχρι σήμερα ο νόμος αυτός δεν εφαρμόζεται, καταστρατηγώντας έμμεσα το άρθρο 24 του Συντάγματος, στο οποίο προβλέπεται η προστασία της γεωργικής και ιδιαίτερα της Γης Υψηλής Παραγωγικότητας (ΓΥΠ). Πέραν αυτού κατά καιρούς με εμβαλωματικές νομοθετικές ρυθμίσεις που στόχευαν στην ικανοποίηση μικρών και μεγάλων συμφερόντων (βλ. Ν. 3399/2005, 3397/2011, 4280/2014) διευκόλυναν τη συνεχή συρρίκνωσή της στερώντας παραγωγικούς πόρους από τον ΠΤΓ. Το πρόβλημα διογκώθηκε σε υπερβολικό βαθμό με την εφαρμογή και στη χώρα μας της τεχνολογίας των φωτοβολταϊκών συστημάτων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι με δέλεαρ την προσωρινή αποζημίωση που παρέχεται στους κατόχους ΓΥΠ σε σύγκριση με το υποβαθμισμένο γεωργικό εισόδημα που προσκομίζουν από τις γεωργικές καλλιέργειες λόγω κυρίως του πολύ αυξημένου κόστους παραγωγής και τις ευνοϊκές συνθήκες που δημιουργεί το ισχύον καταστρεπτικό νομοθετικό πλαίσιο, ενθαρρύνουν τη συνεχή αλλαγή χρήσης γης, με αποτέλεσμα αυτή συνεχώς να συρρικνώνεται. Πιο συγκεκριμένα: Αντί να καταργηθεί η καταστρεπτική ρύθμιση του Ν. 4178/2013 (άρθρο 51, παρ. 11), η οποία κατά παρέκκλιση επιτρέπει την αλλαγή χρήσης ΓΥΠ σε εκτάσεις εκατέρωθεν του οδικού δικτύου (εθνικού, δημοτικού, αγροτικού) σε τεράστιες εκτάσεις (έχει υπολογισθεί ότι καλύπτουν περί τα 15 εκατ. στρ.), ψηφίσθηκε αθόρυβα τον περασμένο Ιούνιο ο Ν. 4819, άρθρο 159, παρ. 2, που επεκτείνει τη δυνατότητα αλλαγής χρήσης γης από τα 250 μ. στα 500 μ. εκατέρωθεν του εθνικού δικτύου και στα 250 μ. εκατέρωθεν του επαρχιακού οδικού δικτύου εντείνοντας την απώλεια γεωργικής γης και ιδιαίτερα ΓΥΠ.
Ένα ακόμα στοιχείο, ανάγλυφα ενδεικτικό για τη σημασία που δίνει η σημερινή Πολιτεία στον ρόλο και την αξία της γεωργικής γης, είναι ο νέος εθνικός κλιματικός νόμος, το σχέδιο του οποίου βρίσκεται υπό διαβούλευση την περίοδο αυτήν. Ως γνωστό με το σχέδιο νόμου «θεσπίζεται η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τον σταδιακό μετριασμό των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, έως το 2050, προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας, κατά ένα κόμμα πέντε βαθμούς Κελσίου (1,5°C), πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, σε εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων που κυρώθηκε με τον Ν. 4426/2016 (Α΄ 187) και του στόχου κλιματικής ουδετερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωση ως το 2050» (το κείμενο από την αιτιολογική έκθεση). Παράλληλα όμως, αν και είναι απολύτως τεκμηριωμένο επιστημονικά, ότι το 50% των αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται από τον Πρωτογενή Τομέα (από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση των γεωργικών προϊόντων). Παρ’ όλα αυτά στο σχέδιο νόμου δεν αναφέρεται κουβέντα για μέτρα που πρέπει να ληφθούν στον τομέα της Γεωργίας για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου. Διερωτάται κανένας, εάν πρόκειται για σοβαρή παράλειψη, επικίνδυνη άγνοια ή το χειρότερο σε συνειδητή επιλογή που εδράζεται στην πλήρη απαξίωση του ρόλου της γεωργικής γης και κατ’ επέκταση της γεωργίας.
