Η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει βία για να αποφευχθεί η Ενωση της Κύπρου με την Ελλάδα, εκτιμούσε η Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αγκυρα, ενώ από συνομιλία του Αμερικανού ΥΠΕΞ με τον σοβιετικό πρέσβη στην Ουάσινγκτον -στις 15 Ιουλίου 1974 το απόγευμα- προκύπτει ότι μεταξύ των αντιμαχομένων στη μεγαλόνησο διεξάγονται μάχες και πως ο Αμερικανός ΥΠΕΞ του δήλωσε ότι …«δεν θέλω να χαλάσω τις διακοπές σου». Αυτά διαφαίνονται από την επίσημη αλληλογραφία Πρεσβειών και Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, όπως καταγράφονται στο βιβλίο του στρατηγικού αναλυτή Νίκου Λυγερού -σε μετάφραση του γραφείου της κ. Φανής Καράτζου- σειρά αποσπασμάτων του οποίου δημοσιεύει η «ΕτΔ». Στο σημερινό φύλλο, παρουσιάζονται: Πρακτικά από τη σύνοδο της Ομάδας Ειδικών Δράσεων της Ουάσινγκτον το πρωί της 15ης Ιουλίου 1974, τηλεγράφημα της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αγκυρα προς το ΥΠΕΞ και απομαγνητοφωνημένη συνομιλία μεταξύ του Χένρι Κίσινγκερ με τον Σοβιετικό πρέσβη Ανατολί Ντομπρύνιν στην Ουάσινγκτον το απόγευμα της ίδιας μέρας.

Ειδικότερα:

Πρακτικά από τη σύνοδο της Ομάδας Ειδικών Δράσεων της Washington 15 Ιουλίου 1974, 10:36–11:20 π.μ.
ΘΕΜΑ Κύπρος, ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
* Πρόεδρος - Henry A. Kissinger
* Κυβέρνηση
* Robert Ingersoll
* Joseph Sisco
* Robert McCloskey
* Wells Stabler
* Thomas D. Boyatt
* Υπουργείο Άμυνας
* William Clements
* Robert Ellsworth
* Harry Bergold
* JCS [Joint Chiefs of Staff] Σώμα ανώτερων ένστολων ηγετών Υπουργείου Άμυνας
* Lt. Gen. John W. Pauly
* CIA [Central Intelligence Agency] Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών
* William Colby
* George Lauder
* NSC Staff [National Security Council] Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας
* Richard T. Kennedy
* Harold H. Saunders
* Rosemary Niehuss
* James Barnum

ΣΥΝΟΨΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
Συμφωνήθηκε ότι: -ότι οι δύο ναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ που βρίσκονται τώρα στη Μεσόγειο θα παραμείνουν εκτός λιμένων, σε κατάσταση αναμονής
{...},
Η CIA θα ετοιμάσει μια τρέχουσα αναφορά σχετικά με την κατάσταση των δυνάμεων στην Κύπρο.
{...} H USUN* ενημερώθηκε ότι ο Weckman (ο Ειδικός Αντιπρόσωπος του ΟΗΕ για την Κύπρο) είδε τον Μακάριο σήμερα το πρωί—και του μίλησε. Ο Μακάριος είπε ότι οι Βρετανοί του πρόσφεραν (στον Μακάριο) προστασία και απομάκρυνση σε όποιο μέρος ήθελε να πάει. Ο Μακάριος αρνήθηκε, αλλά ζήτησε την προστασία του ΟΗΕ. {...}
Secretary Kissinger: Μόλις μίλησα με τον (Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών) Callaghan στο τηλέφωνο πριν από πέντε λεπτά. Λέει ότι ο Μακάριος δέχτηκε—θέλει βρετανική προστασία. Από ό,τι καταλαβαίνω, οι Βρετανοί τον επιβίβασαν στο αεροπλανοφόρο Hermes και μετά πτήση στη Μάλτα. {...}. Όλοι, τουλάχιστον τώρα, συμφωνούν ότι ο Μακάριος είναι ζωντανός.
Secretary Kissinger: Του είπα (Mr. Callaghan) τη γραμμή που ακολουθούσαμε και είπε να πάτε χαλαρά στο νόμιμο κυβερνητικό ζήτημα επειδή ο Μακάριος φεύγει από το νησί.
