Που ξεσήκωσαν όλο τον κόσμο στο ποδάρι… με τα όσα συμβαίνουν στην παγκόσμια σκηνή της οικονομίας, με τις χρεοκοπίες, τα μνημόνια και τις δυσθεώρητες συνεχόμενες ανατιμήσεις και ακρίβειες τιμών των προϊόντων, όπου εξανεμίζουν τους μισθούς και τις συντάξεις των λαών, αναθηματικά. Τη θανατηφόρα ασθένεια του Covid-19 και τις παραλλαγές του, όπου εκατομμύρια συνάνθρωποί μας χάθηκαν και εξακολουθούν να χάνονται χωρίς σταματημό στον πλανήτη μας, παρά τους εμβολιασμούς και τη φαρμακευτική αγωγή της πρόληψης… Και τώρα τελευταία έχουμε και τον Ευρωπαϊκό, Ρώσο – Ουκρανικό πόλεμο, στη γειτονιά μας… να δείχνει επεκτατικά ανεξέλικτα σημάδια, με ολέθριες παγκόσμιες συνέπειες, σε όλους τους τομείς της έμβιας ζωής… Για να μην τρελαθούμε λοιπόν… ψαχνόμαστε για να βρούμε κάποιο αντίδοτο, για να αλλάξουμε ρότα… τουλάχιστον κάποια στιγμή στο παραδαρμένο κεφάλι μας.
Στο μυαλό μας αναμοχλεύτηκαν και αναμοχλεύονται πολλές αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες, τραγικών και κωμικών ποιητών. Έτσι εστιάσαμε την προσοχή μας σε μία από τις ωραιότερες κωμωδίες του Αριστοφάνη: τον «Ύμνο στη Γη» που δεν την έγραψε κανένας επικός ή βουκολικός ποιητής: ούτε ο Ησίοδος ούτε ο Βιργίλιος, την έγραψε ένας κωμικός ποιητής. Ο μεγαλύτερος κωμικός της αρχαιότητας και του κόσμου, και που είναι μαζί και ένας από τους μεγαλύτερους λυρικούς: ο Αριστοφάνης. Αξίζει τον κόπο να ανατρέξουμε για λίγο στα χορικά της, για να διώξουμε τη μαυρίλα από το κεφάλι μας – έστω στιγμιαία… μέσα από τη μετάφραση και την πραγματεία του Κώστα Βάρναλη.
Τα χορικά λοιπόν της κωμωδίας αυτής του Αριστοφάνη, έχουνε τόσο λυρισμό και μουσικότητα που αληθινά ξεχνάς, πως αυτή η ανάβρα της καρδιάς είναι πολιτική σάτιρα κι έχει ελατήρια… πολιτικά. Τον ύμνο της γης τον έγραψε ο Αριστοφάνης με όλο του το πάθος στην «ειρήνη». Η κωμωδία αυτή είναι το πιο δροσερό έργο του και το πιο γεμάτο από τολμηρές ευρέσεις. Η υπόθεσή της με δυο λόγια είναι η εξής: Ο γεωργός Τρυγαίος ανεβαίνει στον ουρανό καβάλα σ’ ένα τεράστιο σκαθάρι, για να ρωτήσει τους θεούς γιατί τόσα χρόνια ταλαιπωρούνε την Ελλάδα με τους εμφύλιους σπαραγμούς της. Μα οι θεοί έχουνε φύγει σε πολύ ψηλότερα στρώματα του ουρανού, γιατί σιχάθηκαν τους Έλληνες και δε θέλουν να τους βλέπουν. Άλλα στον ουρανό που ανέβηκε ο Τρυγαίος βρίσκει τη θεά Ειρήνη φυλακισμένη μέσα σε μια σπηλιά, την ελευθερώνει με τη βοήθεια τον Ερμή και μαζί με την Ειρήνη και τη θεά των καρπών, την Οπώρα, και τη θεά των γιορτάδων και των πανηγυριών, τη Θεωρία.
Στο κτήμα του όπου γυρίζει ο Τρυγαίος, «σωτήρ της Ελλάδος», παντρεύεται την Οπώρα και τότε γίνεται μεγάλο χωριάτικο ραβαΐσι με χοντροαλατισμένα αστεία της… υπαίθρου και βασιλεύει σ’ όλη την Ελλάδα ευτυχία, αγάπη, καλοπέραση, γλεντοκόπι και ύπνος γαλήνιος!
Μόλις ο Χορός: αμπελουργοί, ζευγίτες, περιβολάρηδες, τραβώντας με τα σκοινιά, κατορθώνουνε να ξεθάψουν τη θεά από το σπήλαιό της, όπου την είχανε «χτισμένη» μαζί με την Οπώρα και τη Θεωρία, ο Τρυγαίος θαμπωμένος από την παρουσία τους τις προσφωνεί έτσι: Ω δέσποινά μου εσύ σταφυλοφόρα μ’ έπιασε γλωσσοδέτης, άμα σε είδα. Πού να βρω λόγια, που ν’ αξίζουν χίλια κρασιού κανάτια, να σε χαιρετήσω; Ω γεια σου Οπώρα, γεια σου Θεωρία! Θάμα το πρόσωπό σου, ω Θεωρία! Το χνώτο σου γλυκύτατο πηγαίνει στην καρδιά μου κατάβαθα γεμάτο αρώματα κι αστράτευτη ζωή!
Κι ο κορυφαίος του χορού δε χάνει κι αυτός την ευκαιρία να χαιρετήσει την πολυαγαπημένη του θεά:
Άγια μέρα, σε ποθούσαν χρόνια δίκαιοι και ξωμάχοι. Μια κι αξιώθηκα, και σ’ είδα, κουβεντούλα πάω να πιάσω με τ’ αμπέλια τις συκιές μου που τα φύτευα όντας νέος. Ύστερα από τόσα χρόνια λαχταρώ να τα φιλήσω!
Κι ο Τρυγαίος συνεχίζει: Τα καλομανικωμένα τα τσαπιά τι ωραίο πράμα, και ν’ αστράφτουνε στον ήλιο τ’ ατσαλένια τα δικέλλια! Τα καημένα μας τ’ αυλάκια τι καλά θα βοτανίσουν! Δε βαστιέμαι! Κι εγώ θέλω στο χωράφι μου να τρέξω κ’ ύστερ’ από τόσα χρόνια και ζαμάνια να τα σκάψω!
(Με ρυθμό πιο γρήγορο) Θυμηθείτε την παλιά μας καλοπέραση, καλοπέραση και γλύκα, που μας χάριζε η θεά μας, τις τσαπέλες με τα σύκα και τα σύκα τα νωπά, μύρτα, μενεξέδες πλάι, στο πηγάδι, το κρασί, το γλυκό που δε χτυπά, και τις θρούμπες τις ελιές, ποιος δεν τις πολυαγαπά; Γι’ αυτές όλες τις δουλειές, ο καθένας ας φροντίσει, τη θεά να χαιρετήσει.
Κι ο χορός των αγροτών προσφωνεί τη θεά ως εξής:
Χαίρε και καλώς όρισες, ω πολυαγαπημένη! Χρόνια ο καημός σου μας πεθαίνει. Καθένα μας τον έσφιγγε δαιμονισμένη σφίξη στ’ αμπελοχώραφά του να λακίξει. Εσύ σουνα για κάθε μας ζευγίτη και ξωμάχο, το μέγα και μονάχο, της ζήσης αγαθό, για τούτο σε ποθώ! Μας έκανες πολλά κι ανέξοδα καλά, και βοήθαες τον καθένα, πολύ στα περασμένα. Καρβέλι από νωπό κριθάρι εσύ για το χωριάτη, και σωτηρία γεμάτη. Γι’ αυτό συκιές, αμπέλια και λάχανα και δέντρα, με προθυμιά και γέλια, θα σε δεχτούν, αφέντρα!
Ο Τρυγαίος φεύγει πίσω στη Γη μαζί με την Οπώρα και τη Θεωρία κι ο Χορός τότε λέγει την περίφημη παράβασή του. Γυρίζει το πρόσωπο προς το ακροατήριο και παινεύει τον ποιητή της κωμωδίας, ως το μεγαλύτερο «δάσκαλο» της σκηνής, άλλα και τον κοροϊδεύει κιόλας, που ήτανε φαλακρός: Μαζί μου τώρα ελάτε, μεγάλοι και μικροί και σεις οι φαλακροί, τη νίκη μου βοηθάτε. Γιατ’ αν νικήσω εγώ, καλόβουλοί μου άνθρωποι, σε κάθε σας τραπέζι, και κάθε χαροκόπι θα λέτε: να, φαλάκρα, που κάθεσαι στην άκρα, φαλάκρα μου γουλί, σταφιλοκάρυδο πολύ! Γιατί έχεις μέτωπο πλατύ, πρωτοπαλίκαρου ποιητή!
Στον γάμο του Τρυγαίου, όπως είπαμε, γίνεται μεγάλο γλέντι. Και στα τραγούδια που λέει ο λαός, δεν παινεύει τίποτες άλλο παρά τα αγαθά, της αγροτικής ζωής:
Όλοι για τα χωράφια μας κινάμε, και με τα σύνεργά μας εκεί πάμε. Και στους θεούς κα κάνουμ’ ευκή: πλούτια στους Έλληνες να δώσουν, πολλά να κάνουμε κριθάρια, κρασί πιθάρια, σύκα να τρώμε, και παιδιά να κάνουν μπόλικα οι γυναίκες, και τ’ αγαθά που χάσαμε, πάλι να ξαναμάσουμε!
Αν – έστω για μια στιγμή – κατορθώσαμε, το παραδαρμένο κεφάλι σας να γαληνέψουμε, κάτι είναι και αυτό...