Με αυτά και μόνο τα παραδείγματα αναδεικνύεται ανάγλυφα η σημασία που (δεν) αποδίδει η Πολιτεία στη Γεωργική Γη και ο προδιαγραφόμενες άσχημες προοπτικές της ελληνικής γεωργίας. Όταν τα επιδεινούμενα προβλήματα λόγω της κλιματικής αλλαγής θα ενταθούν ακόμα πιο πολύ και όταν η επισιτιστική επάρκεια χτυπήσει την πόρτα της χώρας μας, θα είναι δυστυχώς πολύ αργά, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα που να βασίζονται στην αναγνώριση της αξίας και σημασίας της γεωργικής γης για την ελληνική γεωργία και τον Έλληνα γεωργό και καταναλωτή.

Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, ερευνητής,
πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (e-mail: christotsadilas@gmail.com).

Ξηροί καρποί στη Θεσσαλία: μύθοι και πραγματικότητες

Γράφει ο Γιώργος Νάνος*

Δεν πρόκειται να κάνω διαφήμιση φυτώρια ή ποικιλίες σε αυτό το κείμενο. Δεν είναι δουλειά μου άλλωστε. Απλά να ξεκαθαρίσω μερικά πράγματα που διαχέονται χωρίς τεκμηρίωση ή χωρίς να λέγεται όλη η αλήθεια. Δυστυχώς, οι παραγωγοί αγοράζουν όποια ποικιλία και είδος προτείνουν οι φυτωριούχοι χωρίς να καθίσουν να διαβάσουν τι είναι αυτό που πρόκειται να φυτέψουν και τι απαιτήσεις έχει ή τι πραγματικά χαρακτηριστικά έχει από διασταυρούμενες πηγές και κυρίως από Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Γι’ αυτό θεωρώ τους παραγωγούς υπεύθυνους και όχι όλους τους άλλους. Δικιά τους επιχείρηση είναι έτσι και αλλιώς.
ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ: ΔΥΣΚΟΛΗ Η ΠΑΓΕΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
Πολλές νέες ποικιλίες έρχονται στην περιοχή μας «εμπλουτισμένες» με τα καλύτερα χαρακτηριστικά. Πολλές ποικιλίες προωθούνται βάσει της όψιμης άνθισης. Πολλοί φύτεψαν την ποικιλία Βάιρο, που ανθίζει νωρίτερα από τη Φυρανιά! Υπάρχουν και πιο όψιμης άνθισης ποικιλίες αμυγδαλιάς, αλλά η άνθισή τους συμβαίνει το πολύ μέχρι τις αρχές Απριλίου. Εκεί λοιπόν που έχουμε συχνούς παγετούς στα τέλη Μαρτίου στη Θεσσαλία τα άνθη σχεδόν σε όλες τις ποικιλίες αμυγδαλιάς θα νεκρωθούν. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο οι αμυγδαλιές να φυτεύονται σε θερμές περιοχές της Θεσσαλίας, όπου οι ανοιξιάτικοι παγετοί είναι σπάνιοι.
Η παγετοπροστασία δεν είναι εύκολη. Οι ανεμομείκτες κοστίζουν πολύ και είναι δύσχρηστοι. Ο ψεκασμός με νερό τη νύκτα του παγετού είναι πολύ πιο εύκολη μέθοδος, αλλά δεν μπορεί να είναι καθολική σε μια περιοχή γιατί απαιτεί επιπλέον σύστημα άρδευσης (κόστος) και παροχή τουλάχιστον 5 κ.μ. νερού στο στρέμμα. Δεν έχουμε τόσες πολλές πομόνες και νερά. Η καύση υλικών δεν επιτρέπεται.