{...}
Secretary Kissinger: {...}. Απλώς δεν μπορώ να πιστέψω ότι θέλουν τον Μακάριο πίσω στην εξουσία.
Mr.Sisco: Οι Τούρκοι θα επενέβαιναν (α) για να προστατεύσουν την τουρκοκυπριακή κοινότητα και (β) για να αποτρέψουν να γίνει η ένωση.
Secretary Kissinger: Απλώς μου φαίνεται αδιανόητο ότι θα τον υποστήριζαν (τον Μακάριο).
Mr. Colby {...}
Secretary Kissinger: Κινούνται προς ανατολική κατεύθυνση μακριά από την Κύπρο; (Σε αναφορά της σύνοψης του Mr. Colby για τις κινήσεις του σοβιετικού στόλου.)
Mr. Colby: Ναι.
{...}
Στρατηγός Pauly: Υπάρχουν δύο κύριες ομάδες εργασίας. {...} Η ομάδα αυτή βρίσκεται νότια της Κρήτης. Η ειδική ομάδα με το Forrestal βρίσκεται τώρα κάπου ανάμεσα στην Κρήτη και την Αθήνα. {...}
Secretary Kissinger: Δεν νομίζω ότι πρέπει να κάνουμε κάτι μαζί τους τώρα, κι αν τα σοβιετικά πλοία κινούνται, έχω δίκιο;
Mr Sisco: Σίγουρα. {...}
Mr. Colby {...}
Secretary Kissinger: Ας τελειώσουμε με την Κύπρο πρώτα.
{...}
Mr. Clements: Το μόνο που σκέφτομαι πρέπει να κρατήσουμε τις δυνάμεις όπου βρίσκονται. Καμία μετακίνηση.
{...}
Mr. Sisco: {...} Πρώτον εάν το Ηνωμένο Βασίλειο παρέχει προστασία στον Μακάριο, αυτό αλλάζει την κατάσταση. {...}
{...}
Mr. Sisco: {...}. Πιστεύω ότι θα είναι ο Ρωσσίδης (ο Κύπριος εκπρόσωπος του ΟΗΕ), που εκπροσωπεί τον Μακάριο, αυτός που θα θέσει το ερώτημα. {...} Οι Σοβιετικοί θα επέμβουν.
Γραμματέας Kissinger: {...} Πρέπει να εξετάσουμε την πιθανότητα (1) εμφυλίου πολέμου και τον ρόλο των δυνάμεων του Μακάριου ή (2) το καθεστώς του Σαμψών να εγκαθιδρύσει τον έλεγχο με τον Μακάριο έξω από το νησί. Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην παρέχουμε στους Σοβιετικούς τη δικαιολογία για να νομιμοποιήσουν την κατάσταση. {...}
Γραμματέας Kissinger: {...} Θέλουν κυρίως να αποτρέψουν την ένωση. {...}
Secretary Kissinger: [Μία γραμμή που δεν αποχαρακτηρίστηκε]
Mr. Colby: {...}
Mr. Lauder: [Μία γραμμή που δεν αποχαρακτηρίστηκε]
Secretary Kissinger: Ας το πούμε στον Ιωαννίδη. Δεν με νοιάζει με ποιον τρόπο, αλλά κάντε το.
{...}
Mr. Sisco: Εφόσον οι βρετανικές πληροφορίες είναι σωστές, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να τις επιβραδύνουμε ή να τις παρακάμψουμε. {...} Το μόνο που πρέπει να πούμε είναι ότι υποστηρίζουμε την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου.
Secretary Kissinger: {...}
Mr. Colby: Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αναπτυχθεί αντίσταση στο νησί αν εισβάλουν οι Τούρκοι.
Secretary Kissinger: Τι, ο Μακάριος και οι κομμουνιστές; Αλλά αν αυτός (ο Μακάριος) είναι εκτός νησιού, μου φαίνεται ότι η αντίσταση θα κατέρρεε.
Mr. Sisco: {..} Ο Μακάριος στο παρελθόν είχε κομμουνιστική υποστήριξη. Έχει επίσης μια ευρεία λαϊκή υποστήριξη.
Πρέσβης McCloskey: Σωστά, σε προηγούμενες εκλογές ο Μακάριος έχει λάβει πάνω από το 95 τοις εκατό των ψήφων -σε τίμιες εκλογές.
Secretary Kissinger: {...}
Mr. Sisco: {...} Ποιες είναι οι πολιτικές γραμμές του Μακάριου Τακτικές Εφεδρικές δυνάμεις;
Mr. Boyatt: Είναι κατά βάση φιλομακαρικοί. Σίγουρα δεν είναι κομμουνιστές.
{...}
Mr. Sisco: Μέσω της συμφωνίας Λονδίνου-Τουρκίας οι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να τοποθετούν αξιωματικούς στο νησί.
Secretary Kissinger: Οι στόχοι μας, όπως βλέπω, είναι: (1) να αποτρέψουμε τη διεθνοποίηση της κατάστασης και (2) εάν αναπτυχθεί εμφύλιος πόλεμος να συμπεριφερθούμε έτσι ώστε οι κομμουνιστές να μην ενθαρρύνονται να εκμεταλλευτούν την κατάσταση. {...} η οργανωμένη αντίσταση θα καταρρεύσει. {...}
Mr. Boyatt: {...}
Secretary Kissinger: {...} Δεν θέλουμε να αναγνωρίσουμε τον Σαμψών. Είναι ούτως ή άλλως απλώς κατ’ επίφαση, έτσι δεν είναι;
Mr. Stabler: Σωστά. Εάν μας ζητηθεί, θα πρέπει απλά να πούμε ότι το ζήτημα της αναγνώρισης απλά δεν έχει τεθεί.
{...}
Secretary Kissinger: Ο Callaghan μόλις ανέφερε ότι ο Μακάριος βρίσκεται τώρα σε μια περιοχή κυρίαρχων βάσεων.{...}
Mr. Colby: Μπορείτε να έχετε ό,τι έχουμε, αλλά δεν είναι πολύ.
{...}
Mr. Clements: Τι κάνουν οι Έλληνες; Ποιος είναι ο στόχος τους σε αυτό;
Mr. Colby: {...} Νομίζουν ότι ο Μακάριος δεν είναι παρά ένας αιματοβαμμένος κομμουνιστής.
Secretary Kissinger: Πρέπει να κρατήσουμε τους Τούρκους και τους Σοβιετικούς μακριά από αυτό. Πρέπει να δούμε πώς θα εξελιχθεί η εσωτερική κατάσταση στην Κύπρο.
*USUN: The U.S. Mission to the United Nations [H Αντιπροσωπεία των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Έθνη](Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο: https://lygeros. org/63540-en/).

ΘΑ ΑΠΟΤΡΕΨΕΙ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΣΑ
Τηλεγράφημα από την Πρεσβεία στην Τουρκία προς το Υπουργείο Εξωτερικών. Άγκυρα, 15 Ιουλίου 1974, 2330Z.
5589. Κωδ: Αθήνα 4493, 4494.
1. Η τουρκική πολιτική για το κυπριακό πραξικόπημα εξακολουθεί να εξελίσσεται. {...}: (Α’)
Η GOT* θα κινηθεί σθεναρά, άμεσα και ενωτικά για να αποτρέψει την ένωση με όλα τα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης βίας, όταν και εάν πεισθεί ότι επίκειται ένωση. Αυτή δεν είναι μόνο εθνικιστική και συναισθηματική αντίδραση, αλλά μέρος της αποδεκτής μεγάλης τουρκικής στρατηγικής.
(Β’)
Μέχρι να πειστεί, η GOT* πιθανόν να προσπαθήσει να φέρει την ευθύνη για τη δράση στα υπογράφοντα μέρη της Γενεύης, ΟΗΕ, ΝΑΤΟ και ΗΠΑ -εκτός εάν οι Τουρκοκύπριοι υποφέρουν σημαντικά, οπότε σ’ αυτήν την περίπτωση θα είναι και πάλι πιθανή η άμεση δράση κάποιου είδους.
2. Άλλες, πιο λεπτές επιλογές και ενέργειες θα φαίνονται πιθανώς προς το παρόν λιγότερο σημαντικές για τους Τούρκους παρά για τους Έλληνες, τους ίδιους τους Κύπριους, το ΝΑΤΟ, τον ΟΗΕ, ακόμη και τους Ρώσους: π.χ. Συγκριτικά πλεονεκτήματα ο Μακάριος (αν είναι ακόμα ζωντανός) και ο Κληρίδης, ενίσχυση ή όχι του τουρκικού σώματος, ο ρόλος του UNFICYP**, κ.λπ. Ταυτόχρονα, η GOT* θα συνεχίσει να έχει βαθιά καχυποψία για την Κυβέρνηση Ιωαννίδη και η Άγκυρα είναι ήδη ξεκάθαρα πολύ φοβισμένη ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση ηγείται από τον Σαμψών είναι μια ενωσιακή κυβέρνηση. Για αυτούς τους λόγους και λόγω της δικής της πολιτικής αναγκαιότητας, η GOT* μπορεί να αναμένεται να αναλάβει στρατιωτικούς συναγερμούς και κινήσεις στρατευμάτων εντός της Τουρκίας, οι οποίες αναπόφευκτα θα αυξήσουν την ένταση, ακόμη κι αν αναμένει διεθνή δράση.
3. Σε αυτήν την περίσταση, βλέπουμε εν πρώτοις εκ των ων ουκ ως πρόληψη για την αποτροπή των ενδο-ΝΑΤΟϊκών μαχών τον αποκλεισμό, με όλα τα μέσα που διαθέτουν οι ΗΠΑ, της ένωσης ή οτιδήποτε μοιάζει με αυτή. Δεύτερον είναι η πρόληψη σημαντικών βλαβών στους Τουρκοκύπριους. Από την άποψη αποφυγής ελληνοτουρκικής σύρραξης, αυτά τα δύο, πιστεύουμε, είναι ακόμα πιο σημαντικά από το να σταματήσει ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Ελλήνων στην Κύπρο. {...}
Spain***
*GOT : Government of Turkey
**UNFICYP: UNITED NATIONS PEACEKEEPING FORCE IN CYPRUS (Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο)
*** James W. Spain (22/07/1926-02/01/2008 στην Υπηρεσία Εξωτερικών των ΗΠΑ).(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο: https://lygeros. org/63539-en/).

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ Η ΜΑΧΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Απομαγνητοφώνηση της τηλεφωνικής συνομιλίας μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών Kissinger και του Σοβιετικού Πρέσβη (Dobrynin) Washington, 15 Ιουλίου 1974, 5:30 μ.μ.
K: Anatoly*. Μόλις λάβαμε ένα μήνυμα από την Κύπρο ότι ο πρόξενός σας ρώτησε τον Βρετανό Ύπατο Αρμοστή πώς θα ένιωθαν οι Βρετανοί για την εισαγωγή σοβιετικών στρατευμάτων για την αποκατάσταση της τάξης.
{...}
Κ: Δεν έχουμε τίποτα από Μόσχα και τίποτα από Κύπρο. Μόνον ότι εκεί συνεχίζεται η μάχη.
D: Ποιος ήταν…
Κ: Ο δεύτερός σου άνθρωπος στην Πρεσβεία.
D: Ο δεύτερος άντρας ήρθε στους Βρετανούς …μου ακούγεται απίστευτο.
{...}
Κ: Η τελευταία αναφορά είναι ότι εξακολουθούν να μάχονται.
D: Τι γίνεται με τον Μακάριο;
Κ: Έχω μια αναφορά από το Ισραήλ. Λένε ότι τον άκουσαν στο ραδιόφωνο.
D: Το ξέρω, {...}
Κ: Δεν θέλω να ξεκινήσει μια κρίση που να σε κρατήσει εδώ. Δεν θέλω τίποτα να παρεμβάλλεται στις διακοπές σου.
D: Το ξέρω. Θέλω να ξεφύγω. Ξέρω ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο εάν ο Μακάριος το ζητούσε και μετά θα έπρεπε να συζητηθεί. Αλλά αν ο Μακάριος δεν είναι εκεί, δεν θα το κάναμε από μόνοι μας. {...}
{...}*Anatoly Fyodorovich Dobrynin (ρωσικά: Анато́лий Фёдорович Добры́нин, 16 Νοεμβρίου 1919 – 6 Απριλίου 2010) ήταν Σοβιετικός πολιτικός, διπλωμάτης και πολιτικός. Διετέλεσε πρεσβευτής της Σοβιετικής Ένωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1962 έως το 1986.(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο: https://lygeros. org/63537-en/).

Επιμέλεια: Μπάμπης Λαμπαδιάρης