Τι είναι η βιοποικιλότητα και ποια η σημασία της

Δημοσίευση: 14 Νοε 2022 12:26

Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας*

Η έννοια της βιοποικιλότητας και η σημασία της είναι σε μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, αν όχι άγνωστη, ανεπαρκώς κατανοητή, με αποτέλεσμα το ενδιαφέρον της να είναι από ελάχιστο, θεωρούμενη από ως ένα θέμα που ενδιαφέρει, κυρίως, τους οικολόγους (ή τους «οικολογούντες») και τους ειδικούς επιστήμονες και όχι τον μέσο πολίτη, έως ένα θέμα χωρίς πρακτική σημασία για τους πολίτες.

Είναι, όμως, έτσι, η βιοποικιλότητα είναι μια θεωρητική έννοια που αφορά μόνον τους ειδικούς και όχι άμεσα και πρακτικά όλους τους ανθρώπους; Επειδή, όμως, δεν είναι αυτή η πραγματικότητα, αλλά η σημασία της βιοποικιλότητας είναι τεράστια για τη ζωή όλων των ανθρώπων, στο άρθρο αυτό θα περιγραφεί συνοπτικά η έννοια και η σημασία της και σε επόμενο άρθρο θα αναφερθούν οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει λόγω της κλιματικής αλλαγής (Κ.Α.), καθώς και τα μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων από την Κ.Α. Σοβαρή αφορμή για την αναθέρμανση της συζήτησης αυτής δόθηκε -εκτός των άλλων- και από την υγειονομική κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία Covid-19, η οποία συσχετίστηκε βάσιμα με τη βιοποικιλότητα, με την έννοια ότι ο άνθρωπος αγνοώντας ή υποβαθμίζοντας τις αρχές που διέπουν την ύπαρξη και τη λειτουργία της εντός των οικοσυστημάτων, εισέβαλε έντονα στα οικοσυστήματα, στα οποία ενδημούσε το αίτιο της πανδημίας (ο ιός SARS-CoV-2), μετατρεπόμενος ο ίδιος σε «ενδιαίτημα», δηλαδή σε περιβάλλον στο οποίο ευδοκιμεί η ανάπτυξη του ιού.
Τι είναι, όμως, ακριβώς η βιοποικιλότητα και γιατί μας αφορά άμεσα; Από τους 85 τουλάχιστον ορισμούς που έχουν προταθεί μέχρι σήμερα για την έννοια αυτή, ο πιο αντιπροσωπευτικός θεωρείται εκείνος που περιλαμβάνεται στη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα του ΟΗΕ που αναφέρει: «Βιολογική ποικιλότητα» είναι η ποικιλότητα μεταξύ των ζωντανών οργανισμών από όλες τις πηγές, μεταξύ άλλων, γήινες, θαλάσσιες ή άλλων οικοσυστημάτων ή οικολογικών συμπλόκων, των οποίων αποτελούν μέρος». Ο ακριβής αριθμός των ειδών των ζωντανών οργανισμών που αποτελούν τη συνολική βιοποικιλότητα του πλανήτη δεν είναι ακριβώς γνωστός. Μία εκτίμηση αναφέρει ότι ανέρχεται σε 13,5 εκατομμύρια, αλλά με πολύ μεγάλες αποκλίσεις στις εκτιμήσεις.
H βιοποικιλότητα θεωρείται σε τρία επίπεδα: τη γενετική ποικιλότητα, η οποία περιλαμβάνει την ποικιλία εντός των γενών στα φυτά, τα ζώα, τους μύκητες και τους μικροοργανισμούς (π.χ. το σκληρό και μαλακό σιτάρι), την ποικιλότητα των ειδών που αναφέρεται στα διαφορετικά είδη (π.χ. σιτάρι, μέλισσες, πρόβατα, τόνος) και την ποικιλότητα των οικοσυστημάτων, η οποία αναφέρεται στους διαφορετικούς βιότοπους (π.χ. τροπικά δάση, βουνά, έρημοι, ωκεανοί, υγρότοποι, ποταμοί, εδάφη). Σε κάθε οικοσύστημα οι ζωντανοί οργανισμοί, μεταξύ των οποίων και ο άνθρωπος, σχηματίζουν κοινότητες που αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους, καθώς και με τον αέρα, τα νερά και τα εδάφη που είναι γύρω τους.
Η βιοποικιλότητα, με άλλα λόγια, οι βιολογικοί πόροι της Γης, αποτελεί τον πυλώνα, στον οποίο βασίζονται οι πολιτισμοί. Ο αέρας που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε και η τροφή που τρώμε, όλα βασίζονται στη βιοποικιλότητα. Η πρακτική αξία της βιοποικιλότητας για τον άνθρωπο σχετίζεται με την παραγωγή και κατανάλωση απαραίτητων για τον άνθρωπο προϊόντων, όπως τροφίμων, φαρμάκων, τους βιολογικούς ελέγχους, τα βιομηχανικά ακατέργαστα υλικά, τις ψυχαγωγικές δραστηριότητας και τον οικοτουρισμό. Απώλεια, επομένως, της βιοποικιλότητας σημαίνει απειλή για την προμήθεια τροφίμων, ενέργειας, φαρμακευτικών σκευασμάτων, ευκαιριών αναψυχής και τουρισμού, καθώς και της λειτουργίας των οικοσυστημάτων, η οποία κάνει κατοικήσιμο τον πλανήτη για όλα τα είδη, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου. Η υγεία των ανθρώπων, η οικονομία και η ανθρώπινη κοινωνία εξαρτώνται στενά από τις οικολογικές υπηρεσίες των οικοσυστημάτων, που είναι αδύνατο ή οικονομικά πολύ δαπανηρό να αντικατασταθούν. Σημειώνεται ότι η μείωση της βιοποικιλότητας είναι μη αντιστρεπτή διαδικασία. Εάν ένα είδος εξαφανιστεί, δεν μπορεί να ξαναδημιουργηθεί, όπως π.χ. μπορεί να συμβεί με την αλλαγή σε ένα χαρακτηριστικό του κλίματος, το οποίο δυνητικά μπορεί να επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση.
Τα μοντέλα ανάπτυξης που υιοθετήθηκαν μέχρι σήμερα υποτίμησαν τη σοβαρότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν τα οικοσυστήματα και ή τις περιόρισαν ή σε πολλές περιπτώσεις τις κατέστρεψαν εξ ολοκλήρου. Ένα από τα αποτελέσματα αυτής της καταστρεπτικής πρακτικής ήταν και η εξάπλωση μεταδοτικών ασθενειών, όπως αυτή που δοκιμάζει ακόμη και σήμερα την ανθρωπότητα, την πανδημία Covid-19, από την οποία μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές είχαν χάσει τη ζωή τους 6,61 εκατ. άνθρωποι (πηγή: worldometer), εκ των οποίων 33,75 χιλ. στην Ελλάδα. Κι αυτό γιατί υποτιμήθηκε η σημασία της βιοποικιλότητας που αποτελεί τον ιστό της ζωής.
Λόγω της τεράστιας, λοιπόν, σημασίας της βιοποικιλότητας ήδη από το 1992 υπογράφηκε στο Ρίο ντε Τζανέιρο η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα, που υιοθετήθηκε από 193 χώρες και η οποία καθορίζει τους κανόνες διαχείρισης και προστασίας της βιοποικιλότητας, δεσμεύοντας τις χώρες που συμμετέχουν σε αυτή να αναπτύξουν Εθνικά Σχέδια Διαχείρισης της Βιοποικιλότητας. Στην Ελλάδα η Σύμβαση αυτή έγινε νόμος του κράτους από το 1994 (Ν. 2204/1994). Παρόλα αυτά, η χώρα μας παρακολουθώντας με πάρα πολύ αργούς ρυθμούς τις εξελίξεις, διαμόρφωσε Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα, μόλις το 2014, στην οποία περιγράφονται όλα τα σχετικά θέματα. Το πόσο, όμως, εφαρμόζονται όσα προβλέπονται σε αυτήν τη στρατηγική είναι άλλο θέμα, με το οποίο θα ασχοληθούμε σε επόμενο άρθρο.
Σήμερα στις καινούργιες συνθήκες που δημιουργεί ο πόλεμος της Ουκρανίας και οι καινούργιες κρίσεις, όπως η υγειονομική, ο έντονα αυξανόμενος πληθωρισμός, η επαπειλούμενη ύφεση και η επισιτιστική και ενεργειακή κρίση, που στρέφει τις χώρες εκ νέου στα ορυκτά καύσιμα, δηλαδή τεράστιες προκλήσεις που δημιουργούν τον κίνδυνο να φέρουν την κλιματική αλλαγή σε δεύτερη μοίρα, η βιοποικιλότητα βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο και η προστασία της γίνεται πολύ δυσκολότερη και πολυπλοκότερη. Κάτω από αυτές τις συνθήκες στο διάστημα 6-18 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε η 27η Διάσκεψη για το κλίμα στην Αίγυπτο (COP27), στην οποία 110 περίπου ηγέτες από όλο τον κόσμο -συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας-, αλλά με δύο σημαντικές απουσίες, της Κίνας και της Αμερικής, συζήτησαν την πορεία της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης και της βιοποικιλότητας. Οι αποφάσεις τους που δεν είναι γνωστές την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, αλλά αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον, θα αναλυθούν σε επόμενο άρθρο.

 

*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, ερευνητής, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (e-mail: christotsadilas@gmail.com).

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Προηγούμενο Επόμενο »

Συνδρομητική Υπηρεσία

διαβάστε την ελευθερία online

Ηλεκτρονικό Αρχείο Εφημερίδας


Σύνδεση Εγγραφή

Πρωτοσέλιδο εφημερίδας

Δείτε όλα τα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας

Ψιθυριστά

Ο καιρός στη Λάρισα

Διαφημίσεις

INTERCOMM FOODS
ΣΕΞ ΣΤΗ ΓΑΥΔΟ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΕΣΠΑ 1-3-24
Μείνε μαζί μας

Η "Ελευθερία", ήταν από τις πρώτες εφημερίδες που σηματοδότησε την παρουσία της στο Internet, μ' ένα ολοκληρωμένο site.

Facebook Twitter Youtube

 

Θεσσαλικές Επιλογές

 sel ejofyllo karfitsa 1

Γενικές Πληροφορίες

Η Εφημερίδα

Ταυτότητα

Όροι Χρήσης

Προσωπικά Δεδομένα

Επικοινωνία

 

Η σελίδα είναι πλήρως συμμορφωμένη με τη σύσταση (ΕΕ) 2018/334 της επιτροπής της 1ης Μαρτίου 2018 , σχετικά με τα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο (L63).

 

Visa Mastercard  Maestro  MasterPass