Συχνά έρχονται φυτά αμυγδαλιάς κατευθείαν από την Ισπανία για φύτευση στην Ελλάδα. Να μην ξεχνάμε ότι η σοβαρότατη ασθένεια Ξυλέλλα είναι πια ενδημική στην Ισπανία και προσβάλει πολύ και τις αμυγδαλιές. Πριν λίγα χρόνια μας έφεραν και την Τριστέτσα στα εσπεριδοειδή και μάλιστα με «πιστοποιημένους» εμβολιοφόρους βλαστούς. Χειρότεροι από τους Έλληνες έχουν γίνει. Η αυτογονιμότητα της αμυγδαλιάς είναι μεγάλο θέμα. Δυστυχώς οι περισσότερες αυτογόνιμες ποικιλίες (μάλλον όλες!) προήλθαν από διασταύρωση με την ποικιλία Τουόνο, που έχει άνοστο καρπό χαμηλής ποιότητας. Αυτό το χαρακτηριστικό το έδωσε η Τουόνο σε πολλές νέες ποικιλίες. Οι Ισπανοί έχουν φτάσει σε άλλα επίπεδα: μετονόμασαν την Τουόνο σε Guara, προέτρεψαν τον κόσμο να τη φυτέψει και τα περισσότερα Ισπανικά αμύγδαλα πια είναι αυτής της ποικιλίας, δηλ. κατώτερης ποιότητας. Τα πιο άνοστα αμύγδαλα μπορούν να πάνε για μεταποίηση σε πολλά προϊόντα που περιέχουν πια αμύγδαλο, αλλά ποια θα είναι η τιμή πώλησής τους; Παρότι είχαμε υψηλής γευστικής ποιότητας αμύγδαλα, προσπαθούμε και εμείς να τα ξεφτιλίσουμε με μείγμα κατώτερης (συχνά) ποιότητας καρπών (το ίδιο δεν κάναμε και με το βαμβάκι;).
ΚΑΡΥΔΙΑ: ΧΡΥΣΑΦΙ, ΑΛΛΑ...
Το καρύδι είναι το χρυσάφι της δενδροκομίας. Πράγματι τα καρύδια δίνουν ένα καλό εισόδημα, αν και εφόσον είναι καλή ποικιλία και καλή η ποιότητα του τελικού προϊόντος. Πόσα θέματα συναντήσαμε με λάθος ποικιλίες που πούλησαν οι φυτωριούχοι και κανένας δεν μπορούσε να ελέγξει. Και τώρα παλεύουμε στα δικαστήρια ή με εμβολιασμούς να αλλαχθούν οι ποικιλίες. Και η ποιότητα δεν αποκτάται μόνο με την ποικιλία. Δεν έχω δει πολλά Ελληνικά ποιοτικά καρύδια, γιατί δεν τα έχουν διαχειριστεί σωστά από πριν τη συγκομιδή μέχρι το λιανεμπόριο. Και δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά τρόφιμα από τα καρύδια, όπως με τα αμύγδαλα.
Κατά την άποψή μου η καρυδιά δεν έπρεπε να καλλιεργηθεί στις περισσότερες περιοχές της Θεσσαλίας για δύο λόγους: δεν είναι τόσο ανθεκτική στους παγετούς και απαιτεί πολύ αρδευτικό νερό. Το νερό δεν περισσεύει στη Θεσσαλία. Είναι έγκλημα κατά των υπολοίπων να φυτεύω καρυδιές και οι υπόλοιποι να μην έχουν νερό να διατηρήσουν ζωντανές τις καλλιέργειές τους. Επίσης, ενώ τα υπόλοιπα φυλλοβόλα αντέχουν στους -20◦C, η καρυδιά μπορεί να ζημιωθεί ακόμη και με -15◦C. Άρα κινδυνεύει πολύ από έναν δριμύ χειμερινό παγετό. Αλλά και η νέα της βλάστηση αργά τον Μάρτιο κινδυνεύει από -3 με -4◦C, άρα χάνεται η ετήσια παραγωγή της.
Κανένας δεν ξέρει να διαμορφώσει την καρυδιά σε κεντρικό άξονα, ώστε να πετύχει καλύτερη παραγωγή και ανθεκτικότερα δέντρα. Ας μη μιλήσω για το κλάδεμα, που κανείς δεν ξέρει (ακόμη) τι και πώς, ιδιαίτερα στα νεαρά δέντρα.
ΦΥΣΤΙΚΙΑ: ΛΙΓΟ ΝΕΡΟ
Επεκτείνεται (και θεωρώ καλώς) σε αρκετές περιοχές της Θεσσαλίας, όπου όμως το κλίμα πρέπει να είναι κατάλληλο: ξηρό χωρίς πολλές υγρασίες. Θέλει λίγο αρδευτικό νερό για να παράγει καλή ποιότητα. Και εδώ το κλάδεμα ιδιαίτερα των νεαρών δέντρων είναι πολύ ουσιαστικό για την ανάπτυξη ανθεκτικής υγιούς κόμης. Και εδώ, όπως σε όλα, οι εισροές συχνά είναι υψηλότερες των απαιτούμενων αυξάνοντας το κόστος καλλιέργειας.
Η ποικιλία είναι ένα θέμα. Η ποικιλία Ποντίκη θεωρείται πιο παραγωγική από την κλασική Αιγίνης και αυτό έχει αποδειχθεί και στο εργαστήριό μας. Άλλοι όμως τη θεωρούν κατώτερης εμπορικής αξίας. Σίγουρα είναι πιο ανθεκτική στις ασθένειες και τους εχθρούς.
Αλλά η επέκταση της φιστικοκαλλιέργειας ίσως να φτάσει σε άλλα προβλήματα, όπως τη διαθεσιμότητα εξοπλισμού συγκομιδής, ξηραντήρων και αποθηκευτικών χώρων.
ΦΟΥΝΤΟΥΚΙΑ: ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ΑΠΟ ΠΑΡΑΦΥΑΔΕΣ
Η φουντουκιά δεν μπορεί να φυτευτεί παντού. Θέλει υγρασία στην ατμόσφαιρα, κάτι που όλα τα άλλα είδη ξηρών καρπών δεν το αγαπούν. Θέλει και πολύ αρδευτικό νερό. Ανθίζει από τις αρχές Δεκεμβρίου, άρα τα άνθη της θα ζημιωθούν σε θερμοκρασίες ακόμη και <-7◦C τον χειμώνα. Άρα η φουντουκιά πρέπει να φυτευτεί εκεί που οι χειμωνιάτικοι παγετοί είναι ήπιοι.
Η φουντουκιά σχεδόν εξαφανίστηκε από την Ελλάδα και λόγω της εισόδου του βακτηριακού καρκίνου, μια Ψευδομονάδα (ζόρικο βακτήριο και κανένας χημικός τρόπος αντιμετώπισης).
Και οι φουντουκιές σχεδόν πάντα θα βγάζουν παραφυάδες ό,τι και να είναι το φυτό. Άρα θα χρειαστεί δύο φορές τον χρόνο να αφαιρούνται οι παραφυάδες προσεκτικά γιατί παραμονεύουν τα βακτήρια και οι μύκητες.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Όπως φαίνεται, δεν υπάρχει κάτι μαγικό που θα βγάλεις πολλά λεφτά εύκολα και σίγουρα με τα δέντρα που παράγουν ξηρούς καρπούς. Επειδή είμαστε απελπισμένοι με το ελάχιστο εισόδημα που δίνουν οι ετήσιες καλλιέργειες, δεν σημαίνει ότι όλοι θα γίνουμε επιτυχημένοι δενδροκαλλιεργητές. Υπάρχει και το θέμα της μη πρότερης εμπειρίας όλων των εμπλεκόμενων, που έχει σαν αποτέλεσμα είτε λάθος χειρισμούς (π.χ. κλάδεμα), είτε υπερβολικές εισροές. Προφανώς, πρώτα το ψάξιμο και το διάβασμα σε συνδυασμό με ορθή πληροφόρηση είναι η ασφαλέστερη οδός για μια επιτυχή καλλιέργεια δέντρων σε κατάλληλα μικροκλίματα και εδάφη.

* Ο Γ. Νάνος είναι καθηγητής Δενδροκομίